منابع گرانبها
آیا محیط زیست قربانی سیاست‌های مسکن شده است؟
پیش‌بینی می‌شود که در سطح جهانی، مساحت زمین شهری تقریباً پنج برابر شده و تا سال 2050 به تقریباً سه میلیون کیلومترمربع برسد؛ همچنین انتظار می‌رود 70 درصد از جمعیت جهان در این مناطق زندگی کنند. هنگامی که یک سازه ساخته می‌شود اثرات زیست‌محیطی آن شامل مصرف انرژی و آب از یک‌سو و ایجاد زباله و فاضلاب از سوی دیگر است. بسیاری از کشورها بهره‌وری انرژی مرتبط با مسکن را بهبود بخشیده‌اند، همان‌طور که با کاهش مصرف سرانه انرژی در منازل مسکونی مشهود است. اکثر کشورهای اروپای شرقی و همچنین برزیل، ایتالیا، اسپانیا و فنلاند استثنا هستند. با این حال کشورهایی که به کاهش اندکی در شدت انرژی دست یافتند، به دلیل افزایش جمعیت شاهد افزایش مصرف کلی انرژی بودند؛ روندی که قرار است در سیاست‌های مسکن و انرژی بدون تغییر ادامه یابد. قسمت عمده‌ای از مصرف انرژی در بخش مسکونی از گرمایش ناشی می‌شود که توضیح می‌دهد چرا کشورهایی که در معرض هوای سردتر هستند، معمولاً سرانه مصرف انرژی بالاتری دارند. به نظر می‌رسد یکی دیگر از عوامل کلیدی تعیین‌کننده مصرف انرژی بالا، اندازه خانه‌ها باشد. در واقع ایالات متحده از نظر سطح زیربنای سرانه در رتبه نخست است، و پس از آن، کانادا و دانمارک قرار دارند؛ کشورهایی که شدت انرژی مسکونی مصرفی‌شان بالاتر از میانگین است.
مزایای اقتصادی در مقابل اثرات زیست‌محیطی
ساختمان‌های جدید می‌توانند با ایجاد کسب‌وکار و جذب ساکنان جدید به منطقه، درآمدی را برای آن منطقه به ارمغان بیاورند. ساختمان‌های مسکونی و تجاری هر دو پیشرفت اقتصادی را به همراه دارند، اما اگر ساختمان جدید، یک شرکت بزرگ باشد که مشاغل جدید زیادی ایجاد می‌کند، اثرات آن حتی بیشتر می‌شود. با این حال، مواد و سوخت‌های مورد استفاده برای ساخت یک سازه جدید نیز اثرات زیست‌محیطی قابل توجهی دارد. در ساخت‌وساز و بازسازی ساختمان‌ها، از منابع طبیعی گرانبها استفاده می‌شود. ساختمان‌های جدید بدون اثرات زیست‌محیطی به وجود نمی‌آیند. ساخت یک خانه معمولی دوخوابه حدود ۸۰ تن دی‌اکسید کربن تولید می‌کند که برابر با انتشار کربنِ حدود پنج خودرو جدید است. ساختن ساختمان‌های بزرگ‌تر مانند تاسیسات تجاری و صنعتی، طبیعتاً گازهای گلخانه‌ای بیشتری ایجاد می‌کند. تامین منابع مورد استفاده و پاکسازی زمین برای خانه‌ها نیز تاثیرات قابل توجهی دارد. البته بیشتر تاثیرات محیطی زمانی رخ می‌دهد که مردم در خانه زندگی می‌کنند. ساختمان‌ها حدود ۴۱ درصد انرژی را در ایالات متحده مصرف می‌کنند -حتی بیشتر از بخش‌های صنعتی و حمل‌ونقل- و همچنین ۱۴ درصد از کل آب آشامیدنی را مصرف می‌کنند؛ به‌طور کلی آنها مسوول حدود ۴۰ درصد از انتشار کربن در ایالات متحده هستند.
انرژی مورد استفاده در ساخت‌وساز و استفاده از خانه‌ها و سایر ساختمان‌ها، حدود نیمی از کل انتشار دی‌اکسیدکربن را در بریتانیا تشکیل می‌دهد. برای هر خانه متوسط ساخته‌شده در بریتانیا، 50 تن گاز دی‌اکسید کربن تولید می‌شود. بخش عمده‌ای از این مقدار (نزدیک به 20 تن) به تنهایی از طریق تولید فولاد ایجاد می‌شود. بر اساس قانون تغییر اقلیم در سال 2008، این کشور یک هدف قانونی الزام‌آور برای کاهش این انتشارات حداقل 80 درصد تا سال 2050 دارد.
