کتاب‌های سودآور

در دنیایی که فناوری‌های دیجیتال هر روز مرزهای تازه‌ای را فتح می‌کنند، رمان‌ها همچنان با قدرت در میدان رقابت فرهنگی و اقتصادی حضور دارند. طی چند سال گذشته، بازار جهانی کتاب‌های داستانی رشدی چشمگیر در گردش مالی خود داشته‌اند؛ از پرفروش‌های بین‌المللی گرفته تا موج جدیدی از نویسندگان مستقل که با کمک پلت‌فرم‌های آنلاین، سهم قابل‌توجهی از این بازار را به خود اختصاص داده‌اند. این مقاله نگاهی دارد به روندهای مالی فروش رمان در سال‌های اخیر و دلایل پشت پرده این رونق چشمگیر.

پرفروش‌ترین‌ها  

دهه گذشته شاهد انبوهی از کتاب‌ها بوده است که با داستان‌های جذاب و مضمون‌های تامل‌برانگیز خود، خوانندگان را مجذوب خود کرده‌اند. از داستان‌های معمایی هیجان‌انگیز گرفته تا عاشقانه‌های دلگرم‌کننده، دنیای ادبیات هر سلیقه‌ای را راضی نگه می‌دارد. در این مقاله، نگاهی دقیق‌تر به پرفروش‌ترین کتاب‌های 10 سال گذشته خواهیم داشت و 10 عنوان برتر را که قلب و ذهن خوانندگان را در سراسر جهان تسخیر کرده‌اند، معرفی می‌کنیم. در صدر فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌ها در 10 سال گذشته، «دختری در قطار» نوشته پائولا هاوکینز نشسته است. این تریلر روان‌شناختی جذاب، داستان ریچل، زنی آشفته را که درگیر تحقیقات یک فرد گمشده می‌شود، روایت می‌کند. این رمان با پیچ‌وخم‌هایش، خوانندگان را روی صندلی‌هایشان میخکوب می‌کند و آن را برای طرفداران داستان‌سرایی پرتعلیق به کتابی که حتماً باید خواند تبدیل کرده است. در رتبه دوم، «بازی‌های گرسنگی» نوشته سوزان کالینز جا خوش کرده است. این سه‌گانه پادآرمان‌شهری با درونمایه جذاب بقا و شورش، قلب خوانندگان پیر و جوان را تسخیر کرده است. این مجموعه که در دنیایی آینده‌نگر روایت می‌شود که در آن کودکان مجبور می‌شوند در یک مسابقه سالانه تا سر حد مرگ بجنگند، بحث‌هایی را در مورد قدرت، سیاست و تاب‌آوری روح انسان پیش می‌کشد. گیلیان فلین با «دختر گمشده» رتبه سوم فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌ها در ۱۰ سال گذشته را از آن خود کرده است. این رمان مهیج و تاریک، داستان نیک و ایمی، زوجی متاهل را به تصویر می‌کشد که رابطه‌شان با گم شدن ایمی، سرنوشتی شوم پیدا می‌کند. این رمان با راویان غیرقابل اعتماد و پیچش‌های داستانی تکان‌دهنده، خواننده را تا پایان در تعلیق و حدس و گمان نگه می‌دارد. در جایگاه چهارم «بخت پریشان ما»ی جان گرین جای گرفته است. این رمان عاشقانه و تکان‌دهنده، داستان هیزل و آگوستوس، دو نوجوان را روایت می‌کند که در حین مبارزه با سرطان عاشق یکدیگر می‌شوند. این رمان با کاوشی تاثیرگذار در عشق، فقدان و شکنندگی زندگی، خوانندگان سراسر جهان را شیفته خود کرده و به فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌های دهه گذشته راه یافته است. «پنجاه سایه خاکستری» نوشته ئی‌ ال جیمز در فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌های ۱۰ سال گذشته، رتبه پنجم را به خود اختصاص داده است. این رمان عاشقانه بحث‌برانگیز، روایتگر رابطه میلیاردر کریستین گری و دانشجوی دانشگاه آناستازیا استیل است و بر درونمایه‌هایی چون قدرت، میل و خشونت دست گذاشته است. با وجود نقدهای متفاوت، این کتاب به یک پدیده فرهنگی تبدیل شده و بحث‌های بسیاری در مورد روابط برانگیخته است. در رتبه ششم، «کمک» نوشته کاترین استاکت جای دارد. این رمان قدرتمند داستان سه زن را در دهه ۱۹۶۰ در می‌سی‌سی‌پی به تصویر می‌کشد که برای افشای نژادپرستی و بی‌عدالتی دوران جیم کرو (قوانین نژادپرستانه‌) گرد هم می‌آیند. این کتاب با روایت داستانی پرکشش و شخصیت‌های به‌یادماندنی‌، با خوانندگان در هر سنی ارتباط برقرار می‌کند و نوری بر مبارزات جوامع حاشیه‌نشین می‌تاباند. «زندگی جاودانه هنریتا لکس» نوشته ربکا اسکلوت در رتبه هفتم فهرست جای گرفته است. این کتاب غیرداستانی داستان واقعی هنریتا لکس، زن سیاه‌پوستی را مستند می‌کند که سلول‌های بدنش بدون رضایت او برداشته شده و برای تحقیقات پزشکی استفاده شده است. اسکلوت از دریچه زندگی و میراث هنریتا، بر روی مسائلی همچون نژاد، اخلاق و تلاقی علم و جامعه دست گذاشته است.

