جریمه مادری

مردان و زنان در زندگی شغلی‌شان معمولاً به‌صورت مشابهی تا زمانی که صاحب فرزند می‌شوند، پیشرفت می‌کنند. در این مقطع، بسیاری از زنان از مسیر شغلی فاصله می‌گیرند، در حالی که برای مردان این اتفاق نمی‌افتد. این موضوع که در بازار نیروی کار از آن با عنوان «جریمه مادری» یاد می‌شود، مسئول شکاف جنسیتی شغلی در اقتصاد است. خروج زنان از نیروی کار، کاهش تولید اقتصادی و کوچک شدن پایه مالیاتی دولت را در پی دارد.

در این‌باره پرسش کلیدی در حوزه سیاست‌گذاری مطرح است: چگونه می‌توان مشاغل را با زندگی خانوادگی سازگار کرد؟ پاسخ سنتی به این پرسش، انعطاف‌پذیر کردن زمان و میزان کار است. بسیاری از مشاغل با درآمد بالا همچنان نیازمند ساعت‌های طولانی و غیرقابل پیش‌بینی‌اند. اخیراً، بُعد جدیدی از انعطاف‌پذیری به نام «محل کار» مطرح است. آیا انعطاف‌پذیری در محل کار می‌تواند شکاف مادری را کاهش دهد و تعریف جدیدی از شغل «دوستدار خانواده» ارائه دهد؟

امکان کار در خارج از محیط اداره، حتی پیش از دوران همه‌گیری کووید 19 نیز به‌طور فزاینده‌ای فراهم شده بود. در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی، از هر 10 مدیر، یک نفر در هر روز کاری تا پاسی از شب (بعد از ساعت 7 شب) در اداره حضور داشت. اما تا سال ۲۰۱۹، این آمار به نصف کاهش یافت. مدیران همچنان در ساعت‌های عصر کار می‌کردند، اما این کار را بیشتر از محل خانه انجام می‌دادند. پیشرفت‌های فناوری این تغییر را تسهیل کرد. اتصال به اینترنت سریع، ورود به سیستم کاری از راه دور را آسان و ریزتراشه‌های کوچک، کامپیوترها را قابل حمل کرد. این تغییر در فناوری که ظاهراً از لحاظ جنسیت خنثی است، ممکن است فرصت‌های بیشتر را برای مادران فراهم کند. مادران ممکن است کار کردن تا دیروقت در خانه را راحت‌تر از اداره بدانند. در مقابل، کار کردن تا دیروقت در اداره هرگز در میان مادران شاغل رایج نبوده است. در حالی که والدین ممکن است با این اختلال‌های میانه روز مواجه شوند، مادران دو برابر بیشتر از پدران این وضع را تجربه می‌کنند، زیرا در زمان نیاز به مراقبت از کودک، به احتمال بیشتر با آنها تماس گرفته می‌شود. در نظرسنجی «بررسی نحوه گذران وقت در آمریکا» در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۹، نیمی از مادران تمام‌وقت در روزی که مورد نظرسنجی قرار گرفتند، به فرزندانشان در طول روز کاری سر زدند، در حالی که این آمار برای پدران تنها یک‌چهارم بود. هم‌راستا با این مزایا، مطالعه‌های قبلی نشان می‌دهد زنان (به‌خصوص مادران) برای کار از خانه ارزش بیشتری قائل هستند و تمایل کمتری به رفت‌وآمد دارند. مزیت دیگر می‌تواند «چندکاری» باشد. در حین کار از خانه، مادران می‌توانند زمانی که فرزندانشان در حال چرت زدن، انجام تکالیف یا تماشای تلویزیون هستند، به کار بپردازند. با این حال، چندکاری می‌تواند حواس‌پرتی نیز ایجاد کند و حواس‌پرتی‌ها ممکن است بهره‌وری را کاهش دهد. همان‌طور که آدامز-پراسل و همکارانش (۲۰۲۳) در بازار کار آنلاین به آن پی بردند. در این‌باره دو اقتصاددان به نام‌های اِما هرینگتون از دانشگاه ویرجینیا و متیو کاهن از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی آمریکا در مقاله‌ای که به تازگی (آگوست 2025) در انجمن ملی تحقیقات اقتصادی این کشور منتشر شده است، به این موضوع پرداخته‌اند که «چگونه افزایش کار از خانه به موضوع جریمه مادری در بازار کار رسیدگی می‌کند». تجزیه‌وتحلیل این پژوهش نشان می‌دهد تغییر فناوری، دورکاری را در برخی رشته‌ها امکان‌پذیر کرد. در رشته‌های دانشگاهی که کار از خانه در آنها افزایش یافت، شکاف‌های شغلی مربوط به مادر شدن کاهش یافت. این الگو بیشتر در رشته‌هایی مشاهده شد که فارغ‌التحصیلان تمایل به کار در مشاغل پربازده با ساعت‌های کاری طولانی که اغلب غیرمنعطف‌اند، دارند. یافته‌ها نشان می‌دهد انعطاف‌پذیری مکانی می‌تواند جایگزین انعطاف‌پذیری زمانی برای مادران شاغل باشد.

