دولت کاغذ

صبحی سرد است در منهتن. نیهار مالاویا، مدیر اجرایی پنگوئن رندوم هاوس، پشت میز چوبی‌اش نشسته است. صفحه‌ای دیجیتال پیش رویش می‌درخشد: 151 میلیارد دلار، ارزش بازار جهانی نشر کتاب. گزارش مالی را ورق می‌زند و صدای انگشتانش روی کیبورد، در فضا می‌پیچد. خوب است، فعلاً حال ما خوب است. هنوز غول «‌ocean» هستیم. «اقیانوس» را با لهجه‌ای غلیظ تلفظ می‌کند. دزدهای دیجیتال، سودمان را نخورده‌اند. کتابفروشی‌های کوچک، قفسه‌های پر از کتاب‌های چاپی، پادشاه بازارند. بیش از ۷۰ درصد درآمد، از کاغذ می‌آید. ما... جیمز، کارمند لندنی‌اش، هدفون به گوش، یک گزارش شش‌صفحه‌ای کاغذی را روی میز نیهار می‌گذارد. انگار جف بزوسِ آمازون، گزارش‌های پاورپوینتی را برای او هم ممنوع کرده است. نیهار، امروز هم تن «آدام اسمیت» در گور لرزید. دانلود کتاب «مرد پیر و خدای او» و «دلار باهو» از «سودا مورتی» دارد در تبلت‌های دانش‌آموزان بمبئی جولان می‌دهد. آسیا، مانند اژدهایی بیدار، بازار را تکان داده است. میلیون‌ها خواننده جدید داریم. راستی قرارداد آخرمان در هند، به سود رسیده است؛ همان قرارداد کتاب‌های درسی دیجیتال. حالا هر کلیک دانش‌آموزان، سکه‌ای است برای خزانه پنگوئن ما. نیهارِ عاشق بوی کتاب و یادداشت نوشتن در گوشه‌گوشه آن، نمی‌داند بخندد یا ناراحت باشد. جیمز از ریودوژانیرو چه خبر؟ ناشران مستقل، در حال امضای قراردادهای ترجمه‌اند. لایسنسینگ، میلیون‌ها دلار برایمان جابه‌جا کرده است. در توکیو، همکارمان، هاروکی گزارش داده که بازار دیجیتال، مانند طوفانی خروشان، پیش می‌رود؛ به نظر آسیا، آینده این صنعت است. البته اگر هارپر کالینز بگذارد. آنها با استراتژی، سهم‌دار بزرگ صنعت کتاب شده‌اند. نتفلیکس و آمازون همچنان خوانندگان را می‌دزدند. نیهار، باید نوآوری کرد، باید نوآورتر شویم. به بازارهای نوظهور نگاهی بینداز! آفریقا و برزیل، در انتظارند. هوش مصنوعی، جادو می‌کند. می‌توانیم داستان‌ها را شخصی‌سازی کنیم: «کتاب‌های تعاملی و ترکیبی، قدم بعدی ما» نظرت چیست؟ در چه حوزه‌ای؟ اروپا، هنوز داستان‌های علمی و فرهنگی را در دست و محکم گرفته است؛ اما پیش‌بینی‌ها، از بازاری۱۹۰ میلیارددلاری تا سال ۲۰۳۰ خبر می‌دهند. این بازار، بازارِ نوآوری‌های دیجیتال و بازگشت هوشمندانه به چاپ سنتی است. همین کتابفروشی آن طرفِ خیابان و نزدیک دفتر را ببین؛ صاحبش، هنوز عاشق کاغذ است، هر صبح، دستانش را روی کتاب‌ها می‌کشد، در بوی کاغذها غرق می‌شود و بعد کتابفروشی‌اش را باز می‌کند؛ اما خود او نیز می‌داند که هر صفحه حتی دیجیتال، یک دلار است و هر داستان، یک پیروزی. نیهار، لپ‌تاپش را می‌بندد. دوباره درباره‌اش حرف می‌زنیم. جلسه بعدی ما با مسئول فرمت‌ها باشد. باید هوشمندانه بررسی کنیم که بازارهای نوظهور، مانند زمین‌های تازه کشف‌شده، از چه فرمت‌هایی تغذیه می‌شوند؟ آیا بازار جهانی کتاب، به فرمت سنتی خود وفادار می‌ماند یا داستان را باید از اقیانوس نوآوری ادامه داد؟