روندهای نوظهور در کتاب‌های پرفروش

- صداهای متنوع: در سال‌های اخیر، تقاضایی فزاینده‌ برای کتاب‌هایی وجود داشته است که طیف متنوعی از تجربیات و دیدگاه‌ها را نشان می‌دهند. خوانندگان به دنبال داستان‌هایی هستند که پیشینه و هویت خودشان را منعکس کنند و این به افزایش کتاب‌هایی از نویسندگان مهجور با شخصیت‌هایی متنوع منجر شده است.

- عدالت اجتماعی: کتاب‌هایی که به مسائلی چون عدالت اجتماعی، نژادپرستی، تبعیض جنسی و حقوق اقلیت‌های جنسیتی تمرکز کرده‌اند، در دهه گذشته به‌ طرزی فزاینده‌ محبوب شده‌اند. خوانندگان به خواندن داستان‌هایی گرایش پیدا کرده‌اند که نابرابری‌های سیستماتیک را هدف می‌گیرند و الهام‌بخش گفت‌وگوهایی در مورد چگونگی ایجاد جامعه‌ای عادلانه‌ و برابر هستند.

- تریلرهای روان‌شناختی: تریلرهای روان‌شناختی در 10 سال گذشته با اقبال بی‌نظیری رو‌به‌رو شده‌اند، به‌طوری‌که خوانندگان مشتاق داستان‌هایی هستند که آنها را تا پایان بر سر دوراهی و گمانه‌زنی نگه می‌دارند. از راویان غیرقابل اعتماد گرفته تا پیچ‌وخم‌‌های روایی تکان‌دهنده، این رمان‌ها با داستان‌سرایی پرتعلیق خود مخاطبان را مجذوب خود کرده‌اند.

- داستان‌های نوجوانان: این داستان‌ها در سال‌های اخیر به محبوبیت رسیده‌اند و خوانندگان در هر سنی به رمان‌های نوجوانان با مضمون‌های پرکشش و شخصیت‌های قابل درک روی آورده‌اند. از ماجراجویی‌های پادآرمان‌شهری گرفته تا عاشقانه‌های معاصر، داستان‌های نوجوانان قلب خوانندگان را در سراسر جهان با خود همراه کرده‌اند. 

- خاطرات و مقاله‌های شخصی: خوانندگان زیادی در دنیا به خاطرات و مقاله‌های شخصی علاقه‌مند هستند و با اشتیاق کتاب‌هایی را می‌خوانند که بینش‌های عمیقی از زندگی نویسندگان خود عرضه می‌کنند. از خاطرات افراد مشهور گرفته تا تاملات شخصی در مورد هویت و تعلق. این کتاب‌ها خوانندگانی را که به دنبال اصالت و در عین حال آسیب‌پذیری هستند، با خود همراه می‌کنند.

