سرگردان و مبهم

یک هفته معاملاتی دیگر در بازارهای دارایی به اتمام رسید. بورس تهران در هفته گذشته، رفتار دوگانه‌ای از خود برجای گذاشت و در دو روز ابتدایی هفته با رشد و در ادامه هفته با افزایش عرضه‌ها همراه شد. دلار نیز در ابتدای هفته تا کانال 81 هزار تومان عقب‌نشینی کرد و در ادامه هفته توانست تا کانال 84 هزار تومان بالا بیاید. بازار طلا و سکه نیز در هفته گذشته به‌طور کامل تابع نوسانات نرخ دلار در بازار آزاد بود. در بازار نفت نیز نفت برنت همچنان در کانال 65 دلار به ازای هر بشکه معامله می‌شود.

بازار سهام

بازار سهام ایران در هفته گذشته، چهره‌ای دوگانه از خود به نمایش گذاشت؛ هفته‌ای که با صعودی امیدبخش آغاز شد، اما در نیمه دوم خود، تحت فشار موجی از ابهامات و اخبار ضدونقیض، تغییر فاز داد و در مسیر نزولی قرار گرفت. سرمایه‌گذاران که در روزهای نخست هفته با خوش‌بینی نسبت به آینده، وارد گردونه معاملات سهام شده بودند، با پررنگ‌تر شدن سایه نااطمینانی‌ها به‌ویژه در مورد روند آتی مذاکرات، از ادامه مسیر صعودی عقب نشستند .

در جریان معاملات روز یکشنبه هفته گذشته، بازار سرمایه شاهد ثبت دو رکورد تاریخی و مهم بود؛ شاخص کل بورس تهران با عبور از محدوده سه میلیون و ۲۵۲ هزارواحدی، به بالاترین سطح خود در تاریخ رسید. از سوی دیگر، شاخص هم‌وزن نیز که تصویری واقعی‌تر از وضعیت کلیت بازار و عملکرد یکسان نمادها ارائه می‌دهد، توانست سطح ۹۷۷ هزار واحد را فتح کند؛ سطحی که از زمان شروع محاسبه این شاخص (ابتدای سال 1393) تاکنون بی‌سابقه بوده است. این دستاوردهای جدید، در حالی به ثبت رسیدند که برخی تحلیلگران، رشد پرشتاب شاخص‌ها را ناشی از ورود نقدینگی جدید به بخشی از نمادهای شاخص‌ساز و همچنین تحرکات گروهی از بازیگران حقیقی و حقوقی در نمادهای بزرگ ارزیابی کردند. همچنین انتظار بهبود فضای کلان اقتصادی و احتمال تقویت مسیر مذاکرات، به ایجاد فضای مثبت در بازار کمک کرده بود.

با این حال، شرایط بازار در ادامه هفته، دگرگون شد. سه روز پایانی هفته با غلبه فشار فروش، روند کلی شاخص‌ها معکوس شد و بسیاری از نمادها وارد فاز اصلاح قیمتی شدند. دلیل اصلی این چرخش ناگهانی، تشدید ابهام در مورد آینده مذاکرات بود. در حالی که بازار در انتظار مخابره اخبار رسمی از آغاز دور جدید گفت‌وگوها بود، فضای رسانه‌ای بیشتر مملو از گمانه‌زنی‌های ضدونقیض باقی ماند و همین امر، سبب شد تا سرمایه‌گذاران محتاطانه‌تر عمل کرده و حتی بخشی از سودهای کوتاه‌مدت خود را شناسایی کنند. ابهام و مشخص نبودن وضعیت متغیرهای اثرگذار بر شرایط کلی بازار سهام، همواره یکی از عوامل حساس اثرگذار بر بورس تهران بوده است. از آنجا که چشم‌انداز نرخ ارز، تورم، ورود یا خروج سرمایه خارجی و حتی سیاست‌های ارزی و مالی دولت، به نوعی به روند مذاکرات گره خورده‌اند، هرگونه ابهام در این حوزه، به‌سرعت در رفتار معامله‌گران انعکاس می‌یابد.

یکی از نکات قابل ‌توجه در هفته گذشته، ثبت ارزش معاملات روزانه بالاتر از ۱۰ هزار میلیارد تومان در تمام روزهای معاملاتی بود. در نگاه نخست، این ارقام می‌توانند نمادی از پویایی و نقدشوندگی بازار تلقی شوند. اما بررسی دقیق‌تر، این برداشت را با تردید مواجه می‌کند. در سال‌های گذشته، ثبت ارزش معاملات روزانه ۱۰ هزار میلیاردتومانی، به‌عنوان یک مرز روانی میان رونق و رکود در نظر گرفته می‌شد. اما با توجه به کاهش مستمر ارزش ریال و تورم بالای ساختاری اقتصاد ایران، دیگر نمی‌توان این مرز اسمی را معیار سنجش پویایی بازار قرار داد. در واقع، چنانچه ارزش معاملات به دلار محاسبه شود، تصویر متفاوتی از میزان تحرک بازار به دست می‌آید؛ تصویری که چندان با عنوان رونق همخوانی ندارد. در همین راستا، به نظر نگارنده، معیارهای سنجش عمق و پویایی بازار سهام باید به‌روز شده و با در نظر گرفتن مولفه‌هایی چون نرخ برابری ارز، نقدشوندگی واقعی، مشارکت سرمایه‌گذاران خرد و حجم معاملات در صنایع مختلف بازتعریف شوند.

