بازی تکانه و شگفتی

اتکاپذیری برای بازندگان است و توانمندی ابرقدرت‌ها را ایمن نگه می‌دارد. به نظر می‌رسد این نسخه از فلسفه تاریک رهبران عالی چین و آمریکا را متحد می‌کند. جنگ تجاری آنها پس از یک دوره آرامش شکننده بار دیگر آغاز می‌شود. هر طرف تهدیدهایی را مطرح می‌کند که در صورت اجرا اقتصاد جهان را زیرورو خواهند کرد. هرکدام با عصبانیت تمام دیگری را به شعله‌ور کردن این بحران متهم می‌کند. با هر دور تنش این دو ابرقدرت دلایل تازه‌ای به شرکای تجاری خود می‌دهند تا بخواهند از وابستگی به آنها رها شوند. بااین‌حال به نظر می‌رسد چنین چیزی برایشان مهم نیست. اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، در 13 اکتبر به فایننشال‌تایمز گفت که چین به خاطر هراس از رشد اقتصادی ضعیفش قصد دارد همه را با خود پایین بکشد. این حرف برداشت او از کنترل‌های صادراتی بود که چین در 9 اکتبر از آنها پرده برداشت و اختیارات قانونی جدیدی به‌دست آورد تا زنجیره‌های تامین مواد معدنی خاک‌های کمیاب و محصولاتی را که حتی اثر کوچکی از آنها داشته باشند، مختل کند. این مواد به‌ویژه برای ساخت آهن‌رباهای دائمی به کار می‌رود که در همه چیز از خودروها گرفته تا هواپیماهای جت استفاده می‌شوند. مقامات چینی برای تکمیل اقدامات خود از مقرراتی رونمایی کردند که به آنها اجازه می‌دهد صادرات باتری‌های با کارایی بالا و همچنین فروش خارجی فناوری‌های موردنیاز برای فرآوری خاک‌های کمیاب یا تولید باتری در خارج را محدود کنند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، همزمان با آشفتگی سرمایه‌گذاران و دولت‌های جهانی تنش‌ها را تشدید کرد. او تا اول نوامبر به چین مهلت داد تا از مواضعش عقب بنشیند. در غیر این صورت با 100 درصد تعرفه اضافی بر کالاهایش و همچنین محدودیت‌ صادرات نرم‌افزارهای حیاتی به کشور مواجه خواهد شد. ترامپ با دلخوری گفت که هیچ دلیلی برای دیدار با شی جین پینگ، رهبر چین، در اجلاس سران اپک (APEC) در اواخر اکتبر نمی‌بیند، هرچند بعدها گفت که ممکن است چنین ملاقاتی صورت گیرد. چین به‌نوبه خود به خشم آمریکا واکنش نشان داد. وزارت بازرگانی این کشور در 12 اکتبر آمریکا را متهم کرد که پس از مذاکرات تجاری دو کشور در مادرید در ماه سپتامبر یک سلسله اقدامات محدودکننده جدید را علیه منافع چین به اجرا گذاشته است. ظاهراً آن مذاکرات با وعده اجتناب از محدودیت‌های جدید تجاری به پایان رسیده بود. پس از آنکه آمریکا ممنوعیت تجارت با بنگاه‌های قدیمی چینی را به شرکت‌های تابعه آنها هم تعمیم داد، مقامات چینی احساس کردند که به آنها خیانت شده است. در مقابل، وزارت بازرگانی تاکید دارد که آخرین اهرم‌های کنترلی چین ممنوعیت‌های گسترده‌ای نیستند و فقط تلاشی در جهت حفظ امنیت و ثبات زنجیره‌های تامین جهانی به شمار می‌روند. این وزارتخانه در اقدامی دیگر خاطرنشان کرد، ازآنجاکه خاک‌های کمیاب کاربردهای نظامی فراوانی دارند، چین فروش آنها را کنترل می‌کند تا از صلح جهانی بهتر دفاع کند. با توجه به اینکه اوکراین مرتب هدف حمله پهپادها و موشک‌های روسی قرار می‌گیرد که با قطعات ساخت چین تجهیز شده‌اند دیپلمات‌های غربی در پکن اظهارات این وزارتخانه‌ در مورد صلح جهانی را مزخرف می‌خوانند.