- علمی-تخیلی و فانتزی: رمان‌های علمی-تخیلی و فانتزی در دهه گذشته رنسانسی را تجربه کرده‌اند و خوانندگانشان را به سمت دنیاهای تخیلی و ماجراجویی‌های حماسی کشانده‌اند. از اپراهای فضایی گرفته تا حماسه‌های فانتزی سطح بالا، این ژانرها تخیل خوانندگانی را که به‌دنبال فرار از واقعیت و هیجان هستند، برانگیخته‌اند.

- خودیاری و توسعه شخصی: ژانر خودیاری و توسعه شخصی در سال‌های اخیر بسیار محبوب شده است، زیرا خوانندگان می‌خواهند کتاب‌هایی بخوانند که راهنما و الهام‌بخش آنها برای بهبود زندگی‌شان هستند. این کتاب‌ها با تمرین‌های ذهن‌آگاهی و موضوعات بهره‌وری، خوانندگانی را که در پی رشد و تکامل هستند، سیراب می‌کنند.

 پرفروش‌ترین کتاب‌های ۱۰ سال گذشته طیف متنوعی از ژانرها و مضامین را معرفی می‌کنند و با خواندن این کتاب‌ها و داستان‌های تامل‌برانگیزشان می‌توان دریافت که چرا توانسته‌اند روح و ذهن خوانندگانشان را درگیر کنند. همچنین متوجه می‌شویم که چگونه روندهای نوظهور و قدرت روایتگری همچنان چشم‌انداز کتاب‌های پرفروش را شکل می‌دهند.

گردش مالی صنعت رمان  

بازار جهانی کتاب در سال ۲۰۲۲ ارزشی ۱۵۰ تا ۱۶۰میلیارددلاری داشت که بخش قابل‌توجهی از آن به کتاب‌های داستانی اختصاص دارد. در ایالات‌متحده، فروش کتاب‌های چاپی به حدود 7 /778 میلیون نسخه رسید که نسبت به اوج سال ۲۰۲۱ کاهشی جزئی داشت. رشد فروش در سال ۲۰۲۱ حدود ۹ درصد بود که به افزایش مطالعه در دوران قرنطینه و محبوبیت برخی عناوین پرفروش نسبت داده می‌شود. در کنار چاپ، فرمت‌های دیجیتال نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند. کتاب‌های صوتی در یک دهه گذشته رشد سالانه دورقمی داشته‌ و در سال ۲۰۲۱ به درآمدی حدود 8 /4 میلیارد دلار در سطح جهانی رسیدند. کتاب‌های الکترونیکی نیز سهمی بین ۲۰ تا ۳۰ درصد از درآمد فروش کتاب در آمریکا دارند، هرچند میزان فروش آنها بسته به ژانر آنها متفاوت است. ژانر عاشقانه در این میان بیشترین استقبال را در قالب دیجیتال داشته، زیرا خوانندگان از حریم خصوصی و دسترسی فوری بهره‌مند می‌شوند.

در حوزه ژانرهای داستانی، عاشقانه‌ها با درآمدی درحدود 4 /1 تا 5 /1 میلیارد دلار در آمریکا از پرفروش‌ترین‌هاست. ژانرهای معمایی، هیجان‌انگیز و جنایی حدود ۱۷ تا ۲۰ درصد از فروش داستان‌های بزرگسالان را تشکیل می‌دهند. علمی-‌تخیلی و فانتزی نیز به‌ویژه با اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی مانند گیم آو ترونز و ویچر رشد زیادی داشته‌اند. زیرژانرهایی مانند معمایی‌ها در سال‌های اخیر پرطرفدار شده‌اند، درحالی‌که عاشقانه‌های ماوراءالطبیعی که زمانی پرطرفدار بودند، اکنون جای خود را به مضامین معاصرتر داده‌اند. داستان‌های پادآرمان‌شهری نوجوانان نیز پس از موفقیت‌های سینمایی به سر‌عت قله‌های رشد را درنوردیدند، اما اکنون روندی ثابت دارند.