در سطح جهانی تصویر مشابهی وجود دارد: ساختمان‌ها حدود 35درصد از منابع، 40 درصد انرژی و 12 درصد از آب آشامیدنی جهان را مصرف می‌کنند و تقریباً باعث 40درصد از انتشار کربن جهانی هستند.
استفاده از منابع محدود و گرانبها
بسیاری از منابعی که 50 سال پیش آنها را بدیهی در نظر می‌گرفتیم، آن‌طور که فکر می‌کردیم بی‌نهایت نیستند. نفت، زغال‌سنگ، فسفر، گازهای طبیعی و حتی آب همگی منابعی هستند که در صورت ادامه استفاده از آنها، در خطر نابودی قرار می‌گیرند. متاسفانه بسیاری از این مواد به مصالح مورد علاقه در پروژه‌های ساختمانی تبدیل شده‌اند.
خطرات اقلیمی ناشی از دی‌اکسید کربن و آلاینده‌های آب‌وهوایی کوتاه‌مدت
بر اساس پنل بین‌دولتی تغییرات آب‌وهوا (۲۰۱۴)، بخش ساختمان (مسکونی و تجاری) ۱۹ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی و یک‌سوم انتشار کربن سیاه جهانی را در سال ۲۰۱۰ به خود اختصاص داده است. طراحی ضعیف شهری از جمله طراحی ناقص محله‌های مسکونی، «اثر جزیره گرمایی شهری» را از طریق نور خورشید که بر روی سطوح سنگفرش گسترده منعکس می‌شود، تشدید می‌کند که می‌تواند دما را در محیط‌های شهری پنج تا ۱۲ درجه سانتی‌گراد افزایش دهد. تاثیرات بیشتر جزیره گرمایی شهری به نوبه خود خطرات مرگ‌ومیر ناشی از گرما، کیفیت هوا و اتکا به تهویه مطبوع را افزایش می‌دهد، که این موضوع بر میزان تغییرات اقلیمی می‌افزاید.
در سال ۲۰۱۹ انتشار دی‌اکسید کربن مربوط به ساختمان‌ها به بالاترین حد خود افزایش یافت. در حالی که شدت کربن بخش مسکونی با شدت انرژی مرتبط است، تفاوت‌ها در ترکیب انرژی بخش قابل توجهی از تفاوت‌های بین‌کشوری را در ردپای کربن سرانه توضیح می‌دهد. کشورهایی که سهم بالایی از انرژی‌های کم‌کربن یعنی انرژی‌های هسته‌ای و تجدیدپذیر دارند، برای مصرف سرانه انرژی یکسان، ردپای کربن سرانه بسیار پایین‌تری دارند؛ کشورهایی که از این نظر برجسته هستند، عبارت‌اند از: فرانسه با سهم بالای انرژی اولیه هسته‌ای (37 درصد در سال ۲۰۱۹)، سوئد با درصد بالایی از انرژی هسته‌ای (۲۷ درصد) و انرژی‌های تجدیدپذیر (۴۲ درصد) و برزیل که بیشترین سهم انرژی‌های تجدیدپذیر (۴۵ درصد) را به خود اختصاص داده است؛ عمدتاً از طریق نیروی برق‌آبی (28 درصد).
بخش مسکن همچنین اثرات زیست‌محیطی مرتبط با حمل‌ونقل را تشدید می‌کند. به‌طور کلی، یک مکان کمتر دردسترس، به معنای اتکای بیشتر به خودروهای شخصی و ردپای زیست‌محیطی بزرگ‌تر است. رابطه میان کیفیت محیط و بخش مسکن دوطرفه است، زیرا اولی، پیامدهایی برای دومی نیز دارد. نزدیکی به امکانات محیطی یک عامل مهم تعیین‌کننده تقاضای مسکن است و کشش ارزش ملک با توجه به کیفیت امکانات محیطی به‌طور کلی بیشتر از یک است. در نهایت رشد شهری اغلب با یک الگوی توسعه پراکنده و کم‌تراکم شناخته می‌شود که با اثرات خارجی محیطی متعدد، ناکارآمدی‌های اجتماعی و وابستگی به خودرو همراه است. از دست دادن تنوع زیستی نیز یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهانی زیست‌محیطی مرتبط با شهرنشینی است.
