دیدنی‌های شنیدنی

بنیاد آمریکایی نابینایان (AFB) نخستین کتاب صوتی جهان را در سال ۱۹۳۲ تولید کرد و لحظه‌ای شگفت‌‌انگیز را در دسترسی به ادبیات رقم زد. این تلاش پیشگامانه بخشی از ابتکاری گسترده‌تر به نام برنامه «کتاب گویا» بود که بعدها از سوی کتابخانه کنگره آمریکا پشتیبانی شد. هدف این بود که افراد کم‌بینا -به‌ویژه کسانی که نمی‌توانستند بریل بخوانند- از طریق صدای ضبط‌شده به ادبیات دسترسی پیدا کنند. اولین ضبط‌ها روی صفحات وینیل انجام می‌شد که هر طرف آن می‌توانست تقریباً ۱۵ دقیقه سخنرانی را ذخیره کند. این صفحات شامل گزیده‌هایی از ادبیات کلاسیک، اسناد میهن‌پرستانه و متون مذهبی بود. نمایشنامه‌های شکسپیر، اعلامیه استقلال و رمان «همچنان که زمین می‌چرخد» اثر گلادیس هاستی کارول از نخستین عنوان‌ها بودند. این ضبط‌ها از طریق پست در میان خوانندگان نابینا در سراسر ایالات‌متحده توزیع شد و جایگزین مناسبی برای کتاب‌های چاپی بود. این نوآوری نوعی ضرورت بود که از سر دلسوزی به آن دست پیدا شد. پس از جنگ جهانی اول، بسیاری از سربازان با اختلال‌های بینایی به خانه‌هایشان بازگشتند و نیاز مبرمی به آموزش، آگاهی و دانش داشتند. ابتکار «بنیاد آمریکایی نابینایان» نه‌تنها به این نیاز پاسخ داد، بلکه زمینه را برای چیزی که به یک صنعت جهانی پررونق تبدیل شد، فراهم کرد. درحالی‌که اصطلاح «کتاب صوتی» تا دهه‌ها بعد -در سال ۱۹۹۴، از سوی انجمن ناشران صوتی- همچون یک صنعت شناخته نشد، برنامه کتاب گویا در سال ۱۹۳۲ به طور گسترده به‌عنوان خاستگاه این قالب شناخته می‌شد. در دهه ۱۹۵۰ بود که ضبط‌های صوتی به‌صورت تجاری به عموم مردم فروخته شد و دسترسی به کتاب‌های صوتی را فراتر از مخاطبان هدف خود گسترش داد و فراگیر شد. امروز، کتاب‌های صوتی یک رسانه اصلی هستند که میلیون‌ها نفر از آن استفاده می‌کنند، اما ریشه پیدایش آنها در یک ماموریت عمیقاً بشردوستانه نهفته است: در دسترس قرار دادن ادبیات برای کسانی که نمی‌توانستند آن را ببینند. کار پیشگامانه AFB در سال ۱۹۳۲ همچنان گواهی بر قدرت نوآوری فراگیر آن است. بیشتر مردم «تایفون» اثر جوزف کنراد را اغلب اولین کتاب صوتی جهان می‌دانند، که در سال ۱۹۳۵ موسسه سلطنتی ملی نابینایان (RNIB) در بریتانیا ضبط کرد. این کتاب به‌صورت مجموعه‌ای از چهار صفحه LP مخصوص شنوندگان کم‌بینا منتشر شد. جالب اینجاست که «قتل راجر اکروید» اثر آگاتا کریستی نیز تقریباً در همان زمان ضبط شد، اما هیچ نسخه‌ای از آن باقی نمانده است. این ضبط‌های اولیه به عموم مردم فروخته نشدند و بخشی از تلاش و کوششی پیشگامانه برای دسترسی خوانندگان نابینا به ادبیات بودند.

