روکوی ریاضیدان

کارالامبوس دیونیسیوس آلیپرانتیس، اقتصاددان و ریاضیدان یونانی-آمریکایی بود که فضای برداری باناخ1 و روش‌های فضایی «ریس»2 را در نظریه اقتصادی معرفی کرد. او در سال 1946 در سفالونیا، یونان به دنیا آمد و در سال 1969 به ایالات‌متحده مهاجرت کرد؛ جایی که در ژوئن 1973 دکترای خود را در رشته ریاضیات از Caltech (موسسه فناوری کالیفرنیا) دریافت کرد.

او استاد برجسته اقتصاد و ریاضیات در دانشگاه پردو بود. آلیپرانتیس همچنین سردبیر و موسس مجلات «تئوری اقتصادی» و «سالنامه مالی» بود. او ویراستاری Positivity را بر عهده داشت؛ یک مجله بین‌المللی ریاضیات که به تئوری و کاربردهای مثبت‌اندیشی اختصاص داده شده است. پوزیتیویتی، پژوهش‌های اصلی را که تحت تاثیر مفاهیم مثبت‌گرایی هستند، در تمام زمینه‌های ریاضیات و کاربردهای آن منتشر می‌کند. این نشریه، الف) پژوهش‌ها را با پیوند واضح و اساسی با موضوع کلی مثبت‌گرایی ارائه می‌کند؛ ب) کاربردهای مثبت‌گرایی را در رشته‌های دیگر، از جمله اقتصاد، مهندسی، علوم زیستی، فیزیک و تئوری تصمیم‌گیری آماری نشان می‌دهد.

کارالامبوس آلیپرانتیس همچنین یکی از اعضای موسس «انجمن پیشرفت نظریه اقتصادی» بود. این انجمن با نام اختصاری SAET یک انجمن عضویت غیرانتفاعی است که برای «پیشبرد دانش در اقتصاد نظری و تسهیل ارتباط میان پژوهشگران در اقتصاد، ریاضیات، نظریه بازی یا هر زمینه دیگری که بالقوه برای تئوری اقتصادی مفید است» تاسیس شده است. عضویت شامل اقتصاددانان، ریاضیدانان، نظریه‌پردازان بازی و سایر افراد با علاقه‌مندی به اقتصاد بر اساس استدلال نظری دقیق است. آلیپرانتیس در سال 1991 این انجمن را به همراه ادوارد سی. پرسکات و نیکلاس سی. یانِلیس تاسیس کرد. ادوارد پرسکات، اقتصاددان آمریکایی و برنده جایزه یادبود نوبل در اقتصاد در سال 2004 «به دلیل مشارکت در اقتصاد کلان پویا: ثبات زمانی سیاست‌های اقتصادی و نیروهای محرک در پشت چرخه‌های تجاری» بود. نیکلاس یانلیس نیز استاد پژوهشی در اقتصاد و ریاضیات کاربردی و محاسبات در دانشگاه آیووا و استاد بازرگانی فارغ‌التحصیل ممتاز اقتصاد در دانشگاه ایلینویز در اوربانا-شامپین است.

SAET مسئول انتشار مجله معتبر اقتصادی تئوری است که اولین شماره آن در مارس 1991 منتشر شد. این انجمن همچنین مجله اقتصادی تئوری بولتن را منتشر می‌کند که در مقالات کوتاه‌تر تخصص دارد. این انجمن سالانه کنفرانس‌هایی برگزار می‌کند که تعداد زیادی از اقتصاددانان دانشگاهی را به خود جذب می‌کند. کنفرانس افتتاحیه در سال 1993 در جزیره سفالونیا یونان، زادگاه آلیپرانتیس، برگزار شد. در سال‌های اخیر کنفرانس‌های سالانه بین مکان‌های اروپایی و آسیایی /آمریکای جنوبی در تناوب بوده‌اند.

اعضای تئوری اقتصادی در انجمن پیشرفت تئوری اقتصادی به دلیل برتری علمی، اصالت و رهبری؛ استانداردهای اخلاقی بالا و دستاوردهای علمی و خلاقانه، از سوی کمیته بورسیه انجمن انتخاب می‌شوند. کمیته کمک‌هزینه تحصیلی شامل یک کمیته فرعی نامزدی است که از سوی همکاران انتخاب می‌شود.

