هراس بورس‌بازان

یک هفته دیگر به پایان رسید و با بسته شدن پرونده تابستانی بازارها، یک نیمه از سال 1400 پشت سر گذاشته شد. در این میان بررسی کارنامه بازار دارایی‌ها در این بازه شش‌ماهه، باخت بورس از رقبایش را حکایت می‌کرد. به این ترتیب نیمه نخست سال 1400 در حالی سپری شد که در برابر رشد بیش از 11درصدی دلار و افزایش قیمت 7 /8درصدی سکه، اما سهام به رشد شش‌درصدی اکتفا کردند. بیش‌واکنشی بورس‌بازان به تحولات غیراقتصادی از مهم‌ترین دلایل عقب ‌ماندن بورس از رقبایش بود.

دومین عقبگرد هفتگی بورس

بورس تهران برای دومین هفته متوالی شاهد افت میانگین وزنی قیمت سهام بود. به این ترتیب آخرین هفته تابستان در حالی پایان یافت که شاخص کل سهام کاهش 85 /6درصدی را ثبت کرد و با از دست دادن ابرکانال 4 /1 میلیون واحدی به محدوده یک میلیون و 386 هزار واحد نزول کرد. ادامه هراس بورس‌بازان از احتمال احیای برجام و از سرگیری مذاکرات هسته‌ای مهم‌ترین علت عقبگرد قیمت‌ها در تالار شیشه‌ای بود. جایی که سهامداران با فرض رفع تحریم‌ها، روند قیمتی در بازار ارز را کاهشی دانسته و از اثرپذیری سودآوری شرکت‌های کامودیتی‌محور بورس تهران از کاهش نرخ دلار، تصمیم به فروش سهام و ذخیره سودهای کسب‌شده در دو ماه اخیر گرفته‌اند. اما یکی از نکاتی که این روزها کارشناسان و تحلیلگران بورسی را شگفت‌زده کرده، تشکیل مجدد حرکت‌های گله‌ای این‌بار در صف‌های فروش است. هرچند این مهم تازگی ندارد و در دوره‌های مختلف بازار سهام مشاهده شده است اما بازهم شگفتی فعالان خبره بازار را فراهم آورده است. گویا سرمایه‌گذارانی که تصمیم گرفته‌اند به‌صورت مستقیم در جریان دادوستد سهام مشارکت کنند، به این نکته واقف نیستند که هر اخبار و رویدادی اثر خاص خود را بر سهام گروه‌های مختلف می‌گذارد و حتی در یک صنعت نیز نمادهای زیرمجموعه ممکن است اثرات غیرمشابهی از یک اتفاق بپذیرند و نمی‌توان «تمام بازار را با یک چوب زد». اما آنچه این روزها می‌بینیم چیز دیگری است. رفتاری که البته تازگی ندارد و همان‌طور که در رالی ابتدای سال ۹۹ امکان توجیه صف‌های خرید و رشدهای افسارگسیخته وجود نداشت، حالا نیز صف‌های فروش دسته‌جمعی قابل توجیه نیست. البته پربیراه نیست اگر بگوییم وجود قوانین غیرکارشناسانه‌ای همچون دامنه نوسان و حجم مبنا چنین الگویی برای معاملات بورسی رقم زده است، جایی ‌که صف‌نشینی به‌ رفتاری غالب در بازار تبدیل شده و به ‌نظر می‌رسد تا اصلاح ‌نشدن برخی قوانین نمی‌توان امیدی به تحلیلی ‌شدن معاملات سهام داشت.

