سه ابربحران
فارغ‌التحصیلان دانشگاه امام‌صادق(ع) چه نقشی در ابربحران‌ها دارند؟
صدف صمیمی: «کل اعضای هیات علمی اقتصاد دانشگاه امام صادق در 20 سال گذشته از مسوولان اقتصادی کشور بودند، چرا اقتصاد اسلامی نشد؟» این گفته متعلق به حسن عباسی تحلیلگر سیاسی اصولگراست. علت عجیب بودن این گفته آن است که دانشگاه امام صادق (ع) برای اصولگرایان یک دانشگاه «خودی» محسوب می‌شود. اما عباسی نظری داده که همسو با نظر جریان مخالف اصولگرایان است. بسیاری از منتقدان دولت‌های نهم و دهم و همچنین دولت فعلی عقیده دارند اندیشه‌ای تحت عنوان اندیشه دانش‌آموختگان دانشگاه امام صادق (ع) بر جریان سیاسی و مخصوصاً اقتصادی کشور حاکم است که در بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها نقش داشته است. چند وقت بعد از اظهارات حسن عباسی این دانشگاه در بیانیه‌ای نه‌تنها پاسخ این فعال سیاسی اصولگرا را داد بلکه گویی خواسته بود به روشی پاسخ کسانی را بدهد که معتقد بودند سیاست‌های تورم‌زا زیر سر امام صادقی‌هاست. در بخشی از این بیانیه آمده است:
از ابتدای تاسیس دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد تاکنون تنها چند تن از اعضای هیات علمی این دانشکده، در بازه زمانی بسیار کوتاه در برخی مناصب اقتصادی کشور اشتغال داشته‌اند. همچنین تعدادی از اعضای هیات علمی این دانشکده تنها چند ماه و با آغاز کار دولت سیزدهم در مناصب تصمیم‌گیری اقتصادی کشور قرار گرفته‌اند که امید است در این مسوولیت‌های خطیر موفق باشند.
درخواست برای حضور
دانشگاه در این بیانیه اعلام می‌کند «تعدادی از اعضای هیات علمی این دانشکده تنها چند ماه و با آغاز کار دولت سیزدهم در مناصب تصمیم‌گیری اقتصادی کشور قرار گرفته‌اند». به گفته یکی از استادان بعد از درخواست ابراهیم رئیسی برای حضور تعدادی از استادهای دانشگاه امام صادق (ع) در دولت؛ هیات‌رئیسه و هیات تصمیم‌گیر این موضوع را به مشورت گذاشتند و در نهایت از آنجا که این درخواست از سوی رئیس‌جمهور مطرح شده بود قرار شد به آن تمکین کنند اما آن افراد به عنوان ماموریت پست ادای خود را در دانشگاه ترک کنند. حکم این ماموریت یک‌ساله است و اگر دولت خواهان حضور مجدد آنان باشد این هیات تصمیم‌گیر مجدد درخواست را بررسی کرده و حکم ماموریت را تمدید می‌کنند.
بحران‌سازها
برخی عقیده دارند که دانش‌آموختگان دانشگاه امام‌صادق (ع) دست‌کم در سه ابربحران موجود کشور نقش دارند:
1- ابربحران انزوای ایران: استادان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه امام صادق (ع) بدون شک مطرح‌ترین و مصرترین مخالفان برجام و FATF هستند. برخی مانند احمد علم‌الهدی و غلامرضا مصباحی‌مقدم در قامت استاد و برخی مانند سعید جلیلی و علی باقری‌کنی در قامت دیپلمات و سیاستمدار و برخی دیگر نظیر وحید یامین‌پور، امیرحسین ثابتی و دیگران در قامت مجری و روزنامه‌نگار در برابر برجام می‌ایستند و نمی‌گذارند به سرانجام برسد.
2- ابربحران اقتصاد: اگرچه ابربحران‌های اقتصاد ایران متعلق به این دولت و آن دولت نیستند اما جوانانی که در سال‌های گذشته منتقد سیاست‌های اقتصادی همه دولت‌ها بودند، زمانی که سکان در دست گرفتند از پیشینیان خود بدتر عمل کردند. علی صالح‌آبادی، احسان خاندوزی و حجت عبدالملکی که از چهره‌های شاخص دولت سیزدهم به شمار می‌روند. 3- ابربحران رسانه و اعتماد: پیمان جبلی و همه فارغ‌التحصیلان دانشگاه امام صادق در صداوسیما بازی روایت‌ها را به رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی باختند و هزینه سنگینی به کشور تحمیل کردند.
