سکوی زوال
سینما چه فیلم‌هایی علیه سرمایه‌داری ساخته است؟
همواره و به‌ویژه در سال‌های اخیر، فیلم‌های متعددی با موضوع نقد سرمایه‌داری ساخته شده که از زاویه‌های مختلف این سیستم اقتصادی را به تصویر درآورده و با اقبال زیادی از طیف‌های مختلف مردم و منتقدان روبه‌رو شده است. تابه‌حال به این موضوع فکر کرده‌اید که فقر چگونه از آدم‌های بی‌گناه و دل‌رحم موجوداتی بی‌احساس و خطرناک می‌سازد؟ یا اینکه چگونه بی‌عدالتی تا حد زیادی فرهنگ یک کشور را ویران می‌کند؟
پلت‌فرم
«پلت‌فرم» یا سکو یک فیلم مهیج دیستوپیایی اسپانیایی محصول ۲۰۱۹ به کارگردانیگالدر گازتلو یوروتیا است. این فیلم اسپانیایی به شکلی نمادین، نابرابری طبقاتی و توزیع ناعادلانه منابع مالی و رفاهی را به تصویر می‌کشد. داستان فیلم در یک برج صنعتی بزرگ به نام «مرکز خودمدیریتی عمودی» می‌گذرد. ساکنان برج در صورت ارتکاب جنایت برای مجازات شدن در مرکز زندانی می‌شوند. هر ماه، زندانیان بین طبقات متعدد برج جابه‌جا می‌شوند و از یک سکوی متحرک عمودی که روی آن پر از غذاست تغذیه می‌کنند. سکو در ابتدا با مقدار زیادی غذا پر می‌شود و به‌تدریج از سطوح پایین برج به سمت بالا می‌آید و برای مدت زمانی مشخص در هر طبقه توقف می‌کند. از آنجا که ساکنان هر طبقه می‌خواهند تا آنجا که می‌توانند غذا بخورند، کسانی که در طبقات بالایی برج هستند نمی‌توانند به اندازه کسانی که در طبقه‌های پایین هستند غذا بخورند، که همین موضوع به درگیری دامن می‌زند. این فیلم برای نخستین‌بار در جشنواره بین‌المللی فیلم تورنتو 2019 (TIFF) نمایش داده شد، و جایزه برگزیده مردم را با عنوان جنون نیمه‌شب دریافت کرد. در جشنواره فیلم تورنتو، همچنین قرارداد پخش جهانی فیلم با نتفلیکس بسته شد. پلت‌فرم همچنین در 8 نوامبر 2019 در جشنواره فیلمزِ اسپانیا اکران شد و توانست نقدهای مثبتی از منتقدان دریافت کند. داستان فیلم از جایی شروع می‌شود که گورنگ در سلولی در سطح 48 از خواب بیدار می‌شود. هم‌سلولی او تریما گاسی توضیح می‌دهد که آنها در یک مرکز نگهداری که در دست بر قضا یک برج بلند است زندانی شده‌اند. یک بار در روز، غذا به سکوی آنها می‌رسد که از سطح صفر پایین می‌آید و در هر سطح به مدت دو دقیقه توقف می‌کند. زندانیان تنها زمانی می‌توانند غذا بخورند که سکو در سطح خود متوقف شده است و در صورت نگهداری مواد غذایی در معرض دمای برج غذا به‌سرعت فاسد می‌شود. افراد هر چه در سطوح بالاتر برج باشند، غذای کمتری روی سکو برایشان باقی می‌ماند. زندانیان هر ماه به‌طور تصادفی در سطح جدیدی قرار می‌گیرند. تریما گاسی فاش می‌کند که وقتی به سطح 132 منصوب شد، او و هم‌سلولی سابقش فردی آدم‌خوار را دیدند. یک روز زنی به نام میهارو سوار بر سکو می‌شود. تریما گاسی توضیح می‌دهد که او مرتب برای پیدا کردن فرزندش از گودال پایین می‌آید. گورنگ داوطلب شده بود تا شش ماه در ازای دریافت مدرک دیپلم در این مرکز بگذراند، درحالی‌که تریما گاسی برای گذراندن یک سال محکومیتش به این مرکز منتقل شده است. پس از اینکه دوست می‌شوند، دوباره آنها را به سطح 171 منتقل می‌کنند. تریما گاسی بدون انتظار غذا، گورنگ را درحالی‌که خواب است، به تخت می‌بندد. چرا این کار را می‌کند؟ آیا واقعاً گرسنگی او را به یک آدم‌خوار تبدیل می‌کند؟ یا او برنامه‌ای دیگر در سر دارد؟ با دیدن این فیلم متوجه خواهیم شد که نبود توازن مالی در جامعه تا چه میزان می‌تواند برای یک جامعه خطرآفرین باشد.