بورس از رقبا جا ماند

پرونده بورس تهران در آخرین ماه از گرم‌ترین فصل سال برای بورس‌بازان اما سرد بود. شاخص کل بورس در این ماه با افت حدود 52 /8درصدی مواجه شد و تا محدوده ثبت‌شده در میانه‌های تیرماه عقب‌نشینی کرد. در خلال این یک ماه بورس و فرابورس نوسان‌های بسیاری را تجربه کردند. به این ترتیب پس از شروع گرم تابستان در دو ماه تیر و مرداد، شهریورماه تغییر دما داد تا در نهایت رشد تابستانه شاخص کل سهام به 64 /18 درصد محدود شود. اولین نیمه سال 1400 بورس تهران تنها کمی بیشتر از شش درصد برای سهامداران عایدی داشت و از بازار دلار و سکه عقب ماند. شنبه هفته آینده نخستین روز از معاملات بورس در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ خواهد بود. بازار سهام در حالی معاملات خود را در پاییز آغاز خواهد کرد که در طول شش ماه گذشته هرچند ناپایدار موفق شده است از سد روند نزولی بلندمدت خود بگذرد و به‌رغم آنکه در هفته‌های پایانی تابستان شاهد ریزش سنگین شاخص کل بورس بود، بازدهی شش‌درصدی را به ثبت رساند. با این حال در میان رقبا، دلار رشد 11درصدی را ثبت کرد و در بازار سکه نیز شاهد افزایش 5 /8درصدی قیمت بودیم. این‌طور که به نظر می‌رسد در شش‌ماهه دوم سال جاری بازار سهام یا به پیشواز احیای برجام می‌رود و باید با کاهش انتظارات تورمی و افت نسبی قیمت ارز مسیر درست سرمایه‌گذاری را به سهامداران خود بیاموزد یا با کمرنگ شدن احتمال توافق در مذاکرات یادشده، تحت تاثیر کسری بودجه سنگین دولت مسیر رشد تورمی را در پیش گیرد.

بازار شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش 22 هزار و 132 میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بود. شاید این رقم را بتوان یکی از سنگین‌ترین خروج سرمایه‌های خرد از گردونه معاملات سهام در نیمه نخست سال‌های فعالیت بورس تهران دانست. در همین بازه زمانی صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز وضعیت مناسبی در خصوص ورود سرمایه‌های خرد نداشتند و نیمه نخست سال را با خالص فروش 251 میلیارد تومانی حقیقی‌ها سپری کردند. رقم خالص فروش حقیقی‌ها در بازار سهام طی سه ماه تابستان سال جاری 7232 میلیارد تومان و در شهریورماه 7697 میلیارد تومان بود. با این حال آمار نشان می‌دهد در آخرین ماه تابستان ورود پول‌های خرد به پناهگاه کم‌ریسک صندوق‌های قابل معامله افزایش یافت و به 1376 میلیارد تومان رسید.

حبس بازه‌ای دلار

دلار در هفته‌ای که گذشت با نوسانات کم‌مقداری همراه شد. اسکناس آمریکایی از یک‌سو توان شکست محدوده ۲۷ هزار و ۸۰۰تومانی را از خود نشان نداد و از سوی دیگر، در محدوده ۲۷ هزار و ۲۰۰ تومان مورد حمایت معامله‌گران قرار گرفته است. در اولین روز هفته دلار با قیمت ۲۷ هزار و ۳۵۰ تومان مورد معامله قرار گرفت که ۵۰ تومان کمتر از روز پنجشنبه بود. در این روز بازار ارز دو نیمه متفاوت را تجربه کرد. در ابتدای روز، معامله‌گران ارزی با جوسازی پیرامون یک خبر سیاسی، میزان خریدها را در بازار بالا بردند و به دنبال آن، ارزش دلار به بالای سطح ۲۷ هزار و ۵۰۰تومانی رفت. به گفته فعالان، بازار به خبر تحریم‌های جدید آمریکا واکنش افزایشی نشان داد. شامگاه جمعه خبر رسید وزارت خزانه‌داری آمریکا چند شخص را به اتهام ارتباط با حزب‌الله لبنان و نیروی قدس سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران به لیست تحریم‌های خود اضافه کرده است. از نگاه شماری از فعالان، این اتفاق می‌توانست زمینه‌ساز تغییر انتظارات معامله‌گران شود و توان افزایشی‌های بازار را بالا ببرد. با این حال، از نیمه دوم روز، فضای انتظاری بازار تغییر کرد. خریداران زیادی حاضر نشدند بالای خط ۲۷ هزار و ۵۰۰‌تومانی وارد بازار شوند و همین موضوع موجب شد که دارندگان اسکناس آمریکایی با احتیاط بیشتری رفتار کنند. در واقع عدم حضور خریداران جدید، جسارت دارندگان ارز را پایین آورد.