از صندلی دانشگاه تا صندلی مدیریت
تمام ماجرا به حضور امروز امام‌صادقی‌ها در دولت سیزدهم بازنمی‌گردد؛ خیلی از انتقادها فارغ‌التحصیلان این دانشگاه را نشانه گرفته است. گویی این دانشگاه یک ایده و اندیشه خاص را تربیت کرده و بر اساس شرایطی، همراهان این اندیشه‌ها با سرعت زیاد و بدون سابقه کاری لازم در بالاترین سمت‌های دولتی و حکومتی قرار می‌گیرند؛ امری که احتمال استفاده از رابطه‌ها را برای اخذ این مناصب بالا می‌برد. گویی مسیر همواری از صندلی‌های دانشگاه امام صادق (ع) تا صندلی‌های مدیریت کشوری وجود دارد. البته اعضای دانشگاه یا خود دانش‌آموختگان این احتمال را قویاً رد کرده‌اند.
آشناهای دانشگاهی
در افکار عمومی دولت‌های اصولگرا با حضور فارغ‌التحصیلان این دانشگاه عجین هستند. درست است که اصلاح‌طلبانی مثل سعید حجاریان، محمدعلی ابطحی، مصطفی کواکبیان، عبدالله رمضان‌زاده یا حسام‌الدین آشنا هم فارغ‌التحصیل این دانشگاه بوده‌اند اما بیشتر دانشگاه امام صادق (ع) با چهره‌هایی مثل سعید جلیلی، احسان خاندوزی، مصطفی پورمحمدی، احمد علم‌الهدی، محمدهادی زاهدی‌وفا و... شناخته می‌شود.
جایگاه‌های مورد علاقه
با بررسی چهره‌های برجسته فارغ‌التحصیل یا استادان این دانشگاه و در نظر گرفتن سمت‌های دولتی-حکومتی آنان می‌توان دید که آنها بیشتر در چند حوزه مشخص وارد شده و فعالیت کردند. حوزه‌های اقتصادی، رسانه و سینما، سیاست خارجی و دیپلماسی، وزارت کار و بانکداری‌ها و همچنین مجلس از جمله مهم‌ترین جایگاه‌هایی است که از سوی امام‌صادقی‌ها فتح شده است.
حکمرانی در صداوسیما
عمده فارغ‌التحصیلان این دانشگاه در دوران اصلاحات جذب صداوسیما شدند که پیمان جبلی، رئیس فعلی این سازمان هم یکی از آنهاست. امام‌صادقی‌ها در صداوسیما وارد شاهرگ اصلی و حیاتی این سازمان یعنی بخش‌های خبری سیما شدند تا جایی که گفته شد در مدیریت دانشکده خبر سیما و اتاق‌های خبر به فراوانی می‌توان امام‌صادقی یافت. روزنامه شرق سال گذشته در گزارشی نوشت: «فریدالدین حداد عادل»، فرزند حداد عادل از دانشگاه امام صادق (ع) برآمده است. او عضو شورای اندیشه‌ورزی شبکه سوم صداوسیماست. همان شبکه‌ای که مدیریتش را علی فروغی پسرخاله‌اش بر عهده دارد. حسین کرمی (قائم‌مقام پیشین معاونت صداوسیما)، جهانگیر بیابانی (رئیس سابق شبکه آموزش سیما)، علی جعفری و... هم همگی دانش‌آموخته این دانشگاه هستند. همچنین رضا معین‌آبادی، سیداحمد سادات، ناجی چنانی، خسرو فریادرس، حسین رضی و... از مدیران و مجریان سابق و فعلی شبکه برون‌مرزی العالم همگی امام‌صادقی‌های صداوسیمایی بودند. یکی از پرحاشیه‌ترین اتفاقات در صداوسیما مربوط به حذف برنامه‌ها و مجریان مطرح این رسانه ملی و جایگزینی آنان با محتواهای غیرمحبوب بود. به‌طور مثال حذف عادل فردوسی‌پور از شبکه سه را به فروغی امام‌صادقی نسبت می‌دهند.
اقتصاد در سیطره امام‌صادقی‌ها
اغلب فارغ‌التحصیلان این دانشگاه فکر می‌کنند اقتصاد را هم می‌شود مثل یک سازمان اداری اداره کرد. نگاهشان به نهادهای اقتصادی، زیرمجموعه‌ای از سلسله‌مراتب اداری است و گمان می‌کنند همان سلسله‌مراتب با درجاتی از تسامح در نظام اداری کشور هم جاری است. بنابراین وقتی اقتصاد به درستی کار نمی‌کند گمان می‌کنند نفوذ سلسله‌مراتبی به درستی انجام نشده پس باید پلیس قوی به کار گمارند، قاضی قوی نیاز است؛ بازرس بگذارند و مجازات کنند.