در هفته‌ای که گذشت، رفتار بازیگران حقیقی و حقوقی نیز تفاوت‌هایی قابل‌ توجه داشت. در روزهای نخست هفته و در پی ثبت رکوردهای جدید شاخص‌ها، خالص خرید حقیقی‌ها در نمادهای کوچک‌تر قابل ردیابی بود؛ امری که نشان از امیدواری این بخش از بازار نسبت به ادامه روند صعودی بازار داشت. اما در ادامه هفته، با چرخش روند بازار، شاهد خروج نقدینگی حقیقی‌ها از برخی گروه‌ها بودیم.

در مجموع، می‌توان گفت که بازار سهام در هفته گذشته، ترکیبی از امید و احتیاط را تجربه کرد. اگرچه شاخص‌ها توانستند قله‌های جدیدی را فتح کنند، اما به‌سرعت عقب‌نشینی کردند و این امر نشان از شکنندگی فضای مثبت کنونی دارد. واقعیت آن است که بازار بیش از آنکه با محرک‌های بنیادی نظیر رشد سودآوری شرکت‌ها یا بهبود واقعی شرایط اقتصادی حرکت کند، به‌شدت به اخبار سیاسی و به‌ویژه روند مذاکرات وابسته شده است. تا زمانی که دورنمای مذاکرات روشن نشده و بازار از بلاتکلیفی خارج نشود، نمی‌توان انتظار داشت که روند صعودی پایداری در بورس تهران شکل بگیرد. از سوی دیگر، اصلاح نرخ ارز در بازار توافقی، تغییر سیاست‌های مالیاتی دولت، وضعیت بودجه ۱۴۰۴ و نرخ بهره بین‌بانکی از دیگر عواملی هستند که در ماه‌های آینده نقش مهمی در تصمیم‌سازی سرمایه‌گذاران ایفا خواهند کرد. هفته گذشته، به‌خوبی نشان داد که بازار سهام ایران چقدر در برابر متغیرهای غیراقتصادی حساس و آسیب‌پذیر است. در حالی که شاخص‌ها در آغاز هفته با رشد همراه شدند، موجی از نگرانی‌ها درباره آینده مذاکرات و نبود افق روشن در سیاست خارجی، موجبات عقب‌نشینی بازار را در ادامه هفته فراهم کرد. هرچند ارزش معاملات در سطوح بالایی باقی ماند، اما این موضوع به تنهایی نمی‌تواند نشانه‌ای از پویایی واقعی بازار باشد. سرمایه‌گذاران بازار سهام همچنان با دیده تردید به آینده بازار می‌نگرند و بازار در انتظار خبری مطمئن در مورد مذاکرات نشسته است. به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت، تنها عامل موثر در ایجاد روندهای جدید، کاهش سطح ابهامات و افزایش شفافیت در حوزه تصمیم‌گیری‌های کلان باشد؛ امری که تحقق آن، خود نیازمند عزم و اراده جدی در سطوح بالای تصمیم‌گیری است.

بازار ارز

در هفته گذشته، بازار ارز شاهد نوساناتی نسبتاً شدید و کوتاه‌مدت بود که عمدتاً تحت تاثیر اخبار سیاسی و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای پیرامون روند مذاکرات قرار گرفت. دلار که معاملات هفته منتهی به ۲۵ اردیبهشت را با نرخ ۸۲ هزار و ۹۵۰ تومان به پایان رسانده بود، در ابتدای هفته گذشته وارد فاز اصلاحی شد و تا کف کانال ۸۱ هزار تومان نیز عقب‌نشینی کرد. با این حال، این روند نزولی چندان پایدار نبود و بازار مجدداً با موجی از هیجان مواجه شد. روز سه‌شنبه، با انتشار برخی اخبار منفی درباره روند مذاکرات هسته‌ای در رسانه‌های مختلف، نرخ دلار با جهشی مقطعی به کانال ۸۵ هزار تومان رسید. این جهش هرچند توجه معامله‌گران را جلب کرد، اما تداوم چندانی نداشت و در ادامه همان روز، اسکناس آمریکایی یک پله عقب نشست و وارد کانال ۸۴ هزار تومان شد. به گفته برخی فعالان، ورود نهادهای تنظیم‌گر به بازار و تعدیل فضای روانی ناشی از شایعات، از دلایل اصلی بازگشت نسبی نرخ دلار در همان روز بود. در معاملات روز چهارشنبه نیز بازار ارز با آرامش نسبی همراه شد و نرخ دلار در پله‌های پایانی کانال ۸۳ هزار تومان به نوسان محدود بسنده کرد. در مجموع، رفتار بازار در هفته گذشته بیانگر حساسیت بالای معامله‌گران نسبت به اخبار سیاسی و نبود جهت‌گیری بنیادی مشخص در کوتاه‌مدت است؛ موضوعی که می‌تواند زمینه‌ساز تداوم نوسانات محدود با دامنه کوتاه در روزهای پیش‌رو باشد.

