ثروت ملل

آنها همیشه ثروتمند و قدرتمند بوده‌اند؛ اما نه به این اندازه. پولدارهای جهان، امسال داراتر و بیشتر شدند و آمریکا، اکنون خانه بزرگ‌ترین آنهاست. همان جایی که ترامپ به طبقه میلیاردرها کنترل بیشتری بر دولت داده و دست راست او، حالا ثروتمندترین فرد این سیاره است. دولت او شامل حداقل ده‌ها میلیاردر است. از مارک زاکربرگ (کارآفرین جوان میلیاردر و یکی از موسسان وبگاه شبکه اجتماعی) تا برنارد آرنو (بازرگان و کلکسیونر آثار هنری که معروف به پادشاه کالاهای لوکس فرانسوی است)، همه پشت سر ترامپ صف کشیده‌اند. با این حال، ثروت میلیاردرهای جهان فقط در جیبِ ایالات‌متحده نیست. امسال سه هزار و 28‌ نفر از گوشه گوشه دنیا، در فهرست سالانه میلیاردرهای فوربس قرار گرفتند که متعجبانه در میان طوفان‌های اقتصادی، تعدادشان 247‌ نفر بیشتر از سال قبل شده است. زمین با عمر 6 /4‌ میلیارد سال، اینک و برای نخستین‌بار، تشک نرم بیش از سه هزار میلیاردر است و در حساب سرانگشتی، ارزش آنها 4 /2 تریلیون دلار بیشتر از یک سال پیش و بیشتر از تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان (به جز آمریکا و چین) است. میانگین ثروت پولدارهای زمین، اینک به 3 /5 میلیارد دلار رسیده که 200 میلیون دلار نسبت به سال گذشته بیشتر است. شاهکار مالی که حساب‌وکتاب معروف «ثروت ملل» آدام اسمیت را به چالش خواهد کشید اما اقتصاد دنیا را قطعاً تغییر می‌دهد. اکنون ارزش فقط سه نفر از جمعیت 09 /8‌ میلیاردنفری زمین برای نخستین‌بار بیش از 200‌ میلیارد دلار شده که فقط بخشی از ثروت باشگاه 100 میلیارددلاری‌ است که دارایی خالص 15 غول مالی‌شان، 12رقمی است.

عمو ایلانِ زمین

ثروتمندترین آدم روی زمین تا به امروز، با 5 /358 میلیارد دلار دارایی، ایلان ماسک (سرمایه‌گذار و صاحب کسب‌وکار) است. با آنکه ماسک سال قبل، زمان زیادی را صرف لابی‌گری سیاسی کرد و با ترکیبِ جاه‌طلبی و ایدئولوژی، دنیای تجارت و سیاست را به هم پیوند داد، اما 147 میلیارد دلار هم به ثروت خود اضافه کرد. این مهاجر پورتوریایی، که هیچ‌گاه نمی‌تواند رئیس‌جمهور آمریکا شود، از ماه‌های قبل از انتخابات اخیر آمریکا، در یک تغییر ناگهانی، دست از کدورت با ترامپ برداشت. او وزن فرهنگی و مالی خود را پشت کمپین دونالد ترامپ قرار داد که برای دومین‌بار رئیس‌جمهور ایالات‌متحده شود. عمو ایلان در شرط‌بندی سیاسی، به یکی از چهره‌های کلیدی کاخ سفید تبدیل شد و ریاست بخش دوج (‌DOGE) آمریکا را بر عهده گرفت و ۱۴۷ میلیارد دلار، ثروتمندتر شد. او به لطف فروش زیاد یک‌ساله از شرکت موشکی اسپیس‌ایکس (تولیدکننده محصول‌های صنایع هوافضایی تجاری در آمریکا) و شرکت هوش مصنوعی‌اش -xAI چند هفته قبل با غول رسانه‌های اجتماعی X ادغام شد- به این دارایی رسید. حتی تسلای ماسک، با وجود اعتراض‌های گذشته و فروش سهامش، نسبت به یک سال گذشته بالاتر معامله شد. شرکت اسپیس‌ایکس که تا یک دهه پیش، مدیران دفاعی آمریکا نگاه تمسخرآمیزی به آن داشتند، اکنون رقیبِ بزرگ پنتاگون است. استارلینک هم مالک حداقل نیمی از ماهواره‌هایی است که در حال حاضر در مدار هستند. ماسک از طریق استارلینک، این قدرت را یافته که روند جنگ‌های جهان را تغییر دهد. مجموعه ارتباطاتی که او کنترل می‌کند، اغلب راه اصلی دسترسی دولت‌ها به اینترنت در مناطق جنگی است. ماسک با اسپیس‌ایکس، می‌تواند به‌طور موثری برنامه پرتاب موشک را به ناسا دیکته کند و برای انتقال فضانوردان و تجهیزات به ایستگاه فضایی بین‌المللی آنها را به خود وابسته نگه دارد. علاوه بر آن، شرکت‌های او در سال گذشته، حدود 100 قرارداد مختلف با 17 آژانس فدرال به ارزش سه میلیارد دلار داشته‌اند و شرکت‌های فناوری متعددش به‌طور فزاینده‌ای، خود را وارد برنامه‌های بین‌المللی کرده‌اند. تا به امروز، ناسا بیش از 15 میلیارد دلار در اسپیس‌ایکس سرمایه‌گذاری کرده و در حال توسعه شبکه‌ای متشکل از صدها ماهواره جاسوسی با یک آژانس اطلاعاتی ایالات‌متحده است. ناسا حتی در ماموریت‌هایی همانند نجات فضانوردان استارلاینر بوئینگ که هنوز در فضا سرگردان‌اند، نیاز خود را به دانش اسپیس‌ایکس علنی کرده و برای آن هزینه پرداخت می‌کند. پنتاگون نیز هزینه ماهواره‌های استارلینک خود را برای ارائه اینترنت به کشورهایی همچون اوکراین پرداخت کرده است. موشک فالکون 9 اسپیس‌ایکس، بیش از 100 ماموریت را که حدود دوسوم آنها به ساخت شبکه استارلینک اختصاص داشته، در سال جاری تکمیل کرده است. شهرهایی از جمله لاس‌وگاس هم برای حفاری پروژه‌های زیرساختی با شرکت Boring او قرارداد بسته‌اند و ماسک به جای اینکه از بیرون بر تلاش‌های دولت تسلط داشته باشد، عملاً در حال شکل‌دهی به دولت ترامپ از درون بوده و دوج کوین (ارز دیجیتال معروف به پاداش آشکارِ همراهی و سرمایه‌گذاری ماسک) «رفیق اولِ» ترامپ شده است. شراکت سیاسی-تجاری که موانع امپراتوری تجاری ماسک را در بنگاه خودروسازی چندملیتی تسلا، وبگاه رسانه اجتماعی ایکس (X)، بنگاه صنایع هوافضایی تجاری اسپیس‌ایکس، هوش مصنوعی توجیه‌پذیر (xAI)، بنگاه فناوری عصبی نورالینک و بنگاه ترابری زمینی بورینگ از بین برد و به ماسک اجازه داد عنوان ثروتمندترین فرد جهان را از برنالد آرنو پس بگیرد.

