پایان دلخوشی

یک هفته معاملاتی دیگر در بازارهای دارایی به اتمام رسید. در هفته گذشته، با وجود رشد شاخص‌ها در مقیاس هفتگی، بورس پایان هفته سرخی را تجربه کرد و با وجود رشد در چهار روز ابتدایی هفته، روز پایانی هفته با افزایش عرضه‌ها در بازار همراه شد. دلار در بازار آزاد در دو روز ابتدایی هفته گذشته با افت همراه بود و شاخص ارزی، به کانال 86 هزار تومان نیز عقب‌نشینی کرد. اما در ادامه معاملات هفته، دلار تا سطح 88 هزار تومان نیز بالا آمد و در نیمه دوم هفته، دلار به نوسان خود در این کانال قیمتی ادامه داد. بازار طلا و سکه نیز در هفته گذشته به‌طور کامل تابع نوسانات دلار در بازار آزاد بود؛ در دو روز ابتدایی هفته، به دلیل افت قیمت دلار، قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز با افت همراه شد. اما در ادامه هفته با رسیدن قیمت دلار به کانال 88 هزار تومان، قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز با رشد همراه شد. نفت برنت نیز در پایان هفته در کانال 68 هزار تومان مورد معامله قرار گرفت.

بازار سهام

معاملات بورس تهران در هفته گذشته با رشد نماگرهای سهامی همراه شد تا برای دومین هفته متوالی، شاخص‌های سهامی در مقیاس هفتگی با رشد همراه شوند. چهار روز نخست هفته قبل، با رشد شاخص‌ها همراه بود و در روز آخر هفته نیز با افزایش عرضه‌ها در کلیت بازار، شاخص‌ها با افت همراه شدند. بعد از جنگ تحمیلی 12روزه، بازار سهام دیگر آن زرق‌وبرق سابق را ندارد و بسیاری به دلیل ریسک‌های موجود، ترجیح خود را بر خروج از بازار سهام قرار داده‌اند. بررسی آمارها گویای این نکته است که از ابتدای سال تا پایان معاملات هفته گذشته، حدود 38 هزار میلیارد تومان پول حقیقی از بازار سهام خارج شده است. در پنج سال اخیر، اوضاع به همین منوال بوده است؛ بعد از ورود پول در سال‌های 1398 و 1399، اکنون پنج سال متوالی است که بازار سهام با قهر و غضب حقیقی‌ها همراه می‌شود. در سال 1400، 65 همت پول حقیقی از بازار خارج شد؛ در سال 1401، 45 همت از سرمایه‌های خرد از گردونه معاملات سهام خارج شدند؛ در سال 1402 هم 40 همت پول حقیقی، صحنه معاملات سهام را ترک کرد و در سال گذشته نیز 30 همت پول حقیقی به سمت درهای خروجی تالار شیشه‌ای گسیل شد. تجمیع ارقام پنج سال اخیر نشان می‌دهد که از ابتدای سال 1400 تا پایان معاملات هفته گذشته، حدود 219 همت پول حقیقی از بازار سهام خارج شده است. اگر دامنه مورد بررسی را کمی عقب‌تر برده و مجدد آمار خروج پول از بازار مورد بررسی قرار گیرد، مشاهده خواهد شد که از قله سال 1399 تا پایان معاملات هفته گذشته، حدود 297 همت پول حقیقی از بازار سهام خارج شده است. همه این آمارها، اوضاع‌واحوال نابسامان تالار شیشه‌ای را در سال‌های اخیر نشان می‌دهد. خروج پول 37همتی از ابتدای سال تا پایان معاملات هفته گذشته در حالی رخ داده که تا سوم اردیبهشت امسال، حدود 17 همت پول حقیقی نیز به بازار تزریق شده بود؛ اما پس از این تاریخ، نه‌تنها 17 همت پول واردشده به بازار سهام از این بازار گریخت؛ بلکه 37 همت دیگر نیز افزون بر آن 17 همت از بازار خارج شد تا از سوم اردیبهشت تاکنون، خروج پول 54همتی در بازار سهام به ثبت رسیده باشد. این واکنش، در وهله نخست، به واسطه نقش پررنگ ریسک‌های ژئوپولیتیک در اقتصاد ایران و روان سرمایه‌گذاران قابل تحلیل است. بازار سرمایه، به‌عنوان یکی از حساس‌ترین بخش‌های اقتصادی، همواره نسبت به تحولات امنیتی، سیاسی و منطقه‌ای واکنش سریع و بعضاً هیجانی نشان می‌دهد؛ زیرا عدم قطعیت و نااطمینانی در این موقعیت‌ها، چشم‌انداز سودآوری شرکت‌ها را مبهم می‌کند و ترجیحات سرمایه‌گذاران را به سمت دارایی‌های امن‌تر یا نقدشونده‌تر سوق می‌دهد. در ابتدای سال که بحث مذاکرات هسته‌ای مطرح بود، بورس با اقبال عمومی مواجه شد و همان‌طور که عنوان شد، حدود 17 همت پول حقیقی هم به این بازار تزریق شد؛ اما در ادامه، روند فرسایشی مذاکرات و وقوع جنگ 12روزه، مانع از ادامه روند مثبت بورس شد و جریان خروج پول از بازار که از سوم اردیبهشت شروع شده بود؛ پس از جنگ اخیر، شتاب بیشتری به خود گرفت. اگرچه در این جنگ ۱۲روزه، برخلاف برخی سناریوهای بدبینانه، اقتصاد ایران آسیب مستقیمی متحمل نشد و زیرساخت‌ها یا تاسیسات کلیدی کشور هدف قرار نگرفت؛ اما ترس از تداوم تنش‌ها و احتمال درگیری‌های آتی با بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، ذهن بسیاری از سرمایه‌گذاران را درگیر کرد. این نگرانی، به‌ویژه در میان بازیگران خرد بازار سهام، باعث تشدید رفتارهای محافظه‌کارانه و فروش هیجانی شد. سرمایه‌گذاران خرد، که سهم بالایی از دادوستدهای روزانه را به خود اختصاص می‌دهند، معمولاً نسبت به اخبار سیاسی و امنیتی واکنش احساسی‌تری دارند و همین امر خروج سرمایه از بازار سهام را در هفته‌های اخیر شدت بخشید. از سوی دیگر، تحولات مرتبط با مذاکرات هسته‌ای، موضع‌گیری قدرت‌های جهانی نسبت به این درگیری و احتمال اعمال تحریم‌های جدید یا تشدید فشارها نیز به این فضای تردید و ابهام دامن زده است. در چنین شرایطی، فعالان بازار نسبت به آینده نرخ ارز، تورم و هزینه تامین مالی شرکت‌ها دچار تردید می‌شوند که نتیجه آن، کاهش میل به سرمایه‌گذاری بلندمدت و افزایش تمایل به نقد کردن دارایی‌ها در کوتاه‌مدت است. به طور خلاصه، اگرچه جنگ یادشده تاثیر مستقیمی بر عملکرد عملیاتی شرکت‌های بورسی نداشت؛ اما سایه سنگین نااطمینانی ژئوپولیتیک، انتظارات منفی نسبت به آینده اقتصادی و مسائل رفتاری سرمایه‌گذاران بازار سهام باعث شد تا جریان خروج پول از این بازار شدت بگیرد؛ جریانی که تا بازگشت آرامش سیاسی و ترمیم اعتماد سرمایه‌گذاران، ممکن است ادامه یابد. در شرایطی که بازار سهام تحت تاثیر ریسک‌های ژئوپولیتیک، مانند جنگ ۱۲روزه میان ایران و اسرائیل، با موج خروج سرمایه و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران مواجه شده؛ نقش سیاست‌گذار بورسی در مدیریت هیجانات و بازسازی آرامش در بازار بیش از پیش برجسته می‌شود. مهم‌ترین انتظار از سیاست‌گذار در چنین شرایطی، ارسال سیگنال‌های شفاف و اطمینان‌بخش به فعالان بازار است؛ زیرا بخشی از رفتارهای هیجانی ناشی از نبود چشم‌انداز روشن و ابهام نسبت به آینده اقتصادی و سیاسی کشور است.