کارالامبوس آلیپرانتیس، 62ساله، پس از بیش از شش سال مبارزه با سرطان ریه، سرانجام در 27 فوریه 2009 در وست لافایت، ایندیانا درگذشت. در ادامه مطلب، به بررسی آثار و فعالیت‌های این اقتصاددان و ریاضیدان برجسته خواهیم پرداخت.

گذر از تلاطم

کسانی که او را می‌شناختند، کارالامبوس دیونیسیوس آلیپرانتیس را «روکو» می‌نامیدند. او می‌گفت از آنجا که Charalambos در یونانی به معنای صخره است، بسیار طبیعی است که او را در ایالات‌متحده Roko می‌نامند. روکو در 12 می 1946 در روستای لاکیترا در جزیره سفالونیای یونان در خانواده دکتر دیونیسیوس (پزشک) و سوفرونیا آلیپرانتیس به دنیا آمد. او طی برخی از پرتلاطم‌ترین سال‌های تاریخ مدرن یونان، زنده ماندن از گرسنگی، بیماری، جنگ داخلی، زلزله‌ای فاجعه‌بار و دیکتاتوری بزرگ شد. روکو در سال 1969 هنگامی که 23 سال داشت، با داشتن مدرک اول در ریاضیات در آتن، به ایالات‌متحده آمد تا برای دکترای خود در ریاضیات در موسسه فناوری کالیفرنیا تحصیل کند که آن را در سال 1973 به پایان رساند.

روکو با غرور قابل درک، خود را برادرزاده دانشگاهی کاراتئودوری می‌دانست (کنستانتین کاراتئودوری، ریاضیدان یونانی بود که بیشتر دوران حرفه‌ای خود را در آلمان گذراند. او کمک‌های قابل توجهی به تجزیه و تحلیل واقعی و پیچیده، محاسبات تغییرات و نظریه اندازه‌گیری کرد. او همچنین یک فرمول بدیهی از ترمودینامیک ایجاد کرد. کاراتئودوری را یکی از بزرگ‌ترین ریاضیدانان عصر خود و مشهورترین ریاضیدان یونانی از دوران باستان می‌دانند).

ایده‌های اصلی که او در طول تحصیلات تکمیلی خود مطرح کرد، به انتشار مقالاتی بسیار و به ویژه کتاب زیبای فضاهای محلی جامد سیز (مطبوعات دانشگاهی، 1978) منجر شد که با همراهی اوون بورکینشاو، نوشته شده است. اوون بورکینشاو در دانشگاه ایندیانا-دانشگاه پردو در ایندیاناپولیس کار می‌کرد و روکو از سال 1975 تا 1998 ریاضیات و اقتصاد در آنجا تدریس می‌کرد، قبل از اینکه به دانشکده مدیریت کرانِرت دانشگاه پردو در وست لافایت نقل مکان کند. او همچنین استاد مدعو در بسیاری از دانشگاه‌های جهان بوده است.

روکو 22 سال را در هیات علمی دانشگاه ایندیانا-دانشگاه پردو در ایندیاناپولیس و 11 سال را در دانشگاه پردو در غرب لافایت گذراند، جایی که استاد برجسته اقتصاد و استاد ریاضیات بود. زمینه‌های تخصصی روکو شامل نظریه اقتصادی، که او سهم کلیدی در نظریه تعادل عمومی داشت، و تحلیل عملکردی و نظریه عملگر بود، جایی که او یکی از متخصصان برجسته در حوزه فضاهای برداری مرتب و عملگرهای مثبت شناخته شد.

روکو آلیپرانتیس بیش از 90 مقاله علمی و 12 جلد کتاب، از جمله کتاب‌های درسی پرکاربرد «اصول تحلیل واقعی» (با اوون بورکینشاو) و «تحلیل ابعاد نامحدود: راهنمای هیچ‌هیکر» (با کی. بوردر) نوشت. او نه‌تنها به خاطر شفافیت و ظرافت نوشته‌هایش در اقتصاد و ریاضیات، بلکه برای خدمات بی‌نظیرش به این حرفه مورد توجه قرار گرفت. این خدمات شامل سازماندهی یک کنفرانس بین‌المللی دوسالانه درباره تئوری اقتصادی، انجمن پیشرفت نظریه اقتصادی، تاسیس مجلات علمی تئوری اقتصادی و سالنامه‌های مالی، و کار به‌عنوان سردبیر مجله پوزیتیوتی، یک مجله تحقیقاتی ریاضی بود.

