حرمت رودخانه

این فصل اقتصاد اجتماعی به محیط‌ زیست رودخانه‌ها اختصاص دارد. در سال‌های اخیر، جهان با بحران خشکسالی و کاهش جریان رودخانه‌ها مواجه شده است. رودخانه‌هایی که زمانی منابع حیاتی آب و انرژی برای میلیون‌ها نفر بودند، اکنون در معرض کم‌آبی شدید یا خشک شدن کامل قرار گرفته‌اند. رودخانه کلرادو در آمریکا و مکزیک، یکی از مهم‌ترین منابع آب و انرژی غرب آمریکا، با افت بی‌سابقه سطح مخازنش روبه‌رو شده و دولت مجبور به اجرای قطع اجباری آب شده است. یانگ‌تسه در چین، منبع عمده برق‌آبی کشور، تحت فشار کاهش بارش و گرمای شدید قرار دارد. در اروپا، رودخانه‌های راین، دانوب، لوآر و پو با کاهش جریان مواجه شده‌اند و اثرات اقتصادی و اجتماعی خشکسالی، ازجمله اختلال در حمل‌ونقل و کشاورزی، مشهود است. ایران نیز از این بحران مستثنی نیست. رودخانه‌هایی چون زاینده‌رود، کارون، دز و اترک به دلیل کاهش بارندگی، بهره‌برداری بیش از حد آب، سدسازی و تغییر کاربری، بخش‌هایی از جریان دائمی خود را از دست داده‌اند. پیامدهای اجتماعی و اقتصادی این خشکسالی‌ها، ازجمله مهاجرت روستاییان، توقف کشاورزی و بحران معیشتی، کاملاً ملموس است. در همین حال، مصوبه اخیر دولت برای ساخت‌وساز در حریم رودخانه‌ها، نگرانی‌های فعالان محیط‌ زیست را تشدید کرده است. حریم رودخانه‌ها شامل بستر، حریم کمی و حریم کیفی است و هرگونه دخل و تصرف بدون رعایت ضوابط قانونی و نظر سازمان محیط‌ زیست، سلامت اکوسیستم و امنیت مردم را تهدید می‌کند. ساخت‌وساز در حریم رودخانه‌ها به فرسایش، کاهش کیفیت آب، نابودی پوشش گیاهی و تخریب تنوع زیستی منجر می‌شود. کارشناسان تاکید دارند رودخانه‌ها سامانه‌های زنده و پویا هستند و هرگونه مداخله غیرمجاز، زنجیره‌ای از بحران‌های زیست‌محیطی و اقتصادی را ایجاد می‌کند. پیگیری لغو این مصوبه و حفاظت از حریم رودخانه‌ها، ضرورتی ملی و زیست‌محیطی است.