مقاله چه می‌گوید؟

برای ایجاد پایه نظری دقیق برای این الگوها، ابتدا در مقاله نشان داده می‌شود زنانی که می‌توانند از خانه دورکاری کنند، پس از بچه‌دار شدن، کمتر احتمال دارد از نیروی کار خارج شوند. سپس شواهدی ارائه می‌شود مبنی بر اینکه زنان (و به‌ویژه مادران) مشاغلی با ساعت‌های کاری طولانی و برنامه‌های غیرانعطاف‌پذیر را جذاب می‌یابند، به شرطی که بتوانند بخشی از کار خودشان را از خانه انجام دهند.

مقاله از پیشرفت‌های فناوری پیش از دوران همه‌گیری بهره می‌گیرد که دورکاری را برای افراد دارای مدارک دانشگاهی خاص، قابل دسترس کرد، اما برای افراد دارای مدارک دیگر، نه. در رشته‌هایی همانند بازاریابی و مالی، تعداد فزاینده‌ای از کارکنان بیشتر اوقات را از خانه کار می‌کردند و تعداد قابل ‌توجهی نیز به‌صورت پراکنده (به‌طور مثال زمانی که فرزندان بیمار بودند یا ضرب‌الاجل‌های نزدیک، به کار تا دیروقت در شب منجر می‌شد) کار می‌کردند.

در رشته‌هایی که دورکاری در آنها افزایش یافت، شکاف‌های مربوط به مادر شدن در اشتغال کاهش یافت. به‌طور میانگین، هر ۱۰ درصد افزایش در سهم کارگرانی که عمدتاً از خانه کار می‌کردند، با کاهش 78 /0درصدی شکاف استخدامی میان مادران و سایر زنان همراه بود. بخش عمده افزایش اشتغال مادران مربوط به مشاغل تمام‌وقت بود و حتی با ثابت در نظر گرفتن اشتغال، شواهد از افزایش درآمد آنها حکایت دارد. به‌طور میانگین، هر ۱۰ درصد افزایش در دورکاری، با افزایش 3 /1درصدی در اشتغال همراه بود.

برای صحت این تحلیل علّی، هرگونه تغییر دیگری که بر شکاف‌های شغلی مادران تاثیر می‌گذارد، باید با تغییر دورکاری در رشته‌های دانشگاهی مختلف، بی‌ارتباط باشد. رابطه علت‌ومعلولی معکوس، یکی از تهدیدها بر این فرض است. یعنی این احتمال وجود دارد که علاقه بیشتر مادران به بازار کار، باعث افزایش کار از خانه شده باشد. برای رفع این نگرانی، تغییرهای دورکاری تنها با استفاده از زیرمجموعه‌ای از مردان تخمین زده شده و نتایج تقریباً یکسانی به‌دست آمده است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد افزایش دورکاری، به شکل قوی با افزایش اشتغال برای زنانی که مسئولیت‌های مراقبت از کودک بیشتر دارند، مرتبط است. این ارتباط برای زنانی که فرزندان بیشتر دارند و همچنین برای زنانی که فرزندان جوان‌تر دارند، قوی‌تر است.

طبق یافته‌ها، رابطه میان افزایش کار از خانه و کاهش شکاف‌های استخدامی مادران، از طریق رشته‌های دانشگاهی مرتبط با تقاضاهای غیرانعطاف‌پذیر از نظر زمان کارکنان تقویت می‌شود. برای نشان دادن این موضوع، رشته‌های دانشگاهی براساس میزان عدم انعطاف آنها طبقه‌بندی می‌شود. برای سنجش عدم ‌انعطاف‌پذیری از رویکرد گلدین (۲۰۱۴) از سه معیار «تعداد ضرب‌الاجل‌ها»، «اهمیت ایجاد روابط» و «میزان استقلال» استفاده شده است. براساس این معیار، دارندگان مدارک در رشته پرستاری تمایل به داشتن مشاغل با انعطاف‌پذیری کمتری نسبت به دارندگان مدارک در رشته‌های آموزش و علوم انسانی دارند.