زاک در تعقیب ماسک

مارک زاکربرگ از بنگاه متا پلت‌فرمز (Meta) که همان فیس‌بوک سابق است، با ثروت 3 /233‌ میلیارد دلار، برای نخستین‌بار به جای آرنو در رتبه دوم سی و نهمین فهرست میلیاردرهای سالانه فوربس نشسته است. او دو سال قبل شاهد رشد 78 میلیارددلاری ثروت خود بود و در سال 2024 صاحب چهار رتبه در شاخص ثروت شد. ثروت زاکربرگ عمدتاً از مالکیت سهام متا ناشی می‌شود. متا، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های سهامی عام در جهان است که 94 کسب‌وکار فناوری اینترنت و واقعیت مجازی را از اینستاگرام، واتس‌اپ و برنامه تریدز (Threads) با بیش از سه میلیارد کاربر -تقریباً نیمی از جمعیت جهان- تحت پوشش دارد و 13 درصد از سهام آن متعلق به زاکربرگ است. این شرکت که درآمدی معادل 9 /134 میلیارد دلار در سال 2023 داشت، به لطف سرمایه‌گذاری‌های کلان در هوش مصنوعی، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده از جمله عینک جدید ‌Orion AR -با هدف دسترسی به فناوری واقعیت مجازی- به 5 /161 میلیارد دلار در سال گذشته رسید. متا با به‌روزرسانی‌های الگوریتم‌های خود، از تعامل بیشتری در پلت‌فرم‌های رسانه‌های اجتماعی بهره‌مند شد و سودآوری سرسام‌آور متا در سال‌های گذشته، قیمت سهام آن را افزایش داد. در نمونه کوچکی، سرمایه‌گذاری 10 هزاردلاری نخستین روز معامله متا در 18 می 2012 به بیش از 110 هزار دلار سود در پایان ماه می سال قبل رسید. از این‌رو، زاکربرگ حالا و با آنکه بخش کوچکی از متا را دارد، اما تقریباً تمام سهام کلاس B آن را تصاحب کرده است (هر سهم، به او 10 حق رای می‌دهد). او با 61 درصد حق رای، به قدرت بالایی برای کنترلِ هر موضوعِ قابل طرح در جلسات سهامداران رسیده است. علاوه بر این، زاکربرگ با تبدیل‌ شدن به یکی از بزرگ‌ترین سهامداران ‌OpenAI، شرکتی که پشت روباتِ هوش مصنوعی چت جی‌پی‌تی قرار دارد، شخصاً میلیون‌ها دلار برای هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده است. البته سهام مالکیت آن در این شرکت به‌طور عمومی فاش نشده اما تا فوریه 2024 بیش از 80 میلیارد دلار ارزش داشت.