حمل‌ونقل کارگران و مصالح
در حالی که در حین ساخت‌وساز کمتر واضح است، جابه‌جایی مواد خام، منابع ثانویه و حتی نیروی کار همگی به انتشار دی‌اکسید کربن و باقی گازهای مضر کمک می‌کند. ما معمولاً تاثیر این جابه‌جایی را کمتر از تاثیر خودروها در بزرگراه‌ها در نظر می‌گیریم، اما این جابه‌جایی می‌تواند در پایداری یک پروژه سهم داشته باشد. گزارشی که نشان می‌دهد 25 درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از ساختمان‌ها و زیرساخت‌هاست، همچنین اظهار می‌کند که اگر حمل‌ونقل سطحی نیز در نظر گرفته شود، این رقم به 42 درصد افزایش می‌یابد. مراحل مختلف ساخت‌وساز به روش‌های مختلف بر محیط زیست تاثیر می‌گذارد. برای شناسایی دقیق تاثیر آن، لازم است نگاهی به هر مرحله از ساخت تا تخریب، داشته باشیم.
1- ساخت‌وساز
در مرحله ساخت‌وساز یک ساختمان، یکی از مهم‌ترین عواملی که بر محیط زیست تاثیر می‌گذارد، مصالح مورد استفاده است. این مواد (شامل ماسه، سنگ، شن، فلزات و چوب) پرمصرف‌ترین مواد خام در سراسر جهان هستند. تولید مصالح ساختمانی برای بخش ساخت‌وساز، 11 درصد از تولید گازهای گلخانه‌ای را به خود اختصاص داده است. علاوه بر این، پژوهش‌های «اتحادیه جهانی ساختمان‌ها و ساخت‌وساز» نشان داده است که بخش ساخت‌وساز مسوول پنج درصد از کل مصرف انرژی جهان است. علاوه بر تولید مواد، آنها باید به مکان پروژه نیز منتقل شوند که بسته به نوعشان، می‌توانند باعث مصرف بخش بزرگ دیگری از انرژی شوند.
عوامل دیگری که به‌طور مستقیم با فاز ساخت‌وساز مرتبط هستند، آلودگی هوا، آب و آلودگی صوتی هستند. نخستین مورد زمانی رخ می‌دهد که گردوغبار زیادی در اثر کار روی زمین، و همچنین از دود اگزوز ماشین‌آلات و وسایل نقلیه ایجاد می‌شود. این کیفیت نامطلوب هوا می‌تواند به مشکلات سلامتی مختلف از جمله سرفه، تنگی نفس، آسم، سکته مغزی و سرطان ریه، به ویژه در شهرهای پرجمعیت، منجر شود. در دومین مورد، آب به وسیله مواد شیمیایی، روغن، گازوئیل و سایر مایعات سمی آلوده می‌شود. مواد گفته‌شده همچنین می‌تواند به آب‌های زیرزمینی یا رودهای نزدیک وارد شود. در نتیجه، این امر می‌تواند به بیماری‌های مختلفی برای افراد منجر شود و حیوانات و گیاهان را از بین ببرد. در نهایت، سروصدای منتشرشده از کار ساختمانی، ماشین‌آلات و کارگران می‌تواند محیط اطراف کارگاه ساختمانی را تحت تاثیر قرار دهد. یکی دیگر از جنبه‌های بخش ساخت‌وساز (و به احتمال زیاد کل صنعت ساختمان)، این است که چگونه زیستگاه‌های طبیعی هنگام رشد شهرها از بین می‌روند. اگر به دقت برنامه‌ریزی نشود، حیات وحش در مناطق شهری ممکن است به پایان برسد یا حتی منقرض شود.
2- فاز استفاده
64 درصد انرژی خانه‌های مسکونی صرف گرمایش فضا و همچنین حدود 15 درصد صرف گرم کردن آب می‌شود. ۲۱ درصد دیگر مصرف انرژی مربوط به روشنایی، وسایلی مانند ماشین لباسشویی و اجاق گاز و سایر وسایل است. ساختمان‌های تجاری نسبتاً مشابه خانه‌های مسکونی هستند. آنها از حدود ۵۹ درصد انرژی برای گرمایش و تهویه مطبوع و ۲۰ درصد برای روشنایی استفاده می‌کنند. بخش دیگر مصرف انرژی مربوط به وسایل اداری مانند کامپیوتر، چاپگر، یخچال و... است. در مجموع ساختمان‌ها ۴۰ درصد از مصرف انرژی جهانی و بیش از ۳۰ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای را به خود اختصاص می‌دهند.
روش دیگری که املاک و مستغلات بر محیط زیست تاثیر می‌گذارند زمانی است که باید تعمیر و نگهداری شوند. این قسمت از فاز بهره‌برداری، مشابه دوره ساخت است زیرا برای تعمیر ساختمان، باید قطعات جدید تولید، حمل و نصب شود. با کمک فناوری‌های مدرن می‌توان تا حدی این مشکل را برطرف کرد.