جوکر
«جوکر» یک فیلم هیجان‌انگیز روان‌شناختی آمریکایی محصول سال ۲۰۱۹ است. کارگردان جوکر، تاد فیلیپس است و فیلم‌نامه آن را تاد با همکاری اسکات سیلور نوشته است. این فیلم، به بررسی تاثیرات اجتماعی و روانی نابرابری اقتصادی و بی‌عدالتی می‌پردازد. جوکر آرتور فلک، دلقک شکست‌خورده و استندآپ کمدین بااستعداد و باانگیزه‌ای را دنبال می‌کند که کم‌کم به بیماری روانی دچار می‌شود و پیرو نوعی پوچ‌گرایی الهام‌بخش و یک انقلاب خشونت‌آمیز ضد فرهنگی علیه ثروتمندان در شهر در حال زوال گاتهام است. رابرت دنیرو، زازی بیتز و فرانسیس کانروی در نقش‌های مکمل فیلم ظاهر می‌شوند. جوکر را کمپانی وارنر برادرز توزیع کرد. فیلیپس شخصیت جوکر را در سال 2016 در ذهن پروراند و در فیلم‌نامه که با همکاری سیلور در طول سال 2017 نوشت او را خلق کرد. این دو از مطالعات شخصیتی دهه 1970 و فیلم‌های مارتین اسکورسیزی، به‌ویژه «راننده تاکسی» (1976) و «پادشاه کمدی» (1982) تاثیر پذیرفتند. اسکورسیزی در ابتدا به‌عنوان تهیه‌کننده به پروژه پیوست، اما در ادامه آن را ترک کرد و دلایل او برای ترک پروژه همیشه پوشیده باقی ماند. جوکر در 31 آگوست 2019 در هفتاد و ششمین جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز به نمایش درآمد و در 4 اکتبر در ایالات‌متحده اکران شد. این فیلم با نقدهای متفاوتی از سوی منتقدان مواجه شد و به فروش‌های موفقیت‌آمیزی در دکه دست یافت، رکوردهایی را برای اکران اکتبر به ثبت رساند و به فروش بیش از یک میلیارد دلار در سراسر جهان رسید و اولین فیلم با رتبه R بود که به این رکورد دست پیدا کرد. جوکر تا زمانی که در سال 2024 ددپول و ولورین از آن پیشی گرفت، رکورد پرفروش‌ترین فیلم با رتبه R را در اختیار داشت. همچنین ششمین فیلم پرفروش سال 2019 بود و جوایز متعددی گرفت. دنباله این فیلم به نام «جوکر: جنون مشترک» در سال 2024 روی پرده آمد که با نقدهای منفی و عملکرد بی‌نظیر باکس آفیس روبه‌رو شد. فیلم داستان یک دلقک و کمدین غیرقابل پیش‌بینی را به تصویر می‌کشد که با مادرش پنی در شهر پر از جنایت و رکود گاتهام زندگی می‌کند. او از یک اختلال عصبی رنج می‌برد که باعث می‌شود خنده‌های تصادفی و غیرقابل کنترلی داشته باشد و باید داروهایی مصرف کند که برای تامین آن به خدمات اجتماعی وابسته است. پس از اینکه آرتور در حین کار مورد حمله جوانان خیابانی قرار می‌گیرد، همکارش راندال یک هفت‌تیر به او می‌دهد تا از خود دفاع کند. آرتور با همسایه‌اش، مادر مجرد سوفی داموند، رابطه برقرار می‌کند و از او دعوت می‌کند تا کارهایش را در یک باشگاه کمدی ببیند. آرتور هنگام اجرای برنامه در بیمارستان کودکان به‌طور تصادفی اسلحه‌اش را رها می‌کند که موجب می‌شود تیری به شلیک او شود. درحالی‌که دارد با مترو به خانه می‌رود و هنوز گریم دلقک بر چهره‌اش است، سه تاجر مست او را مسخره و به آرتور حمله می‌کنند. آرتور برای دفاع از خودش به دو نفر از آنها شلیک می‌کند و سومی را درحالی‌که قصد فرار دارد به قتل می‌رساند. کارفرمای آنها، نامزد میلیاردر شهردار توماس وین، قتل‌ها را محکوم می‌کند، اما حامیان آرتور شروع به زدن ماسک‌های دلقکی می‌کنند و برای حمایت از او به خیابان‌ها می‌آیند. در نهایت چه بلایی به سر آرتور می‌آید؟ فقر تا چه میزان فرهنگ این جامعه را به مرز سقوط کشانده است؟