موج کوتاه امپراتوری

در سال 1987، وقتی فوربس نخستین فهرست ثروتمندان جهان را منتشر کرد، تصور 100 میلیاردر دشوار بود. آن سال فقط دو نفر، سرمایه‌هایشان میلیاردی بود. آن سال نام بیل ‌گیتس به‌عنوان میلیاردر در نخستین شماره ثروتمندترین‌های آمریکا در مجله فوربس ثبت شد. 12 سال بعد، دارایی او با سهام مایکروسافت در مدت کوتاهی به بالای 100 میلیارد دلار رسید و عملاً تا دو دهه، هیچ‌کس نتوانست حتی به او نزدیک شود. اما جف بزوس (کارآفرین و سرمایه‌گذار آمریکایی)، در اواخر سال 2017، وقتی ارزش بازار آمازون به یک تریلیون دلار رسید، این طلسم را شکست و به دومین میلیاردر تاریخ تبدیل شد. چهار سال بعد از آن هم، باشگاه میلیارددلاری‌ها به فراتر از بزوس گسترش یافت، ایلان ماسک و برنارد آرنو هم به جمع برترین‌ها پیوستند و رقابت سخت شد. به نحوی که جف بزوس، حالا با ثروت 8 /229 میلیارددلاری در رتبه سوم باشگاه میلیاردرهاست. البته بنیان‌گذار آمازون با آنکه به رتبه سوم سقوط کرده اما همچنان رهبر جهانی رایانش ابری (Cloud computing) به معنای الگویی تازه برای عرضه، مصرف و تحویل خدمات رایانشی است و ثروت او از «سهام» آمازون در ماه مارس 2025 بیش از 873 میلیون دلار افزایش یافت. بزوس مستقیماً و بیش از پنج درصد از مالکیت آمازون را در اختیار دارد و این در حالی است که اگر آمازون به او سود سهام پرداخت می‌کرد، حالا با یک میلیارد سهام، امپراتوری درآمدی بالقوه داشت. البته او راه‌های درآمدی دیگری نیز به جز آمازون دارد که عدم پرداخت سود سهام را جبران کند. شرکت هوافضای بلو اوریجین (Blue Origin) و روزنامه واشنگتن‌پست به افزایش ارزش خالص او کمک قابل توجهی کرده‌اند. بنگاه سرمایه‌گذاری او، بزوس اکسپدیشن هم سهامی در سرویس هم‌سفری آنلاین اوبر، بازارگاه مجازی اجاره مکان‌های اقامتی ایربی‌ان‌بی (AirBnB) و شبکه اجتماعی ایکس (X) دارد. هرچند درصد مالکیت او در آن شرکت‌ها به‌طور عمومی در دسترس نیست، اما سهام او در آنها ممکن است به میزان قابل توجهی به ثروتش کمک کند تا همچنان از لری الیسون (بنیان‌گذار و مدیرعامل بنگاه اوراکل) از بنگاه فناوری اوراکل و برنارد آرنو در رتبه‌های چهارم و پنجم فوربس، بالاتر بماند و ایالات‌متحده با داشتن رکورد 902 شهروند میلیاردر، همچنان بیش از هر جای دیگر روی کره زمین به میلیاردرهایش ببالد.