3- تخریب
در آخرین مرحله از چرخه عمر ساختمان، برای ایجاد فضایی برای ساختمان‌های جدید و مدرن، ساختمان‌های قبلی تخریب می‌شوند. اگرچه در این لحظه هیچ چیز جدیدی ایجاد نشده است اما همچنان برای تخریب یک ساختمان انرژی و منابع صرف می‌شود. مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای برای تخریب یک ساختمان در پنج درصد مصرف جهانیِ ذکرشده در بند مربوط به ساخت‌وساز گنجانده شده است؛ آلودگی نیز شبیه به ساخت یک ساختمان است، اما به احتمال زیاد در سطح بالاتری قرار دارد. هنگام تخریب یک ساختمان مقدار زیادی گردوغبار ایجاد می‌شود که بر کیفیت هوای مناطق اطراف تاثیر می‌گذارد. علاوه بر این، از اگزوز ماشین‌ها دود خارج می‌شود و در نهایت، یکی دیگر از جنبه‌هایی که محیط را تحت تاثیر قرار می‌دهد، صدای بلند ناشی از تخریب دیوارها و ریزش قطعات بر روی زمین است.
راه چاره چیست؟
جنبش ساختمان‌های سبز به دنبال کاهش آسیب‌های ناشی از ساخت‌وساز است. ساخت‌وساز سبز شامل تامین منابع پایدار مواد، بهبود بهره‌وری انرژی و گاهی اوقات استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است. یک ساختمان سبز حدود ۲۵ درصد انرژی کمتری مصرف کرده و ۳۴ درصد کمتر از یک ساختمان عادی دی‌اکسید کربن تولید می‌کند. بسیاری از بزرگ‌ترین ساختمان‌های تجاری جدید اصول ساخت‌وساز سبز را رعایت کرده‌اند؛ پردیس جدید اپل صرفاً با انرژی خورشیدی کار کرده و از آب بازیافتی استفاده می‌کند.
چگونه ساختمان‌های پایدارتر بسازیم؟
سازندگان سبز از بسیاری از استراتژی‌های مختلف برای پایدارتر کردن پروژه‌های خود استفاده می‌کنند. در زیر به بعضی از این استراتژی‌ها اشاره شده است:
مصالح پایدار: مصالح بخش بزرگی از هزینه‌های زیست‌محیطی ساخت‌وساز ساختمان را تشکیل می‌دهند. استفاده از موادی که منبع محلی دارند و می‌توانند به سرعت رشد کنند، می‌تواند تاثیر تغییرات اقلیمی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. منابع محلی به سوخت کمتری برای حمل‌ونقل نیاز دارند. بامبو یک منبع سبز محبوب است که به سرعت رشد می‌کند.
استفاده کمتر: به منظور کاهش اثرات زیست‌محیطی ساخت‌وساز، افرادی که در پروژه‌های ساختمان سبز کار می‌کنند، اغلب تجهیزات را به جای خرید آن اجاره می‌کنند. کسانی که می‌خواهند سبک زندگی سبزتری داشته باشند، ممکن است اقلامی را اجاره کنند یا از وسایل مشترک استفاده کنند؛ آنها ممکن است به جای خرید خودرو یا ماشین لباسشویی، از خدمات اشتراک خودرو استفاده کنند یا به خشکشویی بروند.
بهره‌وری انرژی /انرژی‌های تجدیدپذیر: ساختمان‌های سبز طوری طراحی شده‌اند که انرژی کمتری نسبت به یک ساختمان عادی مصرف کنند. طراحان سبز هر نقطه‌ای را که ممکن است هوا از آن خارج شود عایق‌بندی می‌کنند تا گرمایش و سرمایش کارآمدتر شود. آنها همچنین اغلب از وسایل کم‌مصرف استفاده می‌کنند. ساختمان‌های سبز اغلب از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشید و باد بهره می‌برند. برخی ممکن است پنجره‌های بزرگی داشته باشند تا مقدار زیادی نور خورشید برای گرمایش و روشنایی وارد شود.
امروزه بحث‌ها اغلب حول محور محیط در مقابل اقتصاد می‌چرخد. بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها مانند ساخت ساختمان‌های جدید می‌تواند اقتصاد را تقویت کند و در عین حال به محیط زیست آسیب برساند. ایده‌هایی مانند جنبش ساختمان‌های سبز ممکن است راهی برای داشتن بهترین‌های هر دو زمینه و نجات سیاره فراهم کند.
منابع:
1- www.oecd-ilibrary.org
2- www.triplepundit.com
3- eponline.com