روکو علاوه بر کار حرفه‌ای خود، عمیقاً دل در گرو خانواده‌اش داشت و به میراث یونانی خود افتخار می‌کرد. او برخی از شادترین لحظاتش را با خانواده‌اش در سفرهای تابستانی به جزیره محبوبش سفالونیا سپری کرد. خانواده و همکارانش او را یک رهبر فکری و فردی منصف و درستکار توصیف می‌کردند. روکو زیبایی را در ریاضیات، تاریخ، فلسفه، فرهنگ یونانی و جهان طبیعی یافت و به قدرت ذهن انسان برای بهبود جهان بسیار اعتقاد داشت.

علاقه به اقتصاد

روکو آلیپرانتیس بیش از 90 مقاله نوشت که از میان آنها حدود 50 مقاله در زمینه اقتصاد بود. اما به طور ویژه به کتاب‌هایش افتخار می‌کرد. او به دلیل وضوح و ظرافت سبک نوشتاری خود مشهور است. برخی از کتاب‌های او در حال حاضر نقاط عطف در نظر گرفته می‌شوند و به پرورش تعدادی از ریاضیدانان و اقتصاددانان کمک کرده‌اند و این نقش و تاثیرگذاری در دهه‌های آینده نیز همچنان تداوم و استمرار خواهد داشت.

علاقه روکو به اقتصاد به شکل تصادفی در آغاز دهه 1980 توسعه یافت. در حالی که پروفسور دونالد براون از دانشگاه ییل یک سال تعطیل را در Caltech سپری و روی یک پروژه تحقیقاتی کار می‌کرد که نیاز به استفاده از تکنیک‌های نظریه «فضاهای ریس» داشت، از حضور یک پژوهشگر جوان در Caltech باخبر شد که در این زمینه متخصص بود. این‌گونه بود که دونالد براون به سراغ روکو رفت و شروع به همکاری با او کرد که به انتشار مقاله معروف «تعادل در بازارها با فضای کالاهای ریس» و تعدادی مقاله دیگر منتهی شد. آنها در نهایت کتاب «وجود و بهینه بودن تعادل رقابتی» را منتشر کردند، که در آن، بررسی کامل تعادل‌ها در اقتصادهای با ابعاد نامتناهی با استفاده از ویژگی‌های شبکه فضاهای تابعی ارائه شد.

پس از اولین برخورد، روکو علاقه عمیقی به اقتصاد پیدا کرد و در تعدادی از زمینه‌ها از جمله اقتصاد تجربی، اقتصاد سنجی، نظریه بازی، مالی و اقتصاد پولی مشارکت داشت. اما او نه‌تنها پژوهشگری عمیق، بلکه فردی پرکار و موفق بوده است. روکو آلیپرانتیس همچنین یک مدیر توانمند و مربی بسیاری از دانشجویان جوان، به خصوص برخی از دانشجویان ایتالیایی بوده است. استقامت و قدرت ذهنی او افسانه‌ای است. روکو در طول شش سال بیماری خود 20 مقاله مهم و یک کتاب در مورد مخروط‌ها و دوگانگی نوشت که انجمن ریاضی آمریکا آن را منتشر کرده است- این بهره‌وری برای یک حرفه دانشگاهی معتبر کافی بود.

در سال 1991، روکو آلیپرانتیس «تئوری اقتصادی» را تاسیس کرد؛ مجله‌ای که اکنون مقالات علمی را در حدود دو هزار صفحه در سال منتشر می‌کند. او همچنین دو مجله دانشگاهی دیگر را تاسیس کرد: پوزیتیویتی در سال 1997، و سالنامه مالی در سال 2005. روکو شخصاً تمام این شرکت‌های موفق را مدیریت کرده است.

روکو ارتباط عمیقی با سفالونیا، فرهنگ یونانی و دریای مدیترانه داشت. روکو عاشق ایتالیا و MAGNA GRAECIA‌3 بود. او سفرهای خود را به پستوم و سیسیل با اشتیاق برنامه‌ریزی می‌کرد و از دوستان  ناپلی‌اش می‌خواست که به او بپیوندند.

بازی یا تصمیم‌گیری؟

کتاب «بازی‌ها و تصمیم‌گیری»، مقدمه‌ای مستقل بر مسائل و تکنیک‌های اساسی تئوری تصمیم‌گیری مدرن است. از بهینه‌سازی کلاسیک تا نظریه بازی‌های مدرن، نویسندگان اهمیت روزافزون دانش ریاضی را برای مزیت رقابتی پایدار در تصمیم‌گیری نشان می‌دهند. دانش‌آموزان برای استفاده موثر از کتاب فقط به درک اولیه حساب ابتدایی و احتمال نیاز دارند.