بازگشت به مبارزه

در حال حاضر فقط سه کشور بیش از 50 درصد از کل میلیاردرها را تشکیل می‌دهند، در حالی که 17 کشور دیگر هر کدام فقط یک شهروند در باشگاه ابرسرمایه‌داران جهان دارند. بر اساس گزارش فوربس، تقریباً یک‌سوم فهرست امسال میلیاردها از ایالات‌متحده هستند. 902 میلیاردر (از 813 نفر ِسال گذشته) با 8 /6 تریلیون دلار سرمایه، همچنان آمریکا را در صدر غول‌های ثروت جهان نگه داشته‌اند و مشخصاً 13 نفر اول از فهرست صد میلیاردر جهان، ارزش این رتبه را بالاتر برده‌اند. در سال‌های گذشته، چهارچوب نظارت قوی، دسترسی به بازارهای سرمایه و اکوسیستم نوآوری آمریکا، بر جذب کسب‌وکارها از سراسر جهان عمیقاً اثرگذار بوده است. این اکوسیستم، باعث شده ایالات‌متحده از بازار داخلی بزرگ و محیط تجاری مطلوب که کارآفرینی و سرمایه‌گذاری را تشویق می‌کند، سودهای کلان ببرد. آمریکا با امتیاز 100 در کارآفرینی که مرهون ارتباطات 9 /99درصدی با کشورهای جهان، زیرساخت‌های توسعه‌یافته، خلاقیت تجاری و مهم‌تر از همه، تخصص 4 /94درصدی در فناوری و هوش مصنوعی است؛ قدرت جهانی مسلط در کسب‌وکار و بازارهای تجاری محسوب می‌شود. علاوه بر آن، آمریکا اکنون اعتماد ژاپن، کانادا، آلمان، انگلستان، ایرلند، فرانسه، هلند، سوئیس، اتریش و اسپانیا را برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های بیوتکنولوژی، فناوری پیشرفته، مخابرات و فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، صنایع هوافضا و فناوری‌های نو دارد. حضور بنگاه‌هایی همچون رولز رویس، خودروساز بریتانیایی؛ فولکس‌واگن، خودروساز آلمانی؛ بریجستون، تایرساز و قطعه‌ساز ژاپنی؛ میشلن، تایرساز چندملیتی فرانسوی؛ یونیلور، بنگاه چندملیتی بریتانیایی-هلندی و شل، بنگاه نفت و گاز بریتانیایی، این اعتبار را هر سال فزونی بخشیده‌اند. اعتباری که چین هم برای داشتن آن تلاش بسیاری کرده است اما هنوز معاون رهبر تجاری دنیا محسوب می‌شود. چین امسال هم با 450 میلیاردر که مجموعاً 7 /1 تریلیون دلار ارزش دارند، در رتبه دوم فهرست ثروتمندان ملل قرار دارد. به دنبال آن، پرجمعیت‌ترین کشور جهان (هند) به دلیل کاهش بیش از 20 میلیارددلاری ثروت موکش آمبانی (مالک و بنیان‌گذار پالایشگاه جام‌نگر به‌عنوان بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت جهان) و گوتام آدانی (کارآفرین و سرمایه‌دار هندی)، میلیاردرهای این کشور، در جایگاه سوم قرار گرفته است. پس از این سه کشور، آلمان قرار دارد. امسال آلمان با 171 شهروند میلیاردر و به رهبری غول سوپرمارکت دنیا دیتر شوارتز (کارآفرین، سرمایه‌دار آلمانی)، بر چهارمین سکوی ثروت دنیا نشسته است. اما در این میان، در جاهای دیگر اروپا، معادلات تغییرات عجیب و غیرمنتظره‌ای داشته‌اند. آلبانی با سمیر مانه (موسس و رئیس بنگاه سرمایه‌گذاری Balfin Group)، نخستین میلیاردر خود در این فهرست جایگاه ویژه یافته است. امسال، سمیر مانه ثروتی حدود 4 /1 میلیارد دلار از سرمایه‌گذاری در مراکز خرید، فروشگاه‌های لوازم الکترونیکی و املاک لوکس در سراسر بالکان به دست آورده است. در همین حال، پرو پس از سقوط در سال 2024، دوباره به فهرست میلیاردها بازگشته است. عربستان سعودی نیز دیگر بازگشته این فهرست است و در مقابل آن، اروگوئه، پاناما و بنگلادش که در سال گذشته حداقل یک ثروتمند با دارایی 10رقمی داشتند، اکنون میلیاردرهای خود را از دست داده‌اند. مانند 107نفری که در رتبه‌بندی سال 2024 حضور داشتند اما دیگر به اندازه کافی ثروتمند نیستند که بتوانند در این رتبه‌بندی جایی داشته باشند. کسانی همانند نیکلاس پوچ (وارث امپراتوری کالاهای لوکس هرمس)، لیزا سو (مدیرعامل شرکت نیمه‌هادی «‌AMD‌») و سارا لئو (یکی از بنیان‌گذاران شرکت سوپر میکرو) که ثروتشان یا کامل از بین رفته یا دچار افت شدید ارزش سرمایه‌ای شده‌اند. اتفاقِ تلخ که بسیاری آن را تحقیر بزرگ برای صنایع بزرگ جهان می‌دانند اما برخی هم حضور 288 چهره تازه‌وارد به رتبه‌بندی سالانه میلیاردرها را دلیلی برای کاهش تلخی شکست‌های سرمایه‌ای و شاهکار مالی نوین می‌دانند.