با وجود رشد دیجیتال، چاپ همچنان جایگاه خود را حفظ کرده و در برخی ژانرها تا ۷۰ درصد از درآمد را تشکیل می‌دهد. کتاب‌های الکترونیکی در ژانرهای محبوب مانند عاشقانه تا ۴۰ درصد از فروش را در‌بر می‌گیرند و برخی نویسندگان مستقل تا ۹۰ درصد از فروش خود را از این قالب به دست می‌آورند، به‌ویژه با استفاده از قیمت‌گذاری استراتژیک و بازاریابی در آمازون. کتاب‌های صوتی نیز همچنان رشد پایدار دارند و مسیر موفقیت را می‌پیمایند؛ در سال ۲۰۲۱ افزایش ۲۵‌درصدی درآمد نسبت به سال ۲۰۱۹ در آمریکا داشتند و هم‌اکنون با رشدی بی‌سابقه روبه‌رو هستند. آمازون در این میان نقش کلیدی دارد و بیش از ۵۰ درصد از فروش کتاب‌های چاپی و بیش از ۸۰ درصد از فروش کتاب‌های الکترونیکی را در آمریکا در اختیار دارد. برای نویسندگان مستقل، این پلت‌فرم منبع اصلی درآمد به شمار می‌آید. در کنار فروش مستقیم، کتابخانه‌ها نیز نقش پررنگی دارند. پلت‌فرم‌هایی مانند OverDrive در سال ۲۰۲۲ بیش از نیم میلیارد پرداخت دیجیتال را ثبت کردند که نشان‌دهنده تقاضای بالا برای کتاب‌های الکترونیکی و صوتی در سیستم‌های کتابخانه‌ای است. خدمات اشتراک مانند «کیندل آن‌لیمیتد» نیز با پرداخت بر اساس صفحات خوانده‌شده، درآمد خوبی برای نویسندگان رقم می‌زنند و صندوق جهانی KDP Select ماهانه بیش از ۴۰ میلیون دلار پرداخت دارد. همچنین علاقه به داستان‌سرایی تعاملی و سریالی در پلت‌فرم‌های موبایلی، به‌ویژه در میان نسل جوان، رو به افزایش است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که رشد کتاب‌های صوتی ادامه‌دار خواهد بود و نویسندگان با تمرکز بر مخاطبان خاص و زیرژانرهای تخصصی می‌توانند در بازار رقابتی موفق‌تر عمل کنند. انتشار شخصی و چاپ بر اساس تقاضا نیز با کاهش موانع ورود، فرصت‌های جدیدی به روی نویسندگان گشوده‌اند. رمان‌های پرفروش و افزایش پیوسته قیمت‌ها، تا حدودی عملکرد ضعیف‌تر بخش غیرداستانی را جبران کرده‌اند.  گزارش بازارهای بین‌المللی کتاب که GfK Entertainment و NielsenIQ BookData برای سال 2024 انجام داده‌اند یافته‌های کلیدی زیر را نشان می‌دهند. یافته‌ها بیانگر آن است که در 16 منطقه از 18 منطقه بررسی‌شده کتاب‌های داستانی رشدی بسیار داشته‌اند. هند (7 /30 درصد)، مکزیک (7 /20 درصد)، برزیل (4 /16 درصد)، اسپانیا (12 درصد) و پرتغال (4 /11 درصد)، حتی شاهد افزایش دورقمی بوده‌اند. در مقابل، کتاب‌های غیرداستانی تنها در شش منطقه رشد را تجربه کردند و حتی در این مناطق، در سطح نسبتاً پایین‌تری قرار داشتند. کتاب‌های کودکان و نوجوانان نیز سالی متفاوت داشتند؛ اگرچه موفق شدند در 9 منطقه به افزایش درآمد دست یابند.