در دومین روز هفته اسکناس آمریکایی توانست رشد جزئی ۷۰تومانی را ثبت کند و به قیمت ۲۷ هزار و ۴۲۰ تومان برسد. در ابتدای بازار روز یکشنبه، اوضاع به کام فروشندگان بود. در این مرحله، قیمت اسکناس آمریکایی حتی تا محدوده ۲۷ هزار و ۲۵۰ تومان عقب‌نشینی کرد. با این حال، از ساعت ۳ بعدازظهر خریداران در بازار فعال‌تر شدند و توانستند اسکناس آمریکایی را به سمت سطح ۲۷ هزار و ۵۰۰تومانی هدایت کنند. به گفته فعالان، بازار ارز در یک وضعیت رفت و برگشتی قرار گرفته ‌است و معامله‌گران در روزهای اخیر به سرعت موقعیت خریدوفروش خود را تغییر می‌دهند. به گفته تحلیلگران فنی، دلار برای اینکه با ورود خریداران جدید به بازار مواجه شود، نیاز دارد که مقاومت ۲۷ هزار و ۸۰۰تومانی را درهم بشکند. بدون شکست مقاومت یادشده، اسکناس آمریکایی توان افزایش خاصی را نخواهد داشت.

در سومین روز هفته، معاملات زیادی در بازار انجام نمی‌شد. خریداران و فروشندگان با احتیاط زیادی در بازار حضور داشتند و سعی می‌کردند به سرعت موقعیت معاملاتی خود را تغییر دهند. در فضای احتیاطی بازار، نوسانات قیمت دلار نیز محدود بود. روز دوشنبه دلار ۷۰ تومان افت قیمت را به ثبت رساند و در محدوده ۲۷ هزار و ۳۵۰ تومان قرار گرفت. دسته‌ای از معامله‌گران ترجیح می‌دهند در این روزهای کم‌نوسان، خریدوفروش خاصی را انجام ندهند و بیشتر تماشاچی وقایع بازار باشند. آنها تصور می‌کنند که در معاملاتی با شدت نوسان محدود، میزان پاداش و سود به اندازه‌ای نیست که ریسک زیادی را به جان بخرند. به گفته تحلیلگران، این دسته از معامله‌گران زمانی وارد بازار خواهند شد که سقف یا کف محدوده فعلی دلار شکسته شود. در مقابل معامله‌گران تماشاگر، دسته دیگری از معامله‌گران قرار دارند که بیشتر اقدام به خریدوفروش‌های سریع می‌کنند. با این حال، این دسته از معامله‌گران خریدوفروش‌های خود را در دامنه نوسانی کوچکی انجام می‌دهند. در واقع آنها به سرعت ارز خریداری‌شده خود را به فروش می‌رسانند و به دنبال کسب سودهای محدود هستند.

روز سه‌شنبه اسکناس آمریکایی توانست ۱۷۰ تومان افزایش قیمت را تجربه کند و در محدوده ۲۷ هزار و ۵۲۰ تومان قرار بگیرد. با وجود افزایش روز سه‌شنبه، بخشی از معامله‌گران اعتقاد داشتند که دلار از روند تعادلی روزهای اخیر خارج نشده و برای اینکه نهنگ‌ها و معامله‌گران بزرگ در موقعیت خرید قرار بگیرند، نیاز است که اسکناس آمریکایی به بالای محدوده ۲۷ هزار و ۸۰۰ تومان صعود کند. در شرایط فعلی، تنها نوسان‌گیران کوچک سعی می‌کنند از تغییرات کوچک قیمت دلار کسب سود کنند و به سرعت نیز از بازار خارج شوند. به هر روی این نوسانات کم‌مقدار در روز چهارشنبه نیز ادامه یافت و نرخ دلار با رشد اندک به 27 هزار و 570 تومان رسید.

رشد سکه تا مرز 12 میلیون تومان

سکه امامی هم در روز شنبه روند کاهشی داشت. فلز گران‌بهای داخلی در اولین روز هفته ۸۰ هزار تومان از ارزش خود را از دست داد و روی سطح ۱۱ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان قرار گرفت. به گفته فعالان، یکی از مهم‌ترین عواملی که قیمت سکه را تحت فشار قرار داد، نزول بهای اونس طلا در بازارهای جهانی بود. طلای جهانی در روزهای انتهایی هفته با موج فروش جدیدی مواجه شد و در نهایت در نزدیکی سطح هزار و ۷۵۰ دلار به کار خود پایان داد. با پایین آمدن بهای اونس طلا و دلار، ارزش ذاتی فلز گران‌بهای داخلی نیز به میزان زیادی کاهش پیدا کرد. ارزش ذاتی سکه بعدازظهر روز شنبه در محدوده ۱۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان قرار داشت و ۵۰۰ هزار تومان از قیمت بازار دور بود.