فرش قرمز برای بیوه سایمنز

تحلیلگران مالی بلومبرگ، ورود افراد مشهوری همانند بروس اسپرینگستین (خواننده، ترانه‌نویس و گیتارنواز آمریکایی)، آرنولد شوارتزنگر (بازیگر اتریشی-آمریکایی، بدنساز و سیاستمدار سابق) و جری ساینفلد (تهیه‌کننده، بازیگر، کمدین و نویسنده آمریکایی) به سرزمین میلیاردرها را شاهکار تعبیر کرده‌اند. حضور جاستین سان (بنیان‌گذار پلت‌فرم ترون و پادشاه بحث‌برانگیز ارزهای دیجیتال)، سرمایه‌داران هوش مصنوعی شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های آنتروپیک پی‌بی‌سی، کورویو و دیپ‌سیک و غول‌های زنجیره غذایی همچون فست‌فود چیپوتلی، ساندویچ جرسی مایک و رستوران زنجیره‌ای زاکسبی (Zaxby) نیز این شاهکار را به اوج رسانده‌اند. قابل تحسین‌ترین بخش نمایش میلیارددلاری، ورود مرلین سایمنز، همسر جیم سایمنز به فهرست سه هزار ابرثروتمند دنیاست. جیم همسر مرلین، ریاضیدان، بنیان‌گذار صندوق پوشش ریسک رنسانس، صندوق سرمایه‌گذاری مدالیون و از پیشگامان سرمایه‌گذاری با استفاده از الگوهای مقداری خودکار بود که سال گذشته در ۸۶سالگی درگذشت. او یکی از 32 میلیاردری بود که از فهرست ثروتمندان جهان حذف شدند. البته جیم یک تفاوت شاخص داشت. او، یک نابغه ریاضی بود که ریاست دانشکده ریاضیات دانشگاه استونی بروک را بر عهده داشت اما در سال ‌1978، در 40‌سالگی، این حرفه را ترک کرد و به سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی روی ‌آورد. سایمنز در گذر از دانشگاه به سرمایه‌گذاری، از شیوه‌های رایج مدیران استفاده نکرد. او بر آنالیز مقداری بازارها از طریق یافتن الگوهایی در داده‌ها که تغییرات قیمت‌ها را پیش‌بینی می‌کنند، متمرکز شد. تکنیک سایمنز به‌قدری موفق بود که او را «پادشاه کوانت» نامیدند. عملکرد سایمنز باعث شده در چند دهه بیش از چهار برابر شاخص اس‌اندپی ۵۰۰ بازدهی داشته باشد و به پنجاه‌و‌یکمین فرد ثروتمند جهان در سال 2024 با ثروت معادل 4 /31‌ میلیارد دلار مبدل شود. البته او در این راه تنها نبود و همسرش نیز پولساز بزرگ و خیر اعظم محسوب می‌شد. جیم و همسرش (مرلین)، بنیاد خیریه سایمنز را تاسیس و بیش‌ از شش میلیارد دلار برای پشتیبانی از آموزش و تحقیقات در علوم مختلف مخصوصاً ریاضیات سرمایه‌گذاری کردند. موسسه آنها، «ریاضی برای آمریکا» نیز هر سال به هزار معلم نیویورک در رشته‌های مرتبط با حوزه‌های علوم پایه، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات کمک‌هزینه می‌داد و به همین خاطر، اینک ورود مرلین به فهرست 2025، نقطه اوج این شاهکار تلقی می‌شود. مرلین سایمنز، حالا به پشتوانه ثروت «پادشاه کوانت» یکی از 406 زنی است که 4 /13 درصد از مجموع 3028 نفر میلیاردر دنیا را به خود اختصاص داده‌اند. مرلین با ثروت خالص 31‌ میلیارد دلار آمریکا، یک پله بالاتر از ملیندا فرنچ گیتس (همسر پیشین بیل گیتسِ کارآفرین و سرمایه‌دار)، در جایگاه نهم ثروتمندترین زنان جهان فوربس ایستاده است. میریام ادلسون (همسر شلدون ادلسون، کازینودار معروف آمریکایی)، ابیگل جانسون (مدیرعامل اجرایی فیدلیتی)، ساویتری جیندال (سیاستمدار و مالک گروه جیندال)، رافائلا آپونته-دیامانت (از بنیان‌گذاران بزرگ‌ترین شرکت کشتیرانی جهان «MSC»)، ژاکلین مارس (غول آب‌نبات و غذای حیوانات خانگی) و فرانسوا بتانکور مایرز (سرمایه‌دار، نویسنده و وارث لورئال) نیز به ترتیب در جایگاه‌های بعدی، عنوان زنان میلیاردر دنیا را تصاحب کرده‌اند؛ اما پولدارتر از همه آنها، آلیس والتون (تاجر و نیکوکار آمریکایی) با دارایی خالص 101 میلیارد دلار است. آلیس، تنها دختر سام والتون (بنیان‌گذار والمارت) به لطف افزایش قیمت سهام این غول خرده‌فروشی، ثروتمندترین زن جهان است. البته آلیس در ۷۵سالگی، بر بزرگ‌ترین صندلی ثروت و وراثت زنان دنیا تکیه زده است و معمولاً وقتی پای سن‌وسال به میان بیاید، میلیاردرهای جوانی که قبل از 30سالگی نامشان ماندگار شده، سرخوشانه‌تر می‌درخشند.