بازار طلا و سکه

بازار طلا و سکه نیز در هفته گذشته به‌طور کامل تابع نوسانات نرخ دلار در بازار آزاد بود. در روزهای ابتدایی هفته که دلار تا کانال 81 هزار تومان عقب‌نشینی کرد؛ در بازار طلا و سکه نیز قیمت‌ها با افت همراه شدند. نوسانی‌ترین روز هفته نیز در این بازار به معاملات روز سه‌شنبه مربوط می‌شد که به دلیل جهش ناگهانی دلار به کانال 85 هزار تومان، در این بازار نیز قیمت‌ها در مدار صعودی قرار گرفتند. در معاملات روز سه‌شنبه، صندوق‌های طلا با رنج‌های مثبت سنگین بازگشایی شدند و تا محدوده‌های 9 درصد مثبت نیز رشد کردند؛ اما در ادامه و با بازگشت دلار به کانال 84 هزار تومان، اندکی از تب داغ تقاضا در بازار طلا و سکه کاسته شد و عمده این صندوق‌ها معاملات خود را در دامنه چهار تا پنج درصد مثبت پیگیری کردند. با وجود رشد قیمت‌ها در بازار طلا و سکه در روزهای اخیر که عمدتاً ناشی از رشد دلار در بازار آزاد بوده، همچنان بازدهی ابزارهای مبتنی بر طلا در سال جاری منفی بوده و این موضوع به دلیل رشدهای افسارگسیخته قیمت‌ها در این بازار در سال گذشته است.

بازار نفت

احتمال شکست مذاکرات میان آمریکا و ایران بر سر برنامه هسته‌ای و همچنین تضعیف دورنمای افزایش عرضه نفت ایران به بازارهای جهانی، قیمت نفت را در معاملات روز چهارشنبه افزایش داد. قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال در روز چهارشنبه با یک سنت معادل 01 /0 درصد افزایش به ۶۵ دلار و ۵۰ سنت رسید. نفت وست تگزاس اینترمدییت آمریکا هم با یک سنت معادل 02 /0 درصد افزایش، ۶۲ دلار و ۷۰ سنت معامله شد. مذاکرات میان ایران و آمریکا و نتایج حاصل از آن در مقطع کنونی، یکی از مهم‌ترین متغیرهای اثرگذار بر قیمت نفت در بازار جهانی است. مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در روز دوشنبه گفت: اگر واشنگتن بر توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم تاکید داشته باشد، مذاکرات میان ایران و آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای به جایی نمی‌رسد. استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، در روز یکشنبه تاکید کرد: قرارداد میان ایران و آمریکا باید شامل منع غنی‌سازی ایران شود تا مانعی برای عدم دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای باشد. قرارداد هسته‌ای بین ایران و آمریکا راه را برای کاهش تحریم‌های آمریکا علیه ایران باز کرده و صادرات نفت این کشور را ۳۰۰ هزار بشکه افزایش می‌دهد تا به ۴۰۰ هزار بشکه در روز برسد. در این میان، موسسه اعتبارسنجی مودیز، رتبه اعتباری آمریکا را به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت دنیا به خاطر نگرانی در مورد رشد بدهی ملی این کشور تا ۳۶ تریلیون دلار، پایین آورده است. خبرهای اقتصادی از چین، بزرگ‌ترین واردکننده نفت دنیا مبنی بر آهسته شدن رشد تولید صنعتی و خرده‌فروشی در این کشور بر قیمت نفت فشار می‌آورد. عوارض جدید ترامپ، مذاکرات ایران و آمریکا، بی‌ثباتی اقتصادی و جنگ بین روسیه و اوکراین از عوامل تاثیرگذار بر قیمت نفت هستند. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه پس از گفت‌وگوی تلفنی با ترامپ در روز دوشنبه گفت: مسکو آماده همکاری با اوکراین در مورد یک تفاهم صلح در آینده است و تلاش‌ها برای پایان دادن به جنگ در مسیر درستی قرار دارد.