چرا تولید کتاب‌های صوتی رونق گرفت؟

کتاب‌های صوتی در طول دهه‌ها به دلیل ترکیب قدرتمند فناوری، تغییرات سبک زندگی و تکامل فرهنگی رونق پیدا کردند. کتاب‌های صوتی که ابتدا در دهه 1930 به‌عنوان ابزاری برای کمک به افراد کم‌بینا توسعه یافتند، به یک رسانه اصلی تبدیل شده‌اند که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از آن استقبال می‌کنند. ظهور آنها ریشه در افزایش تقاضا برای روش‌های انعطاف‌پذیر و در دسترس برای مصرف محتوا دارد. نوآوری‌های تکنولوژیک و البته کمبود زمان مطالعه نقش محوری در تبدیل کتاب صوتی به رسیدن به جایگاه یک صنعت را داشتند. گذار از صفحات وینیل و نوار کاست به فرمت‌های دیجیتال، تولید، توزیع و ذخیره کتاب‌های صوتی را آسان‌تر کرد. ظهور گوشی‌های هوشمند و پلت‌فرم‌های پخش مانند Audible و Apple Books به کاربران امکان داد تمامی کتاب‌های یک کتابخانه‌ را در جیب خود حمل کنند و روند گوش دادن را از همیشه راحت‌تر کنند. بهبود کیفیت صدا و روایت از سوی صداپیشگان حرفه‌ای و افراد مشهور سطح جدیدی از اشتغال‌زایی را رقم زد و کتاب‌ها را در جایگاه تجربیات شنیداری غنی نشاند. در همان زمان، سبک مطالعه مدرن شکل گرفت. مردم به دنبال راه‌هایی برای ادغام یادگیری و سرگرمی در کارهای روزمره خود حین رفت‌وآمد، ورزش یا انجام کارهای خانه بودند. کتاب‌های صوتی راه‌حلی پیش‌رو گذاشتند و به کاربران مجال دادند بدون نیاز به نشستن پشت میز و در دست گرفتن یک کتاب فیزیکی، «مطالعه» کنند. این راحتی کاملاً با ماهیت سریع و در حال حرکت زندگی معاصر همسو بود. رویدادهای فرهنگی نیز در جا افتادن کتاب‌های صوتی در میان مردم نقش داشتند. محبوبیت پادکست‌ها مخاطبان را با محتوای گفتاری آشنا کرد و تولید کتاب‌های صوتی هر روز بیشتر از روز قبل گسترش ‌یافت. ناشران با انتشار نسخه‌های صوتی در کنار فرمت‌های چاپی و دیجیتال به این موضوع پاسخ دادند و دریافتند که صدا دیگر یک موضوع خاص نیست، بلکه بخشی حیاتی از اکوسیستم ادبی است. در نهایت، کتاب‌های صوتی شکوفا شدند، زیرا با نیازهای دنیای در حال تغییر سازگار شدند. آنها موانع فیزیکی، شناختی یا لجستیک را از میان برداشتند و نحوه روایت و تجربه شنیدن داستان‌ها را از نو تعریف کردند. آنچه به‌عنوان یک ابزار دسترسی کار خود را آغاز کرد، امروز به یکی از پویاترین و فراگیرترین اشکال داستان‌سرایی تبدیل شده است. کتاب‌های صوتی، نحوه تعامل ما را با داستان‌ها و اطلاعات تغییر داده‌اند و تجربه‌ای روان و مبتنی بر صدا ارائه می‌دهند که به ‌طرز عجیبی با زندگی مدرن سازگار است. بزرگ‌ترین نقطه قوت این کتاب‌ها دسترسی‌پذیری است - چه افراد کم‌بینا باشند، چه دچار اختلال خواندن یا درگیر انجام برنامه‌ای فشرده، کتاب‌های صوتی درهایی را می‌گشایند که متن‌های چاپی نمی‌توانند آنها را باز کنند. این کتاب‌ها به ما مجال می‌دهند هنگام قدم زدن در جنگل، پشت فرمان خودرو در ترافیک یا هنگام آماده کردن غذا در یک آشپزخانه آرام، ادبیات را با خود همراه کنیم. صدای یک راوی ماهر می‌تواند روایت را ارتقا دهد و ظرافت‌ها و ریتم‌های احساسی را منتقل کند که ارتباط ما را با مطالب عمق می‌بخشد. برای زبان‌آموزان، کتاب‌های صوتی گنجینه‌ای ارزشمند هستند. آنها تلفظ، لحن و سرعت واقعی را ارائه می‌دهند و به شنوندگان کمک می‌کنند تا موسیقی یک زبان را درونی کنند. برای کسانی که به دنبال کارایی هستند، کتاب‌های صوتی لحظات مرده را به فرصت‌هایی برای رشد تبدیل می‌کنند؛ چه در حال بررسی نظریه اقتصادی باشید و چه خود را در یک رمان نوستالژیک غرق کنید. با این حال، این قالب بدون محدودیت نیست. برخی از شنوندگان متوجه می‌شوند که بدون نسخه بصری متن، ماندگاری مطالب کاهش می‌یابد. ایده‌های پیچیده ممکن است نادیده گرفته شوند، به‌خصوص وقتی چند کار را با هم انجام می‌دهید یا عواملی شما را محاصره می‌کنند تا حواستان را پرت کنند. برخلاف کتاب‌های چاپی، کتاب‌های صوتی به‌راحتی و به‌سرعت مرور نمی‌شوند و قابلیت دوباره خواندن یا لذت بصری بردن از‌ آنها ممکن نیست؛ هیچ تایپوگرافی برای تحسین کردن و هیچ تصویری برای درنگ کردن بر آن وجود ندارد. درحالی‌که کتابخانه‌های دیجیتال بسیار گسترده هستند، همه عناوین کتاب‌ها به‌صورت صوتی موجود نیست و هزینه آنها می‌تواند به‌سرعت افزایش پیدا کند. در نهایت، کتاب‌های صوتی جایگزینی برای خواندن نیستند، آنها ما را دعوت می‌کنند تا ادبیات را در حال حرکت تجربه کنیم، و همان‌طور که زندگی می‌کنیم، گوش دهیم. مانند هر رسانه‌ای، ارزش آنها به نحوه استفاده ما از آنها بستگی دارد: خودخواسته، با توجه و کنجکاوی.