تاج و تخت کتاب‌ها

پنگوئن رندوم هاوس، خوب می‌داند که بازار جهانی کتاب در آینده ترکیبی از فرمت‌های مختلف است. کتاب‌های چاپی، دیجیتال و صوتی. هرکدام، نقشی خاص دارند. سال گذشته، این بازار ۱۴۹ میلیارد دلار ارزش داشت. اما تا همین لحظه، باز رشد کرده است؛ آرام و پیوسته. رمان‌های عاشقانه، متون علمی، کتاب‌های کودکان، هر جلد، بخشی از خزانه نشر شده است. کتاب‌های چاپی، ستون اصلی بازارند. بیش از ۷۰ درصد درآمدهای ناشران، از کاغذ می‌آید. در کتابفروشی‌های کوچک، هنوز بوی جوهر می‌آید. رمان‌های کلاسیک، همچنان پرفروش‌اند. کتاب‌های علمی، طرفداران خاص خود را دارند. راهنماهای آموزشی، دانش‌آموزان را همراهی می‌کنند. اما موج‌های جدید، بازار را تکان داده‌اند. کتاب‌های صوتی، فعلاً رشدی خیره‌کننده دارند. فروششان، امسال، نزدیک به ۲۰درصد افزایش یافته و 84 /9 میلیارد دلار آمریکا ارزش مالی داشته‌اند. پلت‌فرم‌هایی مانند آدیبل (‌Audible‌)، با هوش مصنوعی در حال تسخیر این صنعت هستند. ژانرهای عاشقانه بوک‌تاک، پذیرش عادت مطالعه دیجیتال را ساده‌تر کرده است. نسل زد و آلفاها، عاشق کتاب‌های هدفونی و ژانر جنایی، عاشقانه و تاریخیِ معمایی‌اند؛ انگار قدم زدن در قلعه‌های قدیمی ادینبورگ را همزمان با قدم زدن روی پل عشاق پاریس، می‌خواهند. راحتی، رمز عشق آنها به کتاب و موفقیت صوتی‌هاست. با همین دلیل، شاغلان، دانشجویان و حتی کودکان هم به صدا پناه می‌برند و وقتی خسته می‌شوند مانند پریدن روی مبل راحتی «بین‌بگ» در تبلت و گوشی‌هایشان فرو می‌روند و به فروش کتاب‌های دیجیتال شتاب می‌دهند. طبق برآوردها، تا پنج سال آینده، درآمد دیجیتالی‌ها به 9 /25 میلیارد دلار می‌رسد و هر دانلود یا کلیک در کلاس‌های درس، قطارها و کافه‌ها، بخشی از این درآمد را تامین می‌کند. رشدی که رکورد فروش کیندل آمازون را از همین حالا استارت زده است؛ فروش آن تا سال آینده ۸ تا ۱۰ درصد، با هوش مصنوعی و عرضه محصولات جدیدی چون کیندل پیپروایت، رشد خواهد داشت و «کمپین‌های سوادآموزی جهانی کیندل» و فروش آنلاین را رونق می‌دهد. فروش آنلاینی که داستان آن بعد از پاندمی، ساختاری متفاوت گرفته است. پاندمی کووید۱۹، مانند طوفانی بزرگ، بازار نشر کتاب و سرانه مطالعه را دگرگون کرد. کتابفروشی‌ها بسته شدند. قفسه‌ها خاک خوردند و فروش آنلاین، ققنوس نشر شد. گزارش‌ها می‌گویند، فروش دیجیتال، در دوران قرنطینه به دو برابر شرایط عادی -‌رشد 05 /1درصدی سالانه‌- رسید. مردم در خانه، به کتاب پناه بردند و رمان‌ها راه فرار از واقعیت شد. در کنارش، کتاب‌های درسی برای بقای نظام تحصیلی، صوتی و دیجیتالی‌ها را زنده‌تر و این صنعت را مقاوم‌تر کرد. و حالا، فروش آنلاین، همچنان پرقدرت و آمیخته با مزایایی خاص باقی مانده است. فرمت‌های صوتی و دیجیتالی چاپ کتاب، بر اساس تقاضا، عملاً هزینه‌های چاپ مکتوب را کاهش داده است. ناشران، دیگر انبارهای بزرگ نمی‌خواهند. کتاب‌ها، فقط وقتی سفارش داده شوند، چاپ می‌شوند. این روش، سود را بالا برده و کاغذ و هزینه کمتر، پایداری را بخشی از داستان نشر می‌کند. حالا، در بسیاری از کشورها، چاپخانه‌ها، از کاغذ بازیافتی استفاده می‌کنند و خوانندگان، کتاب سبز می‌خواهند. در این میان، بازیگران این صنعت هم در پی سهم‌خواهی بیشتر هستند. هارپر کالینز، با درآمدی کلان، رقیبی سرسخت است. پنگوئن رندوم هاوس، غول بازار کتاب است و ادغام‌ها، قدرتشان را بیشتر کرده است. هرچند رشد سرمایه‌گذاری‌های مبتنی بر فناوری، چالش‌ها را نیز بزرگ‌تر کرده‌اند. درست است که -حالا و در آینده‌- نوآوری، برنده را مشخص می‌کند، اما دزدی دیجیتال، تهدیدی بزرگ خواهد ماند.