یافته‌های این بخش نشان می‌دهد افزایش دورکاری (کار از خانه) با کاهش شکاف‌های استخدامی در نیمی از رشته‌ها (با انعطاف‌پذیری کمتر) همراه است، در حالی که برای نیمی دیگر (با انعطاف‌پذیری بیشتر)، چنین نبود. طبق این یافته‌ها، انعطاف‌پذیری در محل کار می‌تواند جایگزینی برای انعطاف‌پذیری در زمان کار باشد. همچنین افزایش کار از خانه، به گسترش تعریف مشاغل دوستدار خانواده منجر می‌شود. در حالی که بخش‌های سنتی دوستدار خانواده همانند آموزش یا داروسازی تحت تاثیر افزایش کار از خانه قرار نگرفتند، شکاف استخدامی مادرانی که مدارکشان را در رشته‌های به‌طور سنتی غیردوستدار خانواده همانند مالی و کسب‌وکار دریافت کردند، کاهش یافت.

بخش نهایی مقاله، الگوهای ذکرشده را به‌صورت دقیق بررسی می‌کند. ابتدا تحولات در مشارکت بازار کار در زمان تولد فرزند، برای زنانی که در ابتدا امکان کار از خانه را داشتند و آنهایی که نداشتند، مورد ارزیابی قرار گرفت. با استفاده از اطلاعات «پنل زندگی آمریکایی»، نشان داده می‌شود تقریباً یک‌چهارم زنانی که نمی‌توانستند از خانه کار کنند، پس از تولد فرزند کار را ترک کردند، در حالی که این آمار برای زنانی که می‌توانستند کار را از خانه انجام دهند، نزدیک به صفر است.

سپس این موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد که چرا به نظر می‌رسد افزایش کار از خانه به‌طور خاص برای زنان در مشاغلی که به‌طور سنتی غیردوستدار خانواده هستند، حیاتی است. با استفاده از داده‌های انتخاب فرضی از مطالعه ماستاس و همکاران (۲۰۲۳)، شواهدی ارائه می‌شود؛ زنانی که ساعت‌های کاری طولانی (بیش از 40 ساعت در هفته) دارند، حاضرند 8 /15 درصد دستمزدشان را برای داشتن گزینه کار از خانه بدهند. سپس نشان داده می‌شود وقتی مشاغل فرضی به‌طور تصادفی هم از نظر کار از خانه و هم از نظر ساعت‌های کاری مورد نیاز متفاوت‌اند، زنان کمتر احتمال دارد مشاغلی با ساعت‌های کاری طولانی را انتخاب کنند که نیاز به حضور فیزیکی دارد، اما اگر این مشاغل به آنها اجازه کار از خانه را بدهد، چنین تمایلی در آنها مشاهده نمی‌شود. به‌طور مشابه، یافته‌های نظرسنجی اصلی مقاله که از دو هزار و 21 جویای کار انجام شد، نشان می‌دهد در حالی که زنان هشت درصد ساعت ایده‌آل کاری کمتری نسبت به مردان در مشاغل نیازمند حضور در محل گزارش می‌کنند، شکاف جنسیتی در مشاغلی که اجازه کار از خانه را دارند، دیده نمی‌شود.

ادبیات پژوهشی

این مقاله به مجموعه رو‌به‌رشد ادبیات پژوهشی در مورد اینکه چگونه کار از خانه بر نتایج زنان در بازار کار، به‌ویژه پس از مادر شدن، تاثیر می‌گذارد، کمک می‌کند. با استفاده از داده‌های ایالات‌متحده از سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۹، جک و همکاران (۲۰۲۵) دریافتند زنان پس از تولد نخستین فرزندشان، به‌طور قابل توجهی بیشتر تمایل به کار از خانه دارند. این ترجیح آشکار نشان می‌دهد کار از خانه، ایجاد تعادل میان شغل و خانواده را آسان می‌کند. آرنتز و همکاران (۲۰۲۲) با استفاده از داده‌های خانواده‌های آلمانی از سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۴ دریافتند پس از تغییر شرایط دورکاری، شکاف‌های جنسیتی در ساعت‌های کاری به‌ویژه در میان والدین کاهش می‌یابد. در آزمایشی در شرکت داروسازی بریتانیایی، شرمن (۲۰۲۰) نشان داد گزینه کار از خانه، عملکرد شغلی و تعادل میان کار و زندگی کارکنان را به‌ویژه برای مادران، بهبود می‌بخشد. در آزمایش‌هایی در هند نیز جالوتا و هو (۲۰۲۳) و هو و همکاران (۲۰۲۴) دریافتند کار از خانه، مشارکت مادران در نیروی کار را دو برابر می‌کند.