نومادلند
«نومادلند» (که به سرزمین آواره‌ها نیز معروف است) فیلم درام آمریکایی محصول سال ۲۰۲۰ به نویسندگی، تهیه‌کنندگی، تدوین و کارگردانی کلویی ژائو است. این فیلم که بر اساس کتاب غیرداستانی (سرزمین کوچ‌نشینان: زنده ماندن در آمریکا در قرن بیست و یکم) (2017) نوشته جسیکا برودر ساخته شده است، فرانسیس مک دورمند را در نقش بیوه‌ای نمایش می‌دهد که خانه و زندگی خود را در نوادا ترک می‌کند تا با ون خود در سراسر ایالات‌متحده بچرخد. نومادلند در 11 سپتامبر 2020 در جشنواره فیلم ونیز به نمایش درآمد و برنده شیر طلایی ونیز شد. این فیلم همچنین برنده جایزه منتخب مردم در جشنواره بین‌المللی فیلم تورنتو شد و در 4 دسامبر 2020 یک هفته پخش محدود داشت و Searchlight Pictures در سینماهای منتخب آیمکس در ایالات‌متحده آن را توزیع کرد و در 19 فوریه 2021 سینماها و به‌صورت دیجیتالی در Hulu پخش شد. این فیلم با فروش سه میلیون‌دلاری در گیشه مورد تحسین جهانی قرار گرفت و 9 میلیون دلار فروش داشت. در نود و سومین دوره جوایز اسکار، نومادلند برنده بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر زن برای مک دورمند از مجموع شش نامزدی شد. ژائو دومین زن و اولین زن آسیایی (چینی) بود که برنده بهترین کارگردانی شد و اولین کسی بود که در یک سال در چهار رشته نامزد شد. مک دورمند نخستین زن و چهارمین کسی بود که برنده جوایز اسکار برای بازیگری و تهیه‌کنندگی شد. نومادلند همچنین توانست جایزه بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را در هفتاد و هشتمین جوایز گلدن گلوب، چهار جایزه از جمله بهترین فیلم در هفتاد و چهارمین دوره جوایز فیلم آکادمی بریتانیا، و چهار جایزه از جمله بهترین فیلم در سی و ششمین جوایز ایندیپندنت اسپیریت را از آن خود کند. در سال 2011، فرن پس از اینکه کارخانه گچ ایالات‌متحده در امپایر، نوادا، ورشکسته می‌شود شغل خود را از دست می‌دهد. او سال‌ها همراه با شوهرش که به‌تازگی درگذشته، در این کارخانه کار کرده است. فرن وسایل خانه را می‌فروشد و یک ون می‌خرد تا در آن زندگی کند و در جست‌وجوی کار سراسر کشور را زیر پا می‌گذارد. سرانجام به‌عنوان کارگر فصلی در یکی از شعب بسته‌بندی آمازون استخدام می‌شود و در فصل زمستان مشغول به‌کار می‌شود. لیندا، دوست و همکار فرن از او می‌خواهد تا در یک اجتماع بیابانی در آریزونا که از طریق یک سیستم پشتیبانی از بی‌خانمان‌ها ترتیب داده شده شرکت کند. فرن اول نمی‌پذیرد، اما با توجه به اینکه هوا سرد شده و او هنوز کاری دست‌وپا نکرده نظرش تغییر می‌کند. فرن در آنجا با افرادی مانند خودش آشنا می‌شود و مهارت‌های اساسی برای زنده ماندن و خودکفایی برای زندگی در جاده را فرا می‌گیرد. وقتی ون فرن پنچر می‌شود، او نزد سوانکی که بی‌خانمانی شبیه خود اوست می‌رود و از او می‌خواهد برای تهیه لوازم یدکی او را به شهر ببرد. سوانکی به فرن می‌گوید هنوز برای این نوع زندگی آماده نیست و برای زنده ماندن باید مهارت‌های بقا در جاده‌ها را یاد بگیرد. آنها با هم دوست می‌شوند. سوانکی مبتلا به سرطان است و می‌خواهد به جای اینکه در بیمارستان بمیرد خاطره‌های خوبی را در جاده‌ها تجربه کند. آنها در نهایت راه خود را از هم جدا می‌کنند. حال باید دید سوانکی تا چه زمانی مهمان این کره خاکی است؟ و آیا فرن واقعاً قوانین بقا را آموخته است؟
