لذت رانندگی هوشمند

بسیاری از نهادها و سازمان‎ها سعی دارند خود را با سرعت پیشرفت تکنولوژی وفق دهند و تا جایی که برایشان امکان استفاده از فناوری‌های مدرن وجود دارد از سیستم‌های هوش مصنوعی استفاده کافی ببرند. نفوذ هوش مصنوعی در سازمان‌ها عمدتاً باعث افزایش بهره‎وری و انعطاف‌پذیری آنها و در نتیجه به‌دست آوردن مزیت رقابتی برای این سازمان‌ها و شرکت شده است. در سطح جامعه نیز، می‌توان اثرات استفاده از آن را به صورت غیرمستقیم در افزایش تولیدات و در عین حال کاهش هزینه‌های تولیدی مشاهده کرد. هوش مصنوعی در دنیای جدید باعث به وجود آمدن شکل جدیدی از کار کردن نیز شده است. اگر به نتایج حاصل از پیدایش هوش مصنوعی و گسترش آن در سطح جهان نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که اثرات آن نسبت به اثرات تکنولوژی‌های گذشته کمی متفاوت است. با آنکه همه این تکنولوژی‌ها باعث آسان شدن زندگی مردم و کمک به آسایش آنها شده است، اما می‌توان فهمید که هوش مصنوعی کمی متفاوت‌تر از تکنولوژی‌هایی مانند IT و روبات‌ها هستند. تکنولوژی‌های گذشته صرفاً جایگزین کارهای یدی و کارگران کم‌مهارت شدند، درحالی‌که هوش مصنوعی خودش را به جای کارگران با مهارت بالا جا زد و یک‌سری از کارهای شناختی را که در گذشته کاملاً نیاز به درک انسانی داشت، انجام می‌دهد. این امر به خودی خود تاثیرات ژرفی بر شرایط کاری در جامعه و بازار نیروی کار خواهد گذاشت. همین موضوع باعث علاقه‌مندی بسیاری از محققان به مطالعات مرتبط با هوش مصنوعی و اثرات جامعه‌شناختی آن شد. کارهای قبلی انجام‌شده در مورد تاثیرات هوش مصنوعی بر روی بازار کار عمدتاً بر جابه‌جایی‌های شغلی تمرکز دارد. عمدتاً این پژوهش‌ها به دنبال شناسایی انواع مشاغلی بودند که بیشتر در معرض ریسک جایگزینی با هوش مصنوعی هستند. با این حال، برای درک بهتر تاثیرات هوش مصنوعی بر بازار کار، مولفه اساسی که باید در نظر گرفته شود این است که چگونه بهره‌وری، که نقش مهمی در تعیین اشتغال و دستمزد ایفا می‌کند، تحت تاثیر هوش مصنوعی قرار می‌گیرد. علاوه بر این، مطالعات گذشته به طور ضمنی فرض می‌کنند که همه کارگران در این شغل به طور یکسان تحت تاثیر هوش مصنوعی قرار می‌گیرند، و ناهمگونی مهارت‌های درون مشاغل و وظایفی که می‌تواند با هوش مصنوعی جایگزین شود مورد بررسی قرار نگرفته. برای پر کردن این شکاف، گروهی از پژوهشگران ژاپنی به مطالعه تاثیر هوش مصنوعی بر بهره‌وری در مهارت‌های مختلف کارگران می‌پردازند. کیوگو کانازاوا، دایجی کاواگوچی، هیتوشی شیگئوکا و یاسوتورا واتانابه در مطالعه موردی خود با بررسی تاثیر هوش مصنوعی بر روی بهره‎وری رانندگان تاکسی پژوهش خود را انجام می‌دهند و یافته‌هایشان را در مقاله‌ای با نام «هوش مصنوعی، مهارت و بهره‌وری: مطالعه موردی رانندگان تاکسی» در اکتبر امسال در ژورنال NBER به چاپ رساندند. هوش مصنوعی که آنها در این مقاله مطالعه می‌کنند به رانندگان مسیرهای پرتقاضا را نشان می‌دهد و به رانندگان در یافتن مشتری کمک می‌کند. این محققان طی بررسی خود متوجه می‌شوند که هوش مصنوعی با کوتاه کردن زمان سفر، بهره‌وری رانندگان را بهبود می‌بخشد و چنین سودی فقط نصیب رانندگان کم‌مهارت می‌شود که باعث کاهش شکاف بهره‌وری بین رانندگان با مهارت بالا و کم‌مهارت تا سطح 14 درصد می‌شود. به عبارت دیگر یافته‌های این مقاله به ما نشان می‌دهد که تاثیر هوش مصنوعی در مورد کار انسانی بسیار ظریف‌تر و پیچیده‌تر از یک جابه‌جایی ساده شغلی است که تمرکز اصلی مطالعات گذشته بوده است. در ادامه خلاصه‌ای از این مقاله ارائه می‌شود.