علیه چین یا برای آلفاها؟

همه، حتی پولدارها هم می‌دانند که ثروتمند شدن -اگر جیب پدرها نباشد- معمولاً سال‌ها یا حتی یک عمر طول می‌کشد؛ به همین خاطر تقریباً سه‌چهارم میلیاردرها بین 50 تا 79 سال سن دارند و طبیعی است آنهایی را که تا قبل از 30سالگی به مقام میلیاردرها رسیده‌اند، جزو اعجوبه‌های نادر پول و دارایی جهان حساب کنند. اعجوبه‌هایی چون 21‌ جوان سرخوش فهرست فوربس امسال که کوچک‌ترینشان 19 سال و بزرگ‌ترینشان 30 سال دارد و از بین آنها، الکساندر وانگِ 28ساله (طراح آمریکایی)، خودساخته‌ترین جوان میلیاردر دنیاست. برخلاف 90 درصد این منتخبان جوان فوربس که هرچه را دارند به ارث برده‌اند و بعضاً شبیه کاراکترهای خوب یا بد سریال وراثت‌اند، الکساندر وانگ، با ارزش دارایی 6 /3‌ میلیارددلاری، کارآفرینی خودساخته و مدیرعامل-بنیان‌گذار بنگاه استارت‌آپی اسکیل (Scale AI) است؛ استارت‌آپی که به شرکت‌ها کمک می‌کند با ترکیب فناوری پیشرفته و هوش مصنوعی، مجموعه داده‌های خام خود را با بالاترین سطح کیفیت توسعه دهند. او که اکنون 14 درصد از سهام این بنگاه را دارد، داده‌های مورد استفاده برای آموزش هوش مصنوعی با مدل زبانی بزرگ را برای 300 مشتری خود برچسب‌گذاری می‌کند و مایکروسافت، جنرال موتورز و مِتا از مشتریان فعلی‌اش به حساب می‌آیند. Scale در تمام سال‌های گذشته، شبکه وسیعی متشکل از صدها هزار پیمانکار در سراسر جهان جمع‌آوری کرده است و داده‌های مورد استفاده در مجموعه گسترده‌ای از وظایف آموزشی هوش مصنوعی را برچسب‌گذاری و تولید می‌کند. وانگ که سالی بهتر از دونالد ترامپ داشته است، پس از انصراف از تحصیل در ام‌آی‌تی و در 19سالگی، استارت‌آپ خود را تاسیس کرد. او حالا با ارزش 14 میلیارددلاری بنگاه Scale عملاً به غول فناوری جهان تبدیل شده است. البته تربیت وانگ در لوس آلاموس نیومکزیکو (جایی که والدینش فیزیکدانان آزمایشگاه ملی بودند) در این پیشرفت بی‌تاثیر نبوده است. مهم‌تر آنکه او یک حس میهن‌پرستی قوی را با کارش ترکیب کرده است. وانگ، مدت‌هاست که نسبت به برتری چین در هوش مصنوعی که می‌تواند به برتری نظامی نسبت به ایالات‌متحده منجر شود و احتمال جنگ بین دو کشور را افزایش دهد، هشدار می‌دهد و این دیدگاه او در میان نخبگان سیلیکون‌ولی (منطقه‌ای در حدود ۶۰کیلومتری جنوب شرقی سانفرانسیسکو که نمادی از وجود شرکت‌های بسیار فعال در زمینه فناوری‌های پیشرفته در این منطقه است) محبوب شده است. حتی بسیاری باور دارند از آنجا که دولت ترامپ از کهنه‌کاران صنعت فناوری برای رهبری سیاست‌های هوش مصنوعی استفاده می‌کند، برخی از توصیه‌های او می‌تواند باعث اقدام‌های موثر در حوزه فناوری نسبت به گذشته شود. کمااینکه او رویکرد ویژه‌ای را برای ایمنی هوش مصنوعی در قالب بیانیه‌ای پنج‌ماده‌ای خطاب به ترامپ در واشنگتن‌پست منتشر کرده است. باور غول و میلیاردر جوان جهان، این است که دولت فدرال برای توسعه هوش مصنوعی و رقابت با سرمایه‌گذاری هنگفت دولت چین باید بیشتر هزینه کند و نحوه سرمایه‌گذاری خود را نیز تغییر دهد. او در بیانیه‌اش خطاب به ترامپ، توضیح داده است که در حال حاضر، دولت آمریکا، 90 درصدِ سرمایه‌گذاری AI خود را روی الگوریتم‌هایی همانند تحقیقات دانشگاهی و تئوریک می‌گذارد و 10درصد باقی‌مانده را صرف توان محاسباتی و داده می‌کند؛ در حالی که تخصیص بودجه به سه رکن شاخص هوش مصنوعی باید بیشتر شبیه سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی، 60 درصد در محاسبات، 30 درصد بر داده‌ها و 10 درصد روی الگوریتم‌ها باشد. تاکیدی که برخی از منتقدان آن را «تهاجمی سنگین علیه چین؛ یک هیاهوی منفعت‌خواهانه» می‌دانند، برخی دیگر، آن را تکنیک‌هایی برای نسل زد و آلفا می‌دانند و بسیاری از تحلیلگران، از آن به‌عنوان «چند اسکوپ توصیه جدی» و «فناوری، بهای میلیاردر شدن نسل جوان بعد از 2025» یاد می‌کنند.