فکرقاپ‌های دیجیتال

سال‌هاست که فایل‌های غیرقانونی، مانند سایه‌ای تاریک در کف اینترنت پخش می‌شوند و ناشرانِ میلیاردها دلار ضررکرده را به سمت قفل‌های دیجیتال می‌کشاند. شاید، فناوری مدیریت حقوق دیجیتال (DRM) فعلاً یک راهکار و ابزار حفاظتی موفق باشد، اما این نبرد، پایانی ندارد. همان‌گونه که هزینه‌های تولید، مشکل‌ساز بود، هست و خواهد ماند. در پنج سال منتهی به ۲۰۲۵، قیمت کاغذ به‌طور کلی افزایش یافت، نرخ رشد مرکب سالانه 4 /5 درصد را ثبت کرد و انتظار می‌رود این نرخ تا پایان امسال به 8 /7 درصد برسد. این رشد که امسال در تولید خمیر کاغذ تا دو درصد، قیمت خمیر کاغذ پنج درصد و تولید کلی کالاهای کاغذی چهار درصد افزایش دارد، تاثیر چندین عامل مهم را برجسته کرده است. تجدید حیات اقتصادی چاپ پس از لغو محدودیت‌های پاندمی، عوامل ژئوپولیتیک، به‌ویژه درگیری در اوکراین، اختلال در زنجیره‌های تامین جهانی، افزایش هزینه‌های انرژی، به‌ویژه گاز طبیعی -که یک نهاده حیاتی در تولید کاغذ است‌- تاثیر مستقیمی بر هزینه‌های تولید داشته و قیمت کاغذ را افزایش داده است. از طرفی حمل‌ونقل، پرهزینه شده، تورم، فشار را بیشتر کرده و ناشران کوچک، به‌صورت جدی، ضربه خورده‌اند. درحالی‌که برای ناشران بزرگ، این ضربه، چندان محکم نبوده است. آنها، با چاپ محلی، هزینه‌ها را کم کرده‌اند. قراردادهای بلندمدتشان، قیمت‌ها را تثبیت کرده و بازارهای نوظهور، برایشان امیدی تازه است. هند، آفریقا و برزیل، چونان سرزمین‌هایی بکر در انتظارند. میلیون‌ها خواننده جدید، کتاب می‌خواهند. در روستاهای دورافتاده، تبلت‌ها، کتاب می‌فروشند. در شهرهای شلوغ، گوشی‌ها، داستان پخش می‌کنند و رشد تجاری بازارها در محاسبات جغرافیایی مرهون نوظهورها و هوش مصنوعی است. AI، مانند کلیدی جادویی، درهای رشد نشر را باز و کتاب‌های تعاملی هوشمند، خوانندگان را مسحور کرده است. این کتاب‌ها، فراتر از متن و تصویر هستند و با صدا، انیمیشن، ویدئو، بازی‌های آموزشی و قابلیت‌های دیگر، خواننده را در فرآیند یادگیری و داستان‌سرایی درگیر می‌کنند، به‌نحوی‌که خواننده منفعل، مشارکت‌کننده فعال در تجربه کتاب می‌شود. طبق پیش‌بینی‌ها، کتاب‌های هوشمند، با آینده‌ای روشن، تا پنج سال آینده بازاری به ارزش ۱۹۰ میلیارد دلار خواهند داشت و صوتی و دیجیتالی‌ها را پیشتاز نگه می‌دارند. البته این به معنای حذف چاپی‌ها نیست. آنها، حداقل، تا سال 2030 همچنان قوی می‌مانند و کامیون‌های حمل کتاب، بر اساس نقشه جغرافیایی این صنعت، خیابان‌ها را پر می‌کنند و شهرها را با کتاب زنده نگه می‌دارند. اما این گنج ۱۵1میلیاردی، چگونه بین قاره‌ها تقسیم خواهد شد؟