در حالی که تمام این مطالعات نشان می‌دهند کار از خانه می‌تواند نرخ اشتغال را در میان مادران تقویت کند، اما میزان دقیق این تاثیر هنوز مشخص نیست. شواهد موجود از ایالات‌متحده که مربوط به همه‌گیری کووید ۱۹ است، نتایج متفاوت را نشان می‌دهد، که احتمالاً به دلیل شوک‌های متقابل در مراقبت از کودک است که به‌طور نابرابر بین والدین تقسیم شده است.

کلام پایانی

در این مقاله این موضوع مورد بررسی قرار گرفت که دورکاری (کار از خانه) چه تاثیری بر جریمه مادری در بازار کار دارد. در میان کارکنان فارغ‌التحصیل مدارک خاص (همانند بازاریابی یا مالی) پیشرفت‌های فناوری، کار از خانه را به جایگزین مناسب برای کار در اداره تبدیل کرد. این مشاغل به طور روزافزون انعطاف‌پذیری بیشتری در زمینه محل کار کارکنان می‌یابند، حتی اگر چندان انعطاف در زمینه زمان کار نشان ندهند. در مقابل، کارکنانی که از رشته‌هایی همانند آموزش یا داروسازی مدرک دارند (مشاغلی که نیازمند حضور فیزیکی هستند)، چندان تحت تاثیر این تغییر فناوری قرار نگرفتند.

همچنین این موضوع بررسی شد که چگونه تغییر در انعطاف‌پذیری محل کار به تغییر در جریمه مادری منجر می‌شود. یافته‌ها نشان داد در رشته‌هایی که کار از خانه در آنها رایج شد، شکاف در اشتغال بین مادران و سایر زنان کاهش یافت. این تغییر در دورکاری، مجموعه مشاغل «دوستدار خانواده» را گسترش داد و مجموعه‌ای از مشاغل با درآمد و رشد بالا را به حرفه‌هایی تبدیل کرد که با زندگی خانوادگی مادران سازگارند. این گسترش مشاغل دوستدار خانواده، نویدبخش کاهش نابرابری جنسیتی در بازار کار است. در حالی که آینده دورکاری نامشخص است، شواهد حاصل از نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد کار از خانه در حال تثبیت شدن با نرخ بیش از دو برابر سطح پیش از طاعون کووید 19 است. همچنین بخش عمده دستاوردهای کار از خانه در دوره زمانی پیش از همه‌گیری مربوط به دورکاری‌های پراکنده بود. افزایش کار از خانه ممکن است پیامدهایی گسترده برای شکاف‌های جنسیتی در بازار کار داشته باشد. این انتظار که زنان می‌توانند پس از مادر شدن از خانه کار کنند، ممکن است انگیزه زنان جوان را برای سرمایه‌گذاری در تحصیل‌هایشان، انتخاب مدارکی که به مشاغل با رشد بالا منجر می‌شود و سرمایه‌گذاری در مهارت‌های مورد نیاز محل کار، افزایش دهد. با غیرمرتبط‌سازی انتخاب‌های شغلی زنان از موضوع بارداری آنها، کار از خانه ممکن است به زنان اجازه دهد همانند مردان، به شکل بهینه تصمیم‌گیری کنند. از طرف دیگر، از منظر شرکت‌ها، گزینه کار از خانه، انگیزه سرمایه‌گذاری در آموزش زنان را افزایش می‌دهد، زیرا احتمال دارد رابطه بین کارگر و شرکت، حتی در صورت مادر شدن زنان، پایدار بماند. پیامدهای بلندمدت افزایش کار از خانه، مسیرهای هیجان‌انگیز برای کارهای تحقیقاتی آینده ‌هستند.