بازار ارز

دلار در بازار آزاد در دو روز ابتدایی هفته گذشته با افت همراه بود و شاخص ارزی، به کانال 86 هزار تومان نیز عقب‌نشینی کرد. اما در ادامه معاملات هفته، دلار تا سطح 88 هزار تومان نیز بالا آمد و در نیمه دوم هفته، دلار به نوسان خود در این کانال قیمتی ادامه داد. از دوازدهم تیر به بعد، دلار به ارقام کمتر از 90 هزار تومان رسیده است و به نوسان خود در این سطوح ادامه می‌دهد. یکی از مهم‌ترین پارامترهایی که به صورت سنتی از سوی برخی از تحلیلگران ارزی برای ارزیابی و تخمین قیمت دلار از آن استفاده می‌شود؛ میزان و سرعت رشد نقدینگی است. اخیراً بانک مرکزی گزارشی از آمار نهایی کل‌های پولی در سال ۱۴۰۳ منتشر کرد که بر اساس آن، حجم نقدینگی کشور در پایان اسفندماه سال گذشته به رقم ۱۰ هزار و ۱۶۵ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به پایان سال ۱۴۰۲ معادل 1 /29 درصد رشد داشته است. همچنین نرخ رشد 12ماهه نقدینگی در پایان سال گذشته در قیاس با سال 1402، معادل 8 /4 واحد درصد افزایش داشته است. به عبارتی نرخ رشد 12ماهه نقدینگی در پایان سال ۱۴۰۲ معادل 3 /24 درصد بود که در پایان سال ۱۴۰۳ به 1 /29 درصد رسیده است. همان‌طور که گفته شد؛ براساس این آمارها، در پایان سال ۱۴۰۳، ‌ نقدینگی که شامل پول و شبه‌پول است ۱۰ هزار و ۱۶۵ هزار میلیارد تومان بود که ۲۶۳۱ همت آن را بخش پول و ۷۵۳۴ همت آن را شبه‌پول تشکیل داده است. بررسی این آمارها نشان می‌دهد که نسبت پول به شبه‌پول در پایان اسفند 1403 به 93 /34 درصد رسیده است که قله 23 ماه اخیر محسوب می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که سهم پول از نقدینگی افزایش یافته و سیالیت نقدینگی بیشتر شده است که این موضوع می‌تواند بر نوسانات بازار ارز در ماه‌های آتی اثرگذار باشد. از سوی دیگر، ماجرای مربوط به مذاکرات هسته‌ای نیز عامل دیگر اثرگذار بر بازار ارز است که در روزها و ماه‌های آتی می‌تواند بر فضای بازار ارز و نوسانات آن اثرگذار باشد.