کافکا به کرانه رفت

بازار نشر کتاب در ایالات‌متحده، اکنون 8 /45 میلیارد دلار است. آمریکا اینک با سهم 3 /30درصدی از درآمد جهانی 151 میلیارددلاری، بزرگ‌ترین بازار نشر کتاب جهان را دارد. رشد سریع دیجیتال‌سازی، سهم زیادی در درآمدهای این صنعت داشته و پلت‌فرم «‌Bookshop.org‌» در رقابت نزدیک با آمازون، روند فروش کتاب‌های الکترونیکی و صوتی جهان را تغییر داده است. اما جریان مالی صنعت نشر، فقط به یک قاره محدود نیست. اروپا، آسیا و مناطق دیگر، هرکدام سهمی اثرگذار دارند. کتاب‌های چاپی در تمام این قاره‌ها، با سهم بیش از ۷۰ درصد، کتاب‌های الکترونیکی با رشد پنج‌درصدی، و صوتی‌ها با انفجار ۲۰درصدی، در حال تغییر قواعد بازی‌اند. طبق تقسیم‌بندی جغرافیایی گردش مالی این صنعت، اگرچه «بارنز اند نوبل» آمریکایی، پرفروش‌ترین رمان‌ها را به جهان عرضه می‌کند، اما اروپا، با پیش‌بینی بازاری 5 /48 میلیارددلاری تا سال ۲۰۳۰، جایگاه دوم قدرت نشر را اشغال کرده است. کتاب‌های علمی و ادبی در اروپا سلطنت می‌کنند. دانشگاه‌های آن در پی متون تخصصی‌اند، ناشران، کیفیت را بالا نگه داشته‌اند و در میان کشورهای اروپایی، فعلاً آلمان، با 9 /9 میلیارد دلار، پیشرو است و ایتالیا، با کاهش صادرات نشر روبه‌رو شده است. در مقابل، آسیا، موجی عظیم به راه انداخته است. چین، هند و ژاپن، بازار آسیا را متحول کرده‌اند. در شرق آسیا، حالا میلیون‌ها خواننده جدید دارند. آسیا، به‌ویژه شرق آسیا، با درآمدی 89 /35 میلیارددلاری در سال ۲۰۲۵، اینک، سریع‌ترین رشد را به خود اختصاص داده است، افزایش نرخ سواد، دسترسی دیجیتال و بازارهای نوظهور مانند هند و چین، گردش مالی نشر آن را تقویت کرده و نرخ رشد مرکب سالانه 42 /1درصدی را نوید می‌دهند. طبق گزارش‌ها، هند، با افزایش نرخ سواد، بازار را گسترش داده است. تبلت‌ها، کتاب‌های درسی دیجیتال را توسعه داده‌اند. چین، با جمعیتی عظیم، تقاضای کتاب‌های آموزشی را افزایش داده است. ژاپن، قلعه فروش داستان‌های مصور و رمان‌هایی چون «کافکا در کرانه» و «جنگل نروژی»، «من یک گربه هستم» و «سرزمین برف» شده است و عملاً این قاره، آینده را شکل می‌دهد. در مقابل، در آمریکای لاتین نیز کشوری مانند برزیل، با آنکه، صادرات کتابش را تا ۲۶۶ درصد افزایش داده و ظرفیت‌هایی پنهان دارد، اما همچنان سهمی کوچک‌تر از بازار جهانی را داراست و ناشران آن برای رقابت با بازیگران اصلی این صنعت در جهان باید وارد یک دوی استقامت شوند. اکنون، شرکت‌های غول‌پیکری مانند پنگوئن رندوم هاوس با درآمدی 9 /4 میلیاردیورویی -‌به واسطه رشد 805درصدی ادغام و تنوع فرمتی- و «هارپر کالینز» با رشد شش‌درصدی سالانه و درآمد 09 /2 میلیارددلاری حاصل از استراتژی‌های موفق دیجیتال و لایسنسینگ، رهبری حماسه نشر جهانی را بر عهده دارند. این دو غول، با تمرکز بر محتوای پرطرفدار، بازار را یکپارچه کرده‌اند؛ اما دیگر شرکت‌ها مانند هاشت بوک گروپ (‌Hachette Book Group‌) فرانسوی، سومین ناشر بزرگ تجاری و آموزشی جهان با درآمد 047 /2 میلیارد یورو در 2025 و سیمون‌ اند شوستر تنوع را افزایش داده‌اند؛ و ادغام‌ها، همچون خرید سیمون از سوی پنگوئن، قدرت را در این صنعت متمرکز کرده است. این بازیگران، نه‌تنها درآمد را هدایت می‌کنند، بلکه با سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی و بازارهای نوظهور، آینده را شکل می‌دهند. چشم‌اندازی که اکنون نمای فعلی صوتی، دیجیتالی و چاپی‌هایشان، نیمرخی از آن را چونان تکه‌ای از یک کهکشان نمایان کرده‌اند.