چگونه هوش مصنوعی می‌تواند بهره‌وری را تحت تاثیر قرار دهد؟

هوش مصنوعی به طور کلی همان شبیه‌ساز رفتار انسان است که در قالب یک ماشین برای حل مسائل پیچیده به کار گرفته می‌شود. این ماشین هوشمند توانایی درک فرمان‌هایی که داده می‌شود، ذخیره داده‌های انتقالی و نتیجه‌گیری براساس این داده‌ها را دارد. با رونق محاسبات ابری و ذخیره‌سازی و تحلیل داده‌های بزرگ، هوش مصنوعی به بهبود کارایی در محیط‌های تولیدی کمک می‌کند و منجر به عملکرد و نتایج بهتر می‌شود. با استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، سیستم‌ها می‌توانند صدها مدل ریاضی از احتمالات تولید و نتیجه را آزمایش کنند و در تحلیل خود دقیق‌تر باشند و در نتیجه بتوانند پیش‎بینی مناسب‌تر و منطقی‌تری از آنچه در آینده رخ می‌دهد به ما ارائه دهند. این پیش‌بینی می‌تواند به شرکت‌ها جهت کنترل شرایط آتی و برنامه‌ریزی برای آن کمک بزرگی کند. از طرفی پیشرفت‌هایی که در حوزه تکنولوژی و هوش مصنوعی رخ داده می‌تواند در فرآیند تولید و نگهداری به کمک شرکت‌ها بیاید. با وجود سنسورهایی که برای ردیابی و کنترل محصولات به کار گرفته می‌شود، می‌توان به راحتی محصولات معیوب و آنهایی را که از نظر کیفیت در حد استاندارد نیستند از باقی محصولات جدا کرد و حتی می‌توان در نگهداری تجهیزات نیز از هوش مصنوعی استفاده کرد به‌طوری‌که شرایط تجهیزات و ماشین‌آلات کارخانه و شرکت را به خوبی ارزیابی کنند و نتایج آن را ارائه دهند. ورود هوش مصنوعی به شرکت می‌تواند چنین کارها و وظایفی را بر عهده بگیرد که بر بهره‌وری شرکت تاثیر شگرفی خواهد داشت. اما این تاثیر بر کار کارمندان و کارگران شرکت چگونه است؟ بسیاری از افراد معتقدند افزودن یک فناوری جدید به شرکت باید همزمان با به‌کارگیری کارکنان با توانایی شناخت و کار با این فناوری جدید باشد. از طرفی برخی از کارکنان که این فناوری می‌تواند وظایف آنها را انجام دهد، از شرکت تعدیل می‌شوند و باید به دنبال شغل دیگر بگردند. در نتیجه می‌توان گفت افزودن یک فناوری جدید می‌تواند یک جایگزین شغلی و تغییر شغل برای عده زیادی از کارکنان شرکت باشد. اما جنبه اجتماعی آن و تاثیر ورود هوش مصنوعی بر بازار کار می‌تواند متفاوت از این باشد. برای همین موضوع، در مقاله‌ای که کانازاوا و همکارانش به نگارش آن پرداختند به دنبال بررسی اثرات کلان هوش مصنوعی بر بازار کار هستند. از این رو آنها با مطالعه موردی درباره تاثیر هوش مصنوعی بر روی رانندگان تاکسی‌ها به بررسی این موضوع پرداختند. 

چرا رانندگان؟ 

سوالی که این مقاله به دنبال یافتن پاسخ آن می‌گردد این است که تاثیر هوش مصنوعی بر بهره‌وری کارگران چگونه است؟ رانندگان تاکسی یک مورد ایده‌آل برای پاسخ به این سوال هستند. اول اینکه، اندازه‌گیری بهره‌وری رانندگان تاکسی کار آسان‌تری است. بهره‌وری فردی یک کارگر (همان راننده تاکسی) به راحتی با مدت زمانی که برای جلب مشتری لازم دارد در ارتباط است و از آن طریق می‌توان اندازه‌گیری کرد. هر راننده به طور مستقل کار می‌کند و صلاحدید قابل‌توجهی در مورد چگونگی یافتن مشتریان دارد. داده