به‌طور کلی، تقریباً نیمی از مناطق موردبررسی در مقایسه با سال قبل، به افزایش درآمد دست پیدا کردند. قوی‌ترین رشد در هند (27 درصد)، مکزیک (6 /12 درصد) و برزیل (4 /10 درصد) مشاهده شد؛ اگرچه این بازارها هنوز حجم کل نسبتاً متوسطی دارند. خرده‌فروشان اسپانیایی از افزایش قابل‌توجه 8 /9 درصدی برخوردار بودند، درحالی‌که ارقام در والونیا (بلژیک) با صفر درصد راکد ماند. کاهش‌های قابل‌توجه‌تری در نیوزیلند (منفی 6 /6 درصد)، ایرلند (منفی 3 /5 درصد) و استرالیا (منفی 1 /3 درصد) ثبت شد. درآمدها همچنین در فرانسه (منفی 3 /0 درصد) و بریتانیا (منفی 6 /0 درصد)، دو بازار بزرگ در این تحلیل، اندکی کاهش یافت. عامل اصلی، کاهش فروش بود: ۳۱۵ میلیون کتاب در فرانسه (منفی 8 /2 درصد) به فروش رسید، درحالی‌که بریتانیا ۱۹۵ میلیون نسخه فروخته‌شده (منفی 6 /1 درصد) را ثبت کرد. اگرچه تعداد کتاب‌های فروخته‌شده در بسیاری از مناطق با کاهش روبه‌رو شده، اما افزایش مداوم قیمت‌ها اثر جبرانی داشته است. برای مثال، در آفریقای جنوبی، افزایش میانگین قیمت فروش به میزان هشت درصد به رشد 7 /0درصدی درآمدها ، با وجود کاهش 8 /6درصدی در فروش واحد کمک کرد. بااین‌حال، در بسیاری از مناطق، افزایش قیمت‌ها اغلب کمتر از سال قبل بود. درحالی‌که قیمت کتاب در فرانسه در سال ۲۰۲۳، 8 /4 درصد افزایش یافت، در سال ۲۰۲۴ فقط 6 /2 درصد افزایش پیدا کرد و به میانگین 70 /12 یورو رسید. در بریتانیا، این نرخ به‌طرز قابل‌توجهی از  6 /6 درصد به  ۱ /1 درصد کاهش یافت، درحالی‌که کتاب‌ها در نیوزیلند 6 /3 درصد نسبت به سال گذشته ارزان‌تر بودند (میانگین قیمت 09 /22 دلار نیوزیلند).

محبوبیت رمان‌های عاشقانه و فانتزی  

ژانرهای داستانی با بیشترین رشد شامل عاشقانه، فانتزی و علمی-تخیلی بودند. نویسندگانی مانند کالین هوور (مجموعه «با ما تمام می‌شود») طرفداران پروپاقرصی در TikTok BookTok دارند. رمان‌های جنایی و پرتعلیق نیز در بسیاری از مناطق عملکرد خوبی از خود به نمایش گذاشته‌اند، به‌طوری‌که فریدا مک‌فادن (مجموعه «خدمتکار») در شش منطقه مختلف، از جمله فرانسه، پرتغال و بلژیک، در میان پنج کتاب برتر داستانی سال قرار گرفت. در بخش غیرداستانی، کتاب «عادت‌های اتمی» نوشته جیمز کلیر، بدون شک رتبه اول را از آن خود می‌کند. این کتاب که ابتدا در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، هنوز هم یک کتاب محبوب است و در 10 کشور از جمله مکزیک و اسپانیا، جزو پنج کتاب پرفروش غیرداستانی سالانه جای دارد. سایر دسته‌های غیرداستانی که تقاضای بالایی داشتند، کتاب‌های مذهبی و سیاسی بودند، درحالی‌که کتاب‌های کودکان و نوجوانان نوشته ستاره‌های یوتیوب نیز محبوب بودند. در نهایت، آنچه از بررسی گردش مالی فروش رمان‌ها در سال‌های اخیر برمی‌آید، چیزی فراتر از اعداد و نمودارهاست؛ این رونق اقتصادی نشان‌دهنده عطش بی‌پایان انسان‌ها برای روایت، تخیل و همذات‌پنداری است. رمان‌ها فقط کالاهایی فرهنگی‌ نیستند، بلکه آینه‌هایی از دغدغه‌ها، آرزوها و بحران‌های جوامع‌اند. رشد مالی این صنعت، گواهی است بر زنده بودن ادبیات در عصر دیجیتال؛ عصری که هر واژه می‌تواند پلی باشد میان ذهن نویسنده و قلب میلیون‌ها خواننده در سراسر جهان.