پیکسل علیه طلای سفید

پلت‌فرم‌های آنلاین و دیجیتال‌سازی، در پنج سال گذشته، این صنعت را بازتعریف کرده‌اند. امسال، درآمد کتاب‌های الکترونیکی به 04 /26 میلیارد دلار رسید. در آسیا، ۶۰ درصد دانشجویان متمایل به استفاده از کتاب‌های دیجیتال شده‌اند. در اروپا، ۴۵ درصد خوانندگان، حالا رمان‌های الکترونیکی می‌خوانند. پلت‌فرم‌هایی مانند کیندل و اپل بوک، کتاب‌ها را در دسترس‌تر کرده‌اند تا پیش‌بینی درآمد 28 /48 میلیارددلاری این بخش تا سال 2034 واقعی شود. هم‌قدم با آنها، درآمد کتاب‌های صوتی نزدیک به 10 میلیارد دلار شده و رشد 4 /20درصدی، تجربه‌ای چشمگیر است. آدیبل، با ۵۵ درصد سهم بازار، بازار صوتی‌ها را تصاحب کرده است. اسپاتیفای هم، وارد میدان شده است. در آمریکا، ۳۵ درصد شاغلان، کتاب‌های صوتی گوش می‌دهند و در اروپا، این رقم ۲۲ درصد است. داستان‌های جنایی، خودزندگی‌نامه‌ها و کتاب‌های انگیزشی نیز در این میان پرطرفدار شده‌اند. کیفیت صدا بهتر شده و راویان حرفه‌ای کلمات را زنده‌تر می‌کنند. رمان‌های تخیلی، فروش را بالا برده‌ و امسال ۴۰ درصد فروش چاپی و دیجیتال را تشکیل داده‌اند. داستان‌های عاشقانه هم در آمریکا هنوز پرفروش‌اند. اما ژاپن داستان‌های مصور را می‌خواهد، هند رمان‌های خانوادگی را ترجیح می‌دهد و ناشران، هر ماه عناوین جدیدی را برای آنها منتشر می‌کنند. همزمان، هوش مصنوعی نیز بازار را متحول کرده و الگوریتم‌ها، سلیقه خوانندگان را بازشناسایی کرده‌اند و می‌دانند برای کدام فرهنگ‌ها یک رمان فانتزی پول‌ساز است و شخصی‌سازی چگونه فروش را تا ۱۵ درصد افزایش می‌دهد. یا کتاب‌های تعاملی که داستان‌ها را بر اساس انتخاب خواننده تغییر داده و روایت می‌کند چگونه به سهم پنج‌درصدی بازار دیجیتال رسیده‌اند و تا سال ۲۰۳۰، این رقم را تا ۱۲ درصد افزایش می‌دهند. یا حتی، پایداری، چگونه در اروپا با چاپخانه‌های خورشیدی ۳۰ درصد کتاب‌های چاپی را سبز کرد، هزینه‌ها را ۱۰ درصد کاهش داد و این چابکی، سود را بالا برد. سودی که البته در برابر ضرر پنج میلیارد دلار دزدی دیجیتال و کپی‌برداری سیاه در سال یا دیگر چالش‌ها، چشمگیرِ قابل‌تامل است و 15 کشور دنیا را به ارائه راهکارهایی اساسی مجبور کرده است. یک اجبار برای حفظ قدرت کلماتی که جان می‌دهند و جان می‌گیرند.