سال بی‌آبی

  جواد حیدریان: پیش‌بینی وضعیت آب‌و‌هوا چندین دهه است به مدد توسعه و پیشرفت تکنولوژیک کار ساده‌ای برای کشورها و سازمان‌های جهانی و منطقه‌ای شده است. اکنون نه‌تنها می‌توان سیمای دقیقی از سه ماه آینده وضعیت بارش‌ها در هر جغرافیایی را محاسبه کرد، بلکه می‌توان به طور تقریبی وضعیت آب‌و‌هوا و بارش در یک‌سال آبی را بررسی کرده و بر اساس آن، آمار ارائه داد. در ایران آیا چنین امکانی وجود دارد که بتوان وضعیت بارش، کم‌آبی یا پر‌آبی یک‌سال آبی را تخمین زد؟ رئیس سازمان هواشناسی از بارش کمتر از نرمال در اکثر مناطق کشور طی پاییز ۱۴۰۰ خبر داده و گفته است: شرایط ۱۳ استان در مورد بارش‌ها حادتر خواهد بود. اظهارات رئیس سازمان هواشناسی این تصور را دامن زده که سال آبی جاری بدترین سال آبی ایران خواهد بود. البته مساله آب و کم‌آبی در ایران مختص بارش‌های کم و زیاد نیست، بلکه مهم‌ترین دلیل بروز تنش آبی و ابرچالش بی‌آبی در ایران برداشت‌های هولناک از آب‌های زیرزمینی است که تقریباً آب‌های باستانی ما را در عرض کمتر از 50 سال غارت کرده است. 

جز ایران تنها لیبی و عربستان وضعیت آبی بدتری دارند که این چالش فوق‌العاده خطرناک حتی باید در زمره مشکلات فوق‌امنیتی مد‌نظر سیاستگذاران و حکمرانان ایران قرار گیرد. «سحر تاجبخش» طی نامه‌ای به معاون برنامه‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی پیش‌بینی میزان بارش‌های پاییز امسال را اعلام کرده و گفته است: بارش در فصل پاییز در اکثر مناطق کشور به جز سواحل دریای خزر کمتر از نرمال (میانگین بلندمدت آماری) پیش‌بینی می‌شود که سهم ماه‌های مهر و آبان در این کم‌بارشی بیشتر است. از نیمه دوم آذرماه 1400، شرایط بارشی در کشور مقداری متعادل شده و انتظار می‌رود بارش در اکثر مناطق کشور به نرمال گرایش یابد. استان‌های اصفهان، یزد، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، فارس، هرمزگان، کرمان، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری،‌ لرستان، خوزستان و ایلام نسبت به سایر استان‌ها از شرایط حادتری برخوردارند. اظهارات رئیس سازمان هواشناسی این نگرانی را به‌وجود آورده که آیا کشور برای تامین آب شرب هم با مشکل مواجه خواهد شد؟ در صورتی که چنین باشد، و با بروز خشکسالی‌های متوالی وظیفه سیاستگذار در ایران چیست؟ با این حال اما باید این واقعیت را متذکر شد که به‌رغم کاهش درصد میانگین بارش در ایران و افزایش دما و برداشت بی‌حد و حساب از آب‌های زیرزمینی ایران مشکل حادی در تامین آب شرب نخواهد داشت چراکه حداکثر نیاز آبی در ایران کمتر از پنج درصد کل مصرف آب است. آبی که با توسعه کشاورزی و صنعت غلط و بی‌منطق در مناطق غیر‌مستعد حرام می‌شود و عمدتاً مدیریت منابع آب و سیاستگذاران کلان متوجه اهمیت این چالش کشنده نیستند.