معروف‌ترین پلت‌فرم‌های کتاب صوتی کدام‌اند؟

بازار جهانی کتاب صوتی در سال‌های اخیر رونق گرفته است و چندین پلت‌فرم به دلیل دسترسی آسان، نوآوری و استقبال بی‌نظیر مردم از پادکست‌ها و کتاب‌های صوتی، به‌عنوان بازیگران اصلی ظهور کرده‌اند. در اینجا مروری بر معروف‌ترین پلت‌فرم‌های فروش کتاب صوتی و دلیل شهرت آنها بیان شده است:

1- Audible (ساخت آمازون)

 پیشگام بودن: Audible یکی از اولین پلت‌فرم‌های اصلی بود که کاملاً به کتاب‌های صوتی اختصاص داده شد و استانداردهای این صنعت را تعیین کرد.

 بروشور عظیم: صدها هزار عنوان کتاب در ژانرهای مختلف، از جمله محتوای اختصاصی و تولیدات اصلی را عرضه می‌کند.

 مدل اشتراک: سیستم اعتباری ماهانه آن بصری و به‌طور گسترده پذیرفته شده است.

 ادغام با آمازون: همگام‌سازی یکپارچه با دستگاه‌های کیندل و الکسا آن را به انتخابی طبیعی برای کاربران آمازون تبدیل می‌کند.

 کیفیت گوینده: به دلیل ارزش تولید بالا و گویندگان مشهور شناخته شده است که باعث افزایش تعامل شنوندگان می‌شود.