روزنامه سازندگی در گزارشی در این باره نوشته است: در گذشته بسیار گفته شد که انتصاب علی صالح‌آبادی به ریاست بانک مرکزی بزرگ‌ترین خطای آقای رئیسی بوده است. صالح‌آبادی به هیچ اصلی از اصول سیاستگذار پولی پایبند نماند. او مثل همه فارغ‌التحصیلان دانشگاه امام صادق (ع) استاد ساده‌سازی مسائل بود و حتی زمانی که مسائل را ساده می‌کرد باز هم قادر به حل آنها نبود.
دولت سیزدهمی‌ها
سید ابراهیم رئیسی دو تن از وزرای جوان خود را از میان امام‌صادقی‌ها انتخاب و به مجلس شورای اسلامی برای کسب رای اعتماد معرفی کرد؛ یکی احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و دیگری حجت عبدالملکی، وزیر کار که هر دو تحصیل‌کرده رشته معارف اسلامی و اقتصاد از دانشگاه امام صادق (ع) هستند. همچنین رئیس دفتر رئیسی، غلامحسین اسماعیلی، استاد حقوق این دانشگاه است. احمد وحیدی وزیر کشور، سیدمحمد حسینی معاون رئیس‌جمهور، داوود منظور رئیس سازمان امور مالیاتی کشور، حسین قربان‌زاده رئیس سازمان خصوصی‌سازی از دیگر دانش‌آموختگان و شاغلان در دانشگاه امام صادق (ع) هستند. معاون سیاسی وزارت کشور رئیسی هم یک امام‌صادقی است؛ محمدباقر خرمشاد پیشتر معاون سابق وزیر علوم و معاون آموزش و پژوهش وزارت امور خارجه بوده است. علی باقری‌کنی، برادرزاده محمدرضا مهدوی‌کنی، رئیس پیشین دانشگاه امام صادق و فرزند محمدباقر باقری‌کنی است که در تیم سعید جلیلی، حضور داشته است. او که دانش‌آموخته دانشگاه امام صادق (ع) است اکنون معاونت سیاسی وزارت خارجه را عهده‌دار است. معاون سابق امور مجلس دولت سیزدهم به انتخاب سید ابراهیم رئیسی سیدمحمد حسینی یک امام‌صادقی دیگر است. میثم لطیفی، معاون رئیسی و رئیس سازمان امور اداری و استخدامی هم دانش‌آموخته امام صادق است، هم سابقه ریاست دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق را دارد. جلیل محبی که سرپرست معاونت و هماهنگی و برنامه‌ریزی امور حقوقی دستگاه‌های اجرایی است، فارغ‌التحصیل دانشگاه امام صادق است.
علی‌سعیدی، علی امامی‌میبدی و احمد شعبانی از اعضای شورای عالی بورس دولت سید ابراهیم رئیسی هستند.
رجل‌پروری
خیلی‌ها معتقد هستند که «دانشگاه امام صادق (ع) نقش خاصی را در پرورش «رجل سیاسی» ایفا کرده و با تفاوت‌هایی همانند مدرسه عالی مطهری و مدرسه حقانی اقدام به تربیت و پرورش نیروهایی کرده است که بعد از فارغ‌التحصیلی یا جذب بدنه دولت شده‌اند یا در پست‌های حساس حکومتی قرار گرفته‌اند». اما رئیس بسیج این دانشگاه در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد گفته است: «در برخی محافل این تصور شکل گرفته که دانشگاه امام صادق قرارداد خاصی دارد مبنی بر اینکه افرادی که در این دانشگاه تربیت می‌شوند حتماً در جای خاصی از بدنه نظام مشغول به کار شوند. در واقع این بحث را مطرح می‌کنند که نظام طرح خاصی برای استفاده از این افراد در دستور کار دارد. قسمتی از این بحث حقیقت دارد و قسمت دیگر توهم است، چرا که بحث به‌کارگیری نیرو چه نیروهای حزب‌اللهی و چه نیروهای دیگر به خواست دولت روز وابسته است. از این‌رو شما می‌بینید تعداد دانش‌آموختگان این دانشگاه که در دولت سازندگی مشغول به‌کار شدند با تعداد امام‌صادقی‌هایی که در دولت اصلاحات جذب شدند، با میزان دانشجویانی که در دو دوره اخیر جذب دولت شدند با هم متفاوت است و به قول معروف بالا و پایین دارد.» این سخنان به همراه اظهارات مسوولان دانشگاه نشان می‌دهد موضوع رجل سیاسی بودن، نخبه‌پروری، دلایل حضور در دولت، راه یافتن سهول‌الوصول به مناصب مهم دولتی-حکومتی، دخالت در امور مهمی چون اقتصاد و سیاست برای آنان حل شده است و بر این اساس هیچ‌کدام از انتقادات واردشده به خود را نمی‌پذیرند.