پول، پول می‌آورد

اما مورد عامل اصلی افزایش ثروت ملت‌ها هستند؟ هجمه‌های سیاسی یا جدی گرفتن فناوری؟ فهرست میلیاردرهای فوربس امسال نشان‌ داد، رشد بی‌سابقه ثروت، حداقل در میان ۱۵ نفر اول آنها، عمدتاً در حوزه‌های فناوری، مالی، کالاهای لوکس و صنایع زیرساختی بود. آنها -البته با فاکتور گرفتن ارثیه خانوادگی- ثروت خود را از طریق نوآوری، بهره‌برداری از فرصت‌های جهانی، سرمایه‌گذاری‌های هوشمندانه و آینده‌نگری استراتژیک افزایش دادند و این‌گونه مجموع ثروتشان، برابر با تولید ناخالص داخلی کشورهایی همانند بریتانیا یا هند شد. از میان این شاخصه‌ها، فناوری، هوش مصنوعی و آینده‌نگری استراتژیک نقش موثری داشتند که تازه‌ترین پژوهش موسسه مالی چندملیتی کردیت سوئیس نیز آن را تایید می‌کند. امسال، هوش مصنوعی، خدمات ابری و پلت‌فرم‌های دیجیتال، ستون‌های اصلی رشد دارایی ابرمیلیاردرها بوده است. ایلان ماسک، نمونه غیرقابل انکار این ادعاست. او به دلیل موفقیت شرکت تسلا و پروژه‌های اسپیس‌ایکس توانست ارزش دارایی‌اش را بیشتر کند. اسپیس‌ایکس فقط در سال 2024، با قراردادهای پنج میلیارددلاری ناسا و پرتاب‌های تجاری، درآمد سالانه خود را به ۱۰ میلیارد دلار رساند. ناسا حتی پیشاپیش طی چند قرارداد، 13 میلیارد دلار قبل از پنتاگون به اسپیس‌ایکس پول پرداخت کرده است. این قراردادها شامل استخدام اسپیس‌ایکس برای تحویل محموله و فضانوردان به مدار و ارسال بزرگ‌ترین و گران‌ترین کاوشگرهای ناسا به جهان است. تسلایِ ایلان ماسک نیز در سال گذشته، با هشت کارخانه بزرگ در کالیفرنیا، نوادا، نیویورک، شانگهای، تگزاس، برلین، کاتو و لاتروپ، بیش از 79 /1‌ میلیون دستگاه خودرو در سراسر جهان -به‌خصوص در دو بازار بزرگ ایالات‌متحده و چین- فروخت و 7 /97‌ میلیارد دلار درآمد داشت. شراکت سیاسی-تجاری او با ترامپ هم کمک کرد از زمان انتخابات، تسلا حدود 300‌ میلیارد دلار دیگر به ارزش بازار اضافه کند و البته بر ثروت ایلان بیفزاید. در نمونه‌های مشابه دیگر، مارک زاکربرگ، از سرمایه‌گذاری 45 میلیارد‌دلاری -برابر با کل تولید ناخالص داخلی نیکاراگوئه- در متاورس /فراجهان و هوش مصنوعی سودهای کلانی برد. جف بزوس، با بهره‌مندی از رشد خدمات ابری آمازون ‌(‌AWS‌) فقط در سه‌ ماه نخست سال گذشته میلادی، درآمدش به 4 /27 میلیارد دلار رسید و برای توسعه زیرساخت‌های فناوری که در درجه نخست مرتبط به «‌AWS‌» است، 75 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرد. لری الیسون با اوراکل -شرکت نرم‌افزارهای پایگاه داده- ‌19میلیارد دلار ثروتمندتر شد. استیو بالمر که در سال 1980 به‌عنوان بیست‌و‌چهارمین کارمند مایکروسافت به این شرکت پیوست، به پشتوانه فناوری شاهد افزایش ارزش خالص دارایی خود تا ۱۲۰ میلیارد دلار بود و الکساندر وانگِ جوان با Scale غول و میلیاردر فناوری شد. همین مصادیق -با نگرشی مثبت- نشان می‌دهد چرا فناوری اینقدر مهم است و صرفاً بهانه‌ای برای جنگ‌های سایبری یا روباتیک نیست. فناوری به تمام سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد با نوآوری‌های مستمر، بازارهای جدیدی خلق کنند و تقاضای جهانی را بالا ببرند. کمااینکه این پنج نفر هم با گسترش جغرافیای تجاری خود، نفوذ بین‌المللی‌شان را در آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین، هند و حتی ویتنام افزایش دادند و با کاهش هزینه‌های تولید، نیروی کار ارزان و دسترسی به مصرف‌کنندگان جدید، بسترهای جدید برای پولدار شدن خود و کشورهایشان پیدا کردند. براساس گزارش جدید واشنگتن‌پست، تنوع‌بخشی سرمایه‌گذاری جمعیت نیم تا یک‌درصدی دنیا، به خوبی توانست بر رشد اقتصاد، انباشت و انتقال بین‌نسلی رفاه، نوآوری، اشتغال‌زایی و مشارکت اجتماعی کشورهای زیادی اثر بگذارد.

سود مرکب بی‌پولی

زمانی از آلبرت اینشتین (فیزیکدان)، پرسیدند، بزرگ‌ترین نیروی جهان چیست و او گفت: «سود مرکب، هشتمین مورد از عجایب جهان و بزرگ‌ترین اختراع تاریخ بشریت است. کسی که آن را درک کند، به دستش می‌آورد و کسی که آن را نفهمد بهایش را می‌پردازد.» شگفتی و ادراکی که هنوز کسی منکر آن نشده است. حداقل کسی از بین ثروتمندان دنیا، منکر آن نیست. سود مرکب، سودی ترکیب‌شده و مضاعف است. این نوع سود، به معنای سرمایه‌گذاری مجدد سود کسب‌شده از سرمایه اولیه است که یک اثر گلوله برفی -به معنای تبدیل سرمایه یا پول از حالت اولیه و کم‌اهمیت خود به چیزی بزرگ‌تر، مفیدتر یا خطرناک‌تر- ایجاد می‌کند. بر مبنای مفهوم سود مرکب، اشخاص از سود به‌دست‌آمده، آنقدر سود کسب می‌کنند که باعث رشد مالی قابل توجه آنها شود. اما این رشد مالی، به معنای برابری مالی نیست. نابرابری در طول تاریخ همواره محل مناقشه فقرا و ثروتمندان و حتی مدافعان برابری درآمد بوده است؛ چون کسانی که سرمایه‌ای برای سرمایه‌گذاری ندارند، ممکن است در میانه «وهم و کوچک‌انگاری» فقر از سوی ثروتمندان یا مفسران نگره‌های انگیزشی، فقیر بمانند یا وابسته به زورگوهای پولدار باشند. تجربه‌های سیاه نشان می‌دهد، بسیاری از میلیونرها نه‌تنها به کاهش فقر جهانی کمکی نکرده‌اند، بلکه خود عامل ایجاد آن بوده‌اند.