از طریق انتخابی مبتکرانه و خلاقانه از موضوعات، کارالامبوس آلیپرانتیس و سوبیر کومار چاکرابارتی در این کتاب، تصمیم‌گیری و نظریه بازی را به عنوان بخشی از یک مجموعه از دانش در نظر می‌گیرند. آنها از مشکلات مربوط به تصمیم‌گیرندگان فردی به مشکلات پیچیده‌تر مانند عقلانیت متوالی، حراج و چانه‌زنی می‌روند. با ساختن هر فصل بر روی مطالبی که قبلاً مطرح شده است، نویسندگان از سردرگمی خواننده جلوگیری می‌کنند. فصل اول، تئوری بهینه‌سازی را با یک تصمیم‌گیر با استفاده از مسائل مالی و مدیریتی برای نشان دادن تکنیک‌های بهینه‌سازی معرفی می‌کند. فصل دوم با توسعه تئوری بازی‌های فرم استراتژیک و راه‌حل‌های آنها، مبانی نظریه بازی را معرفی می‌کند. نویسندگان همچنین برنامه‌هایی را از منابع مختلف از جمله بازارها، رای‌گیری، حراج‌ها و استخراج منابع ارائه می‌دهند. فصل سوم به تصمیم‌گیری متوالی اختصاص دارد و به دنبال آن دو فصل در مورد بازی‌های متوالی می‌آید. فصل پایانی نیز حراج و چانه‌زنی را پوشش می‌دهد.

«بازی‌ها و تصمیم‌گیری»، یک متن ضروری برای استادانی است که می‌خواهند دانشجویانشان به تئوری تصمیم‌گیری، چه در سطح کارشناسی و چه در سطح کارشناسی ارشد، نگاهی جدی داشته باشند. این کتاب، بهترین روش استفاده از تئوری بازی‌ برای تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و تجاری است. بسیاری از انتخاب‌های پیچیده و چندلایه امروزی را نمی‌توان بدون این ابزارها درک کرد.

تئوری بازی ابزار موثری است که به تاجران کمک می‌کند تا گزینه‌های خود و تاثیر انتخاب یک مسیر خاص را تعیین کنند. «بازی‌ها و تصمیم‌گیری» برای مربیانی که دوره‌های پیشرفته کارشناسی و کارشناسی ارشد را در زمینه تصمیم‌گیری و تئوری بازی‌ در بخش‌های اقتصاد دانشکده‌های بازرگانی تدریس می‌کنند، مفید خواهد بود.

جایزه آلیپرانتیس

جایزه کارالامبوس آلیپرانتیس از سوی دکتر بارت نِگ، رئیس و استاد سابق دانشکده علوم، برای گرامیداشت یاد و خاطره پروفسور کارالامبوس دی. «روکو» آلیپرانتیس و کمک‌های او در زمینه توسعه گروه علوم ریاضی ایجاد شد. دکتر آلیپرانتیس از سال 1974 تا 1996 یکی از اعضای هیات علمی اختصاصی بود و به پژوهش‌های بین‌رشته‌ای در ریاضیات کمک زیادی کرد.

این بورس تحصیلی به دانشجویان فارغ‌التحصیل ریاضی که نمونه‌ای از دستاوردهای برجسته تحصیلی و همچنین ویژگی‌های رهبری هستند اعطا می‌شود. دانشجویان تا سه سال پس از اتمام دوره دکترا، واجد شرایط دریافت این جایزه هستند.

مقاله برتر انتخاب‌شده از سوی کمیته در کنفرانس آتی ارائه خواهد شد. جایزه آلیپرانتیس هزینه بلیت هواپیما و محل اقامت دریافت‌کنندگان جایزه را پوشش می‌دهد. میزان جایزه در حال حاضر، بالاتر از 900 دلار است. 

پی‌نوشت‌ها:

1- فضای باناخ در حقیقت یک «فضای برداری کامل نُرم‌دار» است؛ این امر به این معنی است که در فضای باناخ، می‌توان به کمک یک متر، طول هر بردار را اندازه‌گیری کرد.

2- فضای Riesz یک فضای برداری واقعی و دارای نظم جزئی است.

3- مگنا گراسیا، به لاتین به‌ معنای «یونانِ بزرگ»، نام منطقه‌ای ساحلی در ایتالیای جنوبی در ناحیه خلیج تارانتو است، که مهاجرنشینان یونانی به‌طور گسترده در آن سکنی گزیده بودند.