روز یکشنبه در بازار سکه، فلز گران‌بهای داخلی پنج هزار تومان افت قیمت را به ثبت رساند و با از دست دادن حمایت حساس ۱۱ میلیون و ۸۰۰ هزار‌تومانی به بهای ۱۱ میلیون و ۷۹۵ هزار تومان رسید. پس از افت قابل توجه اونس طلا در بازارهای جهانی در انتهای هفته گذشته، فشار کاهشی روی بازار سکه زیادتر شد. سکه در روز دوم هفته نیز از مرز حمایتی حساس ۱۱ میلیون و ۸۰۰ هزار‌تومانی پایین رفت. برخی فعالان امیدوارند که روند کاهشی بهای اونس طلا در هفته جاری ادامه پیدا کند و طلا با برگشت از سطح هزار و ۷۵۰دلاری، محرک رشد در بازار سکه شود. با این حال، نزول طلا به زیر هزار و ۷۵۰ دلار زمینه‌ساز نزول بیشتر در بازار سکه خواهد شد. در این روز ارزش ذاتی سکه در حوالی ۱۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان قرار داشت و همین عامل موجب می‌شد که توان خاصی برای رشد قیمت در بازار وجود نداشته باشد. با توجه به حباب ۵۰۰ هزارتومانی فلز گران‌بهای داخلی می‌توان گفت که افت دلار می‌تواند زمینه‌ساز نزول سکه با سرعت بیشتری شود. سکه امامی روز دوشنبه به واسطه افت قیمت دلار، کاهش را تجربه کرد و پنج هزار تومان از ارزش خود را از دست داد و به بهای ۱۱ میلیون و ۷۹۰ هزار تومان رسید. این دومین افت متوالی پنج هزارتومانی فلز گران‌بهای داخلی بود. عاملی که موجب شد در روز دوشنبه، افت قیمت فلز گران‌بهای داخلی محدود بماند، صعود بهای اونس طلا در بازارهای جهانی بود. روز سه‌شنبه با رشد قیمت دلار، سکه امامی نیز توانست با رشد ۱۳۰ هزارتومانی به بهای ۱۱‌میلیون و ۹۲۰‌هزار تومان برسد. به گفته فعالان، بخشی از صعود بهای سکه به‌دلیل افزایش بهای اونس طلا در بازارهای جهانی بود. افت بهای اونس طلا در انتهای هفته گذشته یکی از دلایلی بود که سکه‌بازان را در موقعیت فروش قرار داده بود. با برگشت اونس طلا، خریداران نیز به بازار سکه برگشتند. با این حال، اکثر بازیگران بازار سکه باور دارند که افزایش قیمت اونس طلا به تنهایی نمی‌تواند ادامه‌ساز روند افزایشی فلز گران‌بهای داخلی شود. آنها باور دارند که برای سکه امامی روند بهای دلار اهمیت بیشتری نسبت به روند طلای جهانی دارد. از این‌رو ناامیدی از رشد قیمت دلار، حضور فروشندگان در بازار سکه را تسریع کرده است. روز چهارشنبه سکه با افزایش قیمت همراه شد و تا 11 میلیون و 995 هزار تومان صعود کرد.