وهم سیاه برابری

بسیاری از «میلیاردهای تاریک»، با پول و لابی‌گری، حتی معادلات سیاسی جهان را تغییر داده‌اند. آنها، با ثروت افراطی‌شان، سیاست، دموکراسی و برابری را نه‌تنها در کشورهای خودشان که در دیگر سرزمین‌ها هم تضعیف کرده‌اند. با پول زیاد، زمین، حقوق سیاسی، حقِ اسکان و مهاجرت، آنان گاه کلِ یک مملکت و سران آن را تحت سلطه خود درآورده‌اند. با کمک‌های مالی یا از طریق جلسه‌های شبکه‌ای همانند مجمع جهانی اقتصاد نیز دسترسی به قدرت‌های اقتصادی را برای جامعه خود آسان‌تر کرده و قوانینی را ساخته‌اند که باعث رشد دارایی‌های آنها شده است. غم‌افزاتر آنکه، پایشان به دانشگاه و مراکز علمی هم رسیده است. تعداد زیادی از این جمعیت یک‌درصدی، کرسی‌های دانشگاهی را تصاحب کرده‌اند و می‌خواهند تحقیق‌هایی را جهت بدهند که به بیشتر شدن دارایی و سرمایه آنها منجر شود یا آنان را به قدرت‌های بیولوژیک و جنگ زیستی، در سرتاسر دنیا تبدیل کند. آنها، حتی برای چرخه زیستی نیز به سلاح تبدیل شده‌اند و نابرابری را در تمامی ابعاد توسعه داده‌اند. این در حالی است که اگر واقعاً برابری یک قانون جهانی بود، پول کمترین تاثیر ممکن را در تصمیم‌های جهان داشت. اما متاسفانه این‌گونه نیست. در سه دهه گذشته، تعداد افرادی که با درآمدی کمتر از 85 /6 دلار در روز زندگی می‌کنند، بدون تغییر باقی مانده است و تقریباً 5 /8 درصدِ جمعیت جهان، در فقر شدید زندگی می‌کنند. اکنون، افغانستان، سودان جنوبی، سیرالئون، مالاوی، ماداگاسکار، جمهوری آفریقای مرکزی، بوروندی، موزامبیک، نیجر، کنگو، سومالی، لیبریا، مالی، چاد، بورکینافاسو، گامبیا، سودان، گینه بیسائو، روآندا و نیجریه، فقیرترین کشورهای جهان هستند. در این کشورها، بیکاری، بدهی، تورم بالا، ناامنی غذایی، نبود زیرساخت‌های اولیه، کمبود مسکن، ناترازی‌ها، کمبود آموزش و مراقبت‌های بهداشتی، فساد و نظام حکمرانی معیوب، بخش آشکار فقر و آسیب‌های جدی روانی و جسمی (افت رفاه ذهنی با قابلیت انتقال بین‌نسلی)، تبعات پنهان آن هستند. پیامدهایی که صرفاً اقدام‌های خیرخواهانه پولسازهای بزرگ دنیا نمی‌تواند آنها را حذف کند یا به کاهش نابرابری منجر شود. از این‌رو، ثروت ماسک، زاکربرگ، آرنو، الیسون و... اگرچه می‌تواند شاکله تکنولوژیک، رفاه فناوری و رشد اکونودینامیک دنیا را ساختاری مدرن بدهد یا در بخش‌هایی به توسعه تجاری صنایعی محدود بینجامد، اما اولویت‌های زندگی فقرا را تغییر نخواهد داد و هیچ‌گاه غمِ پولدارهای آمریکایی یا بریتانیایی، شبیه غم یک مرد آفریقایی که حتی در سن بازنشستگی بیشتر از دوران جوانی خود کار می‌کند تا زنده بماند، نخواهد شد. قابل تامل‌تر اینکه، استمرار این روند -شکاف میان فقیر و غنی- حتی اگر پای هوش مصنوعی، روبات، سفینه‌های فضایی و نوآوری ساکنان رادیکال سیلیکون‌ولی هم در میان باشد، تغییری در سود مرکب و خوشبختی ژنتیکی 3028‌ غول مالی دنیا ایجاد نمی‌کند و مدافعان متواضع ثروت هم نمی‌توانند راه به جایی ببرند؛ چون زیادند میلیاردرهایی که میلیون میلیون پول خرج می‌کنند که تریلیون‌هایشان را کسی نبیند و نَبَرد.