بازار طلا و سکه

بازار طلا و سکه نیز در هفته گذشته به‌طور کامل تابع نوسانات دلار در بازار آزاد بود؛ در دو روز ابتدایی هفته، به دلیل افت قیمت دلار، قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز با افت همراه شد. اما در ادامه هفته با رسیدن قیمت دلار به کانال 88 هزار تومان، قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز با رشد همراه شد. اما با وجود نوسانات، صندوق‌های طلا در هر پنج روز معاملاتی هفته قبل، با ورود پول حقیقی همراه شدند و بررسی آمارها نشان می‌دهد که در 11 روز معاملاتی اخیر، این صندوق‌ها با ورود پول حقیقی همراه شده‌اند. در واقع می‌توان گفت که با قرار گرفتن در شرایط ریسک، بازار سهام با خروج پول حقیقی همراه شده است و به عکس، بازار طلا و سکه و صندوق‌های طلا با ورود پول حقیقی همراه شده‌اند. معمولاً در شرایطی که ریسک‌های پیرامونی زیاد می‌شود؛ سرمایه‌گذاران ریسکی‌ترین دارایی‌های خود را در اولویت فروش قرار می‌دهند و به سمت‌و‌سوی دارایی‌های بدون ریسک یا کم‌ریسک هدایت می‌کنند. بنابراین همان‌طور که مشاهده می‌شود همین موضوع نیز رنگ واقعیت به خود گرفته است و موجب شده که بازار سهام با قهر و غضب سرمایه‌گذاران خرد همراه شود و از بازار طلا و سکه استقبال به عمل آید.

بازار نفت

قیمت نفت پس از سه روز کاهش متوالی، در روز چهارشنبه تحت تاثیر توافق تجاری آمریکا با ژاپن افزایش یافت، اما رشد قیمت با کمرنگ شدن امیدها برای دستیابی به موفقیت در نشست اتحادیه اروپا و چین محدود شد. قیمت آتی نفت برنت ۲۱ سنت معادل 31 /0 درصد افزایش یافت و به ۶۸ دلار و ۸۰ سنت در هر بشکه رسید. قیمت آتی نفت وست تگزاس اینترمدییت آمریکا ۱۷ سنت معادل 26 /0 درصد افزایش یافت و به ۶۵ دلار و ۴۸ سنت در هر بشکه رسید. هر دو شاخص در معاملات روز سه‌شنبه، پس از اعلام اتحادیه اروپا مبنی بر بررسی اقدامات متقابل علیه تعرفه‌های آمریکا، حدود یک درصد کاهش قیمتی را تجربه کرده بودند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، روز سه‌شنبه اعلام کرد که آمریکا و ژاپن به یک توافق تجاری دست یافته‌اند که شامل ۱۵ درصد تعرفه بر واردات از ژاپن به آمریکا می‌شود. وی همچنین گفت که ژاپن با ۵۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در آمریکا موافقت کرده است. منابع بازار با استناد به آمار روز سه‌شنبه موسسه امریکن پترولیوم گفتند: ذخایر نفت خام و بنزین آمریکا، هفته گذشته، کاهش یافته، اما ذخایر فرآورده‌های تقطیری، سه میلیون و 480 هزار بشکه افزایش یافته است. در یک سیگنال صعودی برای قیمت نفت، وزیر انرژی آمریکا روز سه‌شنبه اعلام کرد که واشنگتن، تحریم نفت روسیه را برای پایان دادن به جنگ در اوکراین بررسی خواهد کرد. بر اساس گزارش رویترز، اتحادیه اروپا روز جمعه هجدهمین بسته تحریمی خود علیه روسیه را تصویب کرد و سقف قیمت نفت روسیه را کاهش داد. اما تحلیلگران اظهار کردند که عدم مشارکت آمریکا، مانع از اثربخشی این بسته خواهد شد.