جنبش «تسه»ها با وام مسکن

چهارشنبه دو هفته قبل بود که خبر رسید سقف وام خرید مسکن در تهران و سایر شهرها دو برابر شده است. با ابلاغ مصوبه افزایش سقف وام مسکن از محل اوراق، تسهیلات خرید و ساخت آپارتمان در شهر تهران از 100 میلیون تومان به 200 میلیون تومان برای متقاضیان انفرادی و از 200 میلیون تومان به 400 میلیون تومان برای زوجین متقاضی خرید آپارتمان افزایش یافت. به همین ترتیب سقف‌های وام خرید مسکن از محل اوراق در سایر شهرها نیز به دو برابر افزایش یافت. با این حال افزایش نرخ تسهیلات مسکن هنوز نتواسته به تحرک خریداران بینجامد. هر چند در بازار اوراق شاهد صف خرید «تسه»ها بودیم. برآوردها از مبالغ اقساط ماهانه این تسهیلات نشان می‌دهد، رقم قسط ماهانه تسهیلات انفرادی 200 میلیون‌تومانی در خارج از بافت فرسوده سه میلیون و 330 هزار تومان و در بافت فرسوده دو میلیون و 930 هزار تومان است. در تسهیلات زوجین نیز در شهر تهران رقم قسط ماهانه در خارج از بافت فرسوده شش میلیون و 660 هزار تومان و در بافت فرسوده پنج میلیون و 870 هزار تومان است. به طور متوسط وام انفرادی جدید هزینه خرید حدود 9 مترمربع و وام زوجین هزینه خرید  5 /15 مترمربع آپارتمان در تهران را پوشش می‌دهد که با توجه به استطاعت مالی خریداران و همچنین حداقل پول لازم برای خرید ملک شاید چندان جوابگو نباشد.

ترس جهانی از آینده

بازارهای سهام آسیا و بازار کامودیتی‌ها در میانه معاملات هفته گذشته در واکنش به‌نگرانی در رابطه با خبر ورشکستگی احتمالی شرکت چینی، تحت‌فشار فروش قرار گرفتند و یوآن در مقابل دلار تضعیف شد. هرچند در معاملات روز سه‌شنبه و چهارشنبه فضای بهتری بر بازارهای جهانی حاکم است و بخش مهمی از افت دوشنبه جبران شد اما تحلیل‌های مثبتی از روند آتی بازارهای جهانی شنیده نمی‌شود. شرکت اورگرند چین به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه املاک، با بدهی ۳۰۰ میلیارددلاری تبدیل به ‌بدهکارترین شرکت ساختمانی در جهان شده است. سقوط این شرکت می‌تواند به ‌بازارهای دیگر سرایت کند و اقتصاد چین را با چالش بزرگی مواجه کند. این شرکت توانایی پرداخت پول به ‌تامین‌کنندگان مصالح را از دست داده است. افت قیمت املاک این شرکت را با مشکلات شدید نقدینگی مواجه کرده و برخی بانک‌ها نیز از پرداخت وام به‌این شرکت سر باز زده‌اند. سهام این شرکت در معاملات روز دوشنبه، چهار درصد افت کرد. با توجه به ‌پیامدهای گسترده ورشکستگی این شرکت چینی، سرمایه‌گذاران انتظار دارند که دولت از سقوط این شرکت جلوگیری کند. تعطیلات عمومی در چین، تایوان و کره‌جنوبی نیز در حجم پایین معاملات بی‌تاثیر نبوده است. این وضعیت به ‌بازارهای کالایی نیز سرایت کرد تا روز دوشنبه مس با افت حدود سه‌درصدی در معرض سقوط از مرز ۹ هزار دلار بر هر تن قرار گیرد و دیگر فلزات نیز شرایط مشابهی را تجربه کنند. قیمت سنگ‌آهن نیز همچنان در مسیر نزولی در معاملات هفته جاری به‌زیر ۱۰۰ دلار رسید. قیمت سنگ‌آهن در چین به‌ محدوده ۹۲ دلار رسیده است. سقوط قیمت سنگ‌آهن، شرکت‌های بزرگ سنگ‌آهن استرالیا را تحت‌فشار قرار داده است به‌طوری که حدود ۱۰۹ میلیارد دلار از ارزش سهام سه شرکت بزرگ ریوتینتو، بی‌اچ‌پی گروپ و فورتسیکو گروپ از دست رفته است.

این مهم به بازار ارزهای دیجیتال نیز سرایت کرد. به این ترتیب بیت‌کوین به عنوان بزرگ‌ترین و معروف‌ترین کریپتوها با انتشار اخبار بحران مالی شرکت اورگراند که احتمال گسترش و تبدیل آن به یک بحران مالی جهانی مطرح می‌شود، طی دو روز 9 درصد از ارزش خود را از دست داد و به مرز 43 هزار دلار یعنی پایین‌ترین قیمت خود در 50 روز گذشته بازگشت.