متاسفانه دیپلمات‌ها و مدیران غیرآمریکایی نیز گمان می‌کنند که حرف‌هایشان برای حاکمان چین که به‌شدت بر رقابت با‌ آمریکا تمرکز دارند اهمیتی ندارد. این خارجی‌ها می‌گویند که اعتقاد روسای حزب کمونیست مبنی بر اینکه آمریکا قصد دارد چین را مهار کند کاملاً اشتباه نیست. هم آقای ترامپ و هم جو بایدن، رئیس‌جمهور قبلی، سخت تلاش کرده‌اند تا چین را از دسترسی به تراشه‌های کامپیوتری پیشرفته و ابزار ساخت آنها دور نگه دارند. دیپلمات‌ها در یک شوخی تلخ می‌گویند که تازه‌ترین قوانین تجاری چین تقلیدی دقیق از محدودیت‌های کنونی آمریکا هستند و زنجیره‌های تامین جهانی را چنان کنترل می‌کنند که مقامات واشنگتن باید از آنها به خاطر سرقت مالکیت معنوی شکایت کنند. در جدال قدرت‌های بزرگ، این شرکای تجاری کوچک‌تر هستند که آسیب‌های شدیدی را متحمل می‌شوند. با وجود تمام وعده‌های چین برای اعطای مجوز به کاربران قانونی عناصر خاک‌های کمیاب، شرکت‌های خارجی از زمان آغاز اولین موج نظارت‌ها در ماه آوریل نتوانسته‌اند مجوزی دریافت کنند. طبق گزارش اتاق بازرگانی اتحادیه اروپا در چین،‌ این کشور تا اوایل سپتامبر تنها 19 مورد از 141 درخواست مجوز شرکت‌های اروپایی را تایید کرده بود. این سرخوردگی همچنان ادامه دارد و مقامات چینی از شرکت‌های خارجی می‌خواهند تا برای دریافت مجوز طرح‌های محصولات حساس خود را تحویل دهند. محدودیت‌های فناوری‌های فرآوری مواد معدنی تلاشی آشکار برای خنثی کردن اقدامات «ریسک‌زدایی» زنجیره‌های تامین از وابستگی به چین است که بیش از 90 درصد از عرضه برخی عناصر خاک‌های کمیاب را کنترل می‌کند. غربی‌هایی که با مقامات چینی ملاقات کرده‌اند متوجه شدند که آنان پس از دور اول اعمال کنترل بر خاک‌های کمیاب و آهن‌رباهای دائمی در ماه آوریل جسورتر شده‌اند، چراکه آن اقدامات خودروسازان و سایر شرکت‌های آمریکایی را به وحشت انداخته بود و آقای ترامپ مجبور شد تعرفه‌های چین را کاهش دهد. با وجود این، شرکای تجاری چین دلایل جدیدی برای بی‌اعتمادی به آن و متنوع‌سازی زنجیره‌های تامین خود پیدا کرده‌اند. تولید عناصر خاک‌های کمیاب به‌زودی در بسیاری از کشورها آغاز یا از سر گرفته می‌شود. این فرآیند کثیف است، اما چندان دشوار نیست. وقتی دیگر شرکای تجاری چین روابطشان را با این کشور کاهش دهند این خطر وجود دارد که چین بخش زیادی از اعتبار دیپلماتیک خود را به‌عنوان یک ابرقدرت فناوری سبز از دست بدهد. بسیاری از مواد معدنی کنترل‌شده در فناوری‌‌های کم‌کربن، از توربین‌های بادی گرفته تا باتری‌ها کاربرد دارند. چین با استفاده از فناوری‌ سبز برای اعمال فشار از بی‌خطرترین صادراتش به‌عنوان سلاح استفاده می‌کند.  نمایش قدرت چین تنها یک مخاطب دارد. رئیس‌جمهور آمریکا، چین را وسوسه می‌کند. یک مقام ارشد چینی در دور اول ریاست‌جمهوری ترامپ به خبرنگار اکونومیست گفت که آقای ترامپ مردی است که علاقه‌مندی‌های تجاری و سیاسی‌اش او را هدایت می‌کنند و تندروهای ضدچین افکار او را ربوده‌اند. جیا چینگو از دانشگاه پکن که در نهادی عضویت دارد که به سیاست‌گذاران چین مشاوره می‌دهد، می‌گوید که عدم تاکید ترامپ بر ایدئولوژی فضایی را برای اقدامات عمل‌گرایانه فراهم می‌کند. در حقیقت، با توجه به بی‌اعتمادی متقابل دو کشور، معامله ترامپ-شی به دادن امتیازهایی جدی در سیاست‌گذاری طرفین نیاز دارد، بنابراین بسیار دشوار خواهد بود. با‌این‌حال، تندروهای ضدچین باید آماده باشند که ترامپ دلهایشان را بشکند، زیرا او همانند آنها از آقای شی انتقاد نمی‌کند. آقای ترامپ در یک پست رسانه اجتماعی در 12 اکتبر اعلام کرد: «نگران چین نباشید. همه چیز درست خواهد  شد. رئیس‌جمهور محترم آقای شی فقط یک لحظه بد را پشت سر گذاشت.»

حزب کمونیست و جنبش ماگا (MAGA) حداقل در یک مورد اتفاق‌نظر دارند: در یک جهان بی‌رحم، سلطه در مقایسه با تحسین دوستان مطمئن‌ترین مسیر برای دستیابی به امنیت است. شاید سایر کشورها از مسیر بعدی جنگ تجاری آمریکا و چین متنفر باشند، اما کسی نظر آنها را نمی‌پرسد.