به بالا نگاه نکن
«به بالا نگاه نکن» یک فیلم کمدی سیاه طنز سیاسی آمریکایی محصول 2021 به نویسندگی، تهیه‌کنندگی و کارگردانی آدام مک کی از داستانی است که وی با همکاری دیوید سیروتا نوشته است. در آن گروهی از ستارگان هالیوود؛ لئوناردو دی کاپریو، جنیفر لارنس، راب مورگان، جونا هیل، مارک رایلنس، تایلر پری، تیموتی شالامی، ران پرلمن، آریانا گرانده، کید کودی، کیت بلانشت و مریل استریپ به ایفای نقش می‌پردازند. این فیلم داستان دو ستاره‌شناس را روایت می‌کند که تلاش می‌کنند بشریت را در مورد یک ستاره دنبالهدار که تمدن بشری را نابود خواهد کرد، آگاه کنند. فیلم در واقع رویداد تاثیر تمثیلی از تغییرات آب‌وهوایی است، و با بیانی طنزآمیز بی‌تفاوتی دولت، سیاسیون، افراد مشهور و رسانه‌ها را در مورد بحران آب‌وهوا به تصویر می‌کشد. کیت دیبیاسکی، کاندیدای دکترای نجوم در دانشگاه ایالتی میشیگان، یک دنبالهدار ناشناخته را کشف می‌کند. استاد او، دکتر راندال میندی، تایید می‌کند که تقریباً شش ماه دیگر این دنبالهدار با زمین برخورد می‌کند و این برخورد به قدری شدید و در ابعاد گسترده است که می‌تواند زمین و ساکنان آن را منقرض کند. ناسا هم بر این یافته‌ها صحه می‌گذارد و دکتر تدی اوگلتورپ، رئیس دفتر هماهنگی دفاع سیاره‌ای آنها، دیبیاسکی و میندی را برای ارائه یافته‌های خود به کاخ سفید همراهی می‌کند. بااین‌حال، آنها پس از توضیحات درباره کشف خود با سردی و بی‌تفاوتی رئیس‌جمهور جانی اورلئان و رئیس ستادش، جیسون اورلئان، که در ضمن پسرش نیز هست، مواجه می‌شوند. این فیلم طنزآمیز به نقد سیستم‌های سیاسی و اقتصادی می‌پردازد که در مواجهه با بحران‌های جهانی، اولویت‌هایشان چیزهای دیگر است. اوگلتورپ دیبیاسکی و میندی را تشویق می‌کند تا اخبار این کشف را در اختیار رسانه‌ها قرار دهند. آنها موضوع را رسانه‌ای می‌کنند و سپس در دیلی ریپ، در یک برنامه گفت‌وگوی صبحگاهی در مورد این کشف صحبت می‌کنند. هنگامی که مجریان برنامه، جک برمر و بری ایوانتی با موضوع ساده برخورد می‌کنند و طوری رفتار می‌کنند که انگار مسئله‌ای پیش پاافتاده است، دیبیاسکی کنترل خود را از دست می‌دهد و قبل از اینکه صحنه را ترک کند، با عصبانیت تهدید می‌کند. میندی به خاطر ظاهر موجهش تایید عمومی می‌گیرد، اما دیبیاسکی به خاطر رفتار عصبی و پرخاشگرانه‌اش روی آنتن سوژه مردم می‌شود. اخبار واقعی در مورد تهدید این دنبالهدار توجه عمومی اندکی را به خود جلب می‌کند و جوسلین کالدر، مدیر ناسا، ادعا می‌کند یکی از نزدیکان اورلئان بدون پیشینه در نجوم، منکر این خطر شده است که البته اورلئان قبولش دارد. هنگامی که خبر رسوایی جنسی اورلئان پسر با کلانتر کانلون نامزد دیوان عالی فاش می‌شود، او با تایید تهدید و اعلام پروژه‌ای برای حمله و منحرف کردن دنبالهدار با استفاده از سلاح‌های هسته‌ای، ذهن مردم را منحرف می‌کند. اما او واقعاً در این کار موفق است؟
