اتهام آلودگی

  جواد حیدریان: محیط‌ زیست ایران نه‌تنها از جبر جغرافیایی و تنش‌های اقلیمی رنج می‌برد که از آلودگی دست‌ساخت و انسان‌منشأ نیز به دلیل استقرار صنایع آلاینده و ورودی تکنولوژی‌های آلوده‌کننده و غیرمتناسب در رنج است. ایران کشوری کم‌آب و دارای مختصات اقلیمی گرم و خشک است. بنابراین به نظر می‌رسد با رشد جمعیت و فرآیند فزاینده توسعه باید به سمت استقرار صنایعی می‌رفت که کمترین آلودگی محیط‌زیستی را به‌وجود می‌آورند چراکه افزودن بار آلودگی بر مشکلات اکولوژیک سرزمین ایران هم هزینه‌بر است و هم جبران خسارات آن کاری دشوار است. با همه این توصیف‌ها ایران سرزمینی غنی از منابع معدنی و نفت و گاز است. اقتصاد وابسته به مصرف منابع معدنی از یک‌سو سبب رونق برداشت منابع معدنی و البته نفت و گاز است. استخراج نفت اگرچه با کمک تکنولوژی‌های مدرن برای اولین‌بار در ایران انجام شد اما با استخراج نفت و البته بعد از انقلاب اسلامی و آغاز تحریم‌های بین‌المللی، تحریم تکنولوژیک نیز تا حدی توانست منشأ انتشار آلودگی در مناطق نفتی شود. البته شاید صنعت نفت به دلیل پایه‌های بومی و توانایی تخصصی ما در آن، تا حدی بهتر از دیگر صنایع در مواجهه با محیط ‌زیست عمل کرده باشد. با این حال باید اثر ورود تکنولوژی آلاینده و ضعیف در برابر محیط ‌زیست را به فعالیت صنایع معدنی، مدیریت پسماند، کشاورزی، صنایع خودرویی و... در طبیعت ایران اضافه کرد. آلودگی هوای شهرهای مختلف صنعتی و بزرگ ایران از آشکارترین اثرات صنایع آلاینده و تکنولوژی‌های نامناسب است. در تهران بنا به روایت‌هایی از سوی وزارت بهداشت سالانه به صورت تقریبی و دست‌کم 4500 نفر با آلودگی هوا مستقیماً به کام مرگ می‌روند. این رقم در شهرهای اصفهان، مشهد، اهواز و... نیز قابل مطالعه است. اگر هوای شهرهای ایران را یک مثال برای بررسی اثر آلودگی صنایع و تکنولوژی‌های آنها در نظر بگیریم، می‌توان گفت آب‌وخاک ایران نیز از اثرات آلودگی صنایع و تکنولوژی‌های آنها بی‌بهره نبوده است. علاوه بر اثر تحریم بر ورود تکنولوژی‌های جدید و صنایع پاک به ایران باید اثر سیاست‌های بهره‌بردارانه بر صنایع به‌خصوص صنایع کشاورزی و صنایع معدنی را در شکل‌گیری آلودگی در خاک و آب ایران نیز موثر دید. کارشناسان محیط زیست ایران معتقد هستند: تکنولوژی‌های استفاده‌شده در بخش صنایع ایران تناسبی با دانش‌های روز در این زمینه ندارد و اولویت‌های راهبردی که در طول چند دهه گذشته در ایران دست بالا را داشته، متناسب با توانمندی‌های محیط‌زیستی کشور طراحی نشده است. برای مثال اتکای بیش از حد به سوخت‌های فسیلی و تحریم‌های بین‌المللی که در طول دو دهه گذشته نفس اقتصاد ایران را گرفته، سبب شده که ایران نتواند به سوی تحصیل انرژی‌های نو و جایگزینی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برود. آنها معتقدند: ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته صنعتی جهان، مانند کشورهای اروپایی، ژاپن و آمریکا، به‌ هیچ‌وجه، یک کشور صنعتی محسوب نمی‌شود. با وجود این، ایران کشوری است که در معرض آلودگی بوده و حتی آلاینده‌ جو است.