رقابت سبز

پس از اجلاس جهانی تغییرات اقلیمی کاپ 27 (Cop 27) که در 20 نوامبر به پایان رسید وزیر امور خارجه مصر با غرور گفت ما به این مناسبت به پا خاستیم. اما این حرف چندان درست نبود. هیات‌های اعزامی نتوانستند تعهد آشکاری برای توقف استفاده از سوخت‌های فسیلی برقرار کنند. بهترین کار آنها رسیدن به توافقی ابهام‌آلود بود که در آن کشورهای ثروتمند به خاطر جبران «زیان و خسارات» مرتبط با تغییرات اقلیمی به کشورهای فقیر کمک می‌کنند. این امر تا زمانی ارزشمند است که فرآیند کاپ (Cop) را در مسیر نگه دارد. اما پولی که وعده داده شد اندک و حدود 260 میلیون دلار است و هنوز کشورها باید تصمیم بگیرند که کدام پرداخت‌کننده و کدام‌یک دریافت‌کننده پول خواهند بود. تحت مفاد عجیب و غریب کنوانسیون اقلیمی سازمان ملل چین که پس از آمریکا دومین تصاعدکننده کربن در تاریخ است در زمره کشورهای در حال توسعه به حساب می‌آید و باید دریافت‌کننده باشد. کشورهای ثروتمند به درستی می‌گویند که چین فاصله زیادی با کشورهای فقیر دارد و باید یک پرداخت‌کننده باشد اما نمی‌توان چنین چیزی را به رئیس‌جمهور شی جین پینگ قبولاند.  همچنین نمی‌توان رای‌دهندگان کشورهای ثروتمند را ترغیب کرد از تلاش‌های مربوط به مهار تغییرات اقلیمی حمایت کنند هرچند این تلاش‌ها به نفع خودشان باشد، چه رسد به آنکه بخواهند پول زیادی را به سیاستمداران کشورهای فقیر بپردازند. این کار از جنبه نظری آسیب‌های آنها را جبران می‌کند اما تعیین سهم کشورها دشوار است و احتمال دارد که سیاستمداران فاسد پول‌ها را مطابق میل خودشان خرج کنند.  خوشبختانه در حالی که نمایندگان جهانی در مصر با یکدیگر جروبحث می‌کردند اتفاق مثبتی میان دو ابرقدرت روی داد. چین پذیرفت که گفت‌وگوهای رسمی با آمریکا درباره تغییرات اقلیمی را از سر گیرد. توقف این ‌گفت‌وگوها حیرت‌آور است چراکه دو کشور مسوول حدود 40 درصد از تصاعدهای جهانی سالانه کربن هستند. وقتی نانسی پلوسی، رئیس‌ مجلس نمایندگان آمریکا در آگوست از تایوان دیدار کرد چین آنقدر عصبانی شد که گفت‌وگوها را متوقف کرد و در عمل ادعاهای قلمرو خود را برتر و مهم‌تر از آینده سیاره زمین دانست. خوشبختانه در نیمه راه کاپ 27 آقای شی عقب نشست. او در اجلاس گروه 20 در اندونزی در دیدار با جو بایدن اعلام کرد که گفت‌وگوها از سر گرفته می‌شوند.  اگر چین و آمریکا با یکدیگر همکاری کنند تفاوت زیادی ایجاد خواهند کرد. در سال 2014 آقای شی و باراک اوباما، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، بیانیه‌ای را منتشر کردند که تغییرات اقلیمی را یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای پیش‌روی بشریت می‌دانست و اهدافی را برای مهار آن برمی‌شمرد. این بیانیه پیش‌زمینه‌ای برای پیمان پاریس در سال 2015 بود که در آن توافق شد گرمایش جهانی به کمتر از دو درجه سانتی‌گراد محدود شود. اگر اکنون در کشور بر سر مسائلی همچون تامین مالی پروژه‌ها به منظور سازگارسازی کشورها با تغییرات اقلیمی یا تقویت تجارت جهانی فناوری‌های سبز به توافق برسند دستاوردها بزرگ‌تر خواهند بود. اما مسائل ژئوپولیتیک به دیپلماسی تغییرات اقلیمی آسیب می‌زند. سال گذشته وانگ یی، وزیر خارجه چین به جان کری فرستاده اقلیمی آمریکا گفت که همکاری در زمینه تغییرات اقلیمی را نمی‌توان به‌طور کامل از روابط سیاسی دو کشور جدا کرد. به گفته او اگر یک واحه به‌طور کامل در محاصره صحرا قرار گیرد دیر یا زود بخشی از صحرا خواهد شد.  در ماه ژانویه یک جمهوریخواه جانشین خانم پلوسی می‌شود و احتمالاً راه جدیدی برای قطع گفت‌وگوهای اقلیمی میان چین و آمریکا پیدا می‌کند. هدف درازمدت آقای شی هم تضعیف قدرت آمریکاست و او سرسختانه این دیدگاه را رد می‌کند که تغییرات اقلیمی فجایع طبیعی بیشتر و شدیدتری را در چین باعث خواهند شد. دولت او سیل‌ها و خشکسالی‌های چین را محصول تغییرات اقلیمی نمی‌داند. برای مقابله با تغییرات اقلیمی به همکاری‌های بیشتری نیاز است اما حتی در غیاب این همکاری رقابت ابرقدرت‌ها می‌تواند مفید باشد. رقابت آمریکا و شوروی در دوران جنگ سرد پژوهش‌های مربوط به فناوری‌هایی مانند نیروی هسته‌ای و صفحات خورشیدی را تقویت کرد. امروز هم آمریکا و هم چین می‌خواهند که بر فناوری‌های انرژی پاک تسلط پیدا کنند و پول زیادی را خرج توسعه آنها می‌کنند. سایر نقاط جهان از سلول‌های خورشیدی چین و خودروهای برقی آمریکا بهره‌مند شده‌اند. احتمال دارد پیشرفت‌های بیشتری در راه باشد.  همچنین هر دو قدرت تلاش می‌کنند با حمایت از پروژه‌های سبز از روش‌های مقابله با سیل گرفته تا سوخت‌های تجدیدپذیر در کشورهای فقیر نفوذ خود را افزایش دهند. حتی اگر این کار به دلایل ژئوپولیتیک باشد نتایج آن مفید خواهد بود. شاید کاپ 27 نومیدکننده باشد اما جنگ با تغییرات اقلیمی از جبهه‌های بیشتری آغاز خواهد شد.