2- کتاب‌های اپل (که قبلاً کتاب‌های صوتی آی‌تیونز نام داشت).

 دسترسی داخلی: از پیش روی دستگاه‌های اپل نصب شده است که آن را فوراً برای میلیون‌ها نفر دسترسی‌پذیر می‌کند.

 خریدهای یک‌باره: برخلاف مدل اشتراک Audible، کتاب‌های اپل به کاربران اجازه می‌دهد کتاب‌های صوتی را به‌صورت جداگانه خریداری کنند.

 تجربه گزینشی: طراحی زیبا، توصیه‌های گزینشی و ادغام با Siri و iCloud را ارائه می‌دهد.

3- اسپاتیفای

 ترکیبی از موسیقی و کتاب صوتی: از پایگاه عظیم کاربران موسیقی خود برای معرفی کتاب‌های صوتی در سال ۲۰۲۳ استفاده کرد، کاتالوگ خود را سه برابر کرد و رشد ۳۵درصدی شنوندگان را به همراه داشت.

 دسترسی ترکیبی: کاربران می‌توانند در یک برنامه به موسیقی، پادکست‌ها و کتاب‌های صوتی دسترسی داشته باشند که برای افراد چندوظیفه‌ای و شنوندگان معمولی جذاب است.

 مزایای اشتراک: کاربران اغلب بدون هزینه اضافی به کتاب‌های صوتی منتخب دسترسی پیدا می‌کنند.

4- کتاب‌های گوگل پلی

 انعطاف‌پذیری چند‌پلت‌فرمی: بدون نیاز به برنامه جداگانه روی اندروید، آی‌اُاس و مرورگرهای وب کار می‌کند.

 بدون نیاز به اشتراک: کاربران می‌توانند کتاب‌های صوتی را به‌صورت جداگانه و با تخفیف‌ها و تبلیغات مکرر بخرند.

 اکوسیستم گوگل: با دستیار گوگل و سایر سرویس‌ها همگام‌سازی می‌شود و این کار را برای کاربران اندروید راحت می‌کند.

5- Libro.fm

 پشتیبانی از کتابفروشی‌های مستقل: Libro.fm که جایگزینی اجتماعی برای Audible است، سود خود را با کتابفروشی‌های محلی به اشتراک می‌گذارد.

 جامعه‌محور: برای شنوندگانی که به خرید اخلاقی و جوامع ادبی اهمیت می‌دهند، جذاب است.

 فهرست رو به رشد: طیف گسترده‌ای از عنوان‌ها، از جمله پرفروش‌ترین‌ها و کتاب‌های مستقل را عرضه می‌کند.

6- Storytel (محبوب در اروپا و آسیا)

 محتوای چندزبانه: کتاب‌های صوتی را به ده‌ها زبان ارائه می‌دهد و آن را به یک پیشرو در بازارهای غیرانگلیسی‌زبان تبدیل می‌کند. 

 مبتنی بر اشتراک: امکان گوش دادن نامحدود، مشابه نتفلیکس برای کتاب‌های صوتی را فراهم می‌کند.

 کتابخانه‌های محلی: محتوا را متناسب با سلیقه‌های منطقه‌ای، از داستان‌های هیجان‌انگیز اسکاندیناوی گرفته تا اشعار فارسی، تنظیم می‌کند.

گردش مالی صنعت کتاب‌ها‌ی صوتی

موفقیت مالی پلت‌فرم‌های کتاب صوتی، نشان‌دهنده تغییر فرهنگی گسترده به سمت رسانه‌های صوتی و مصرف محتوای انعطاف‌پذیر است. از سال ۲۰۲۵، بازار جهانی کتاب صوتی به ارزش تخمینی 84 /9 میلیارد دلار رسیده است و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۲۰۳۰ از ۱۳ میلیارد دلار فراتر برود. این رشد ناشی از ادغام فناوری، تغییر عادت‌های کاربران و موقعیت استراتژیک پلت‌فرم‌های کلیدی در دنیای کنونی است. امروزه همه ما شاهد ترافیک‌های طولانی هستیم، برخی از مردم مجبورند چند شغل داشته باشند و تمامی این موارد دست و پای افراد را برای خواندن کتاب می‌بندد، بنابراین این روزها اقبال چشمگیری به سمت کتاب‌های صوتی و پادکست‌ها با مضامین مختلف دیده می‌شود. Audible متعلق به آمازون، همچنان نیروی غالب در این صنعت است. موفقیت Audible، با درآمد تخمینی 22 /2 میلیارد دلار تنها در ایالات‌متحده، ناشی از ورود زودهنگام آن به بازار، فهرست گسترده عناوین و ادغام یکپارچه آن با خدمات و دستگاه‌های آمازون است. شکل اشتراک آن، ارائه اعتبار ماهانه و محتوای انحصاری، به استانداردی برای مصرف کتاب صوتی تبدیل شده است. اسپاتیفای، که به‌طور سنتی یک سرویس پخش موسیقی است، به‌سرعت به سمت کتاب‌های صوتی گسترش یافته و از پایگاه کاربری عظیم و رابط کاربری بصری خود بهره می‌برد. از زمان معرفی کتاب‌های صوتی در سال ۲۰۲۳، اسپاتیفای شاهد افزایش ۳۵درصدی ساعت‌های گوش دادن بوده است که صدها میلیون دلار به درآمد ناشران کمک کرده است. دسترسی یکپارچه آن به موسیقی، پادکست‌ها و کتاب‌های صوتی، آن را به پلت‌فرمی همه‌کاره برای شنوندگان مدرن تبدیل می‌کند. اپل بوکز، اگرچه درآمد مستقل کتاب‌های صوتی‌اش را فاش نمی‌کند، اما از طریق ادغام با دستگاه‌های آی‌اُاس نقش مهمی ایفا می‌کند. الگوی خرید یک‌باره آن برای کاربرانی که انعطاف‌پذیری را به اشتراک ترجیح می‌دهند جذاب است و تجربه طراحی گزینشی آن، قابلیت کشف و تعامل را افزایش می‌دهد. Google Play Books دسترسی مشابه à la carte را ارائه می‌دهد، که به‌ویژه برای کاربران اندروید بسیار جذابیت دارد. اگرچه تاثیر مالی آن در خدمات رسانه‌ای وسیع‌تر گوگل گنجانده شده است، اما دسترسی و گستردگی، آن را در جایگاه یک بازیگر کلیدی نشانده است. پلت‌فرم‌های کوچک‌تر مانند Libro.fm و Storytel جایگاه‌های متمایزی برای خود دست‌وپا کرده‌اند. Libro.fm، با حدود ۵۱ میلیون دلار درآمد، از کتابفروشی‌های مستقل پشتیبانی می‌کند و برای مصرف‌کنندگان اخلاق‌مدار جذاب است. Storytel، که در نیمه اول سال ۲۰۲۵ نزدیک به ۱۰۰ میلیون دلار درآمد کسب کرده است، در بازارهای چندزبانه با محتوای محلی و الگوی اشتراکی به سبک نتفلیکس رونق زیادی پیدا کرده است. بررسی این پلت‌فرم‌ها در کنار هم نشان می‌دهد که چگونه کتاب‌های صوتی مسیر یک قالب تخصصی به صنعتی پویا و جهانی را پیموده‌اند. موفقیت مالی آنها فقط بازتاب تقاضای مصرف‌کننده نیست، بلکه نشان‌دهنده این است که چقدر خوب با ریتم‌های زندگی معاصر سازگار شده‌اند؛ جایی که داستان‌ها فقط خوانده نمی‌شوند، بلکه شنیده، احساس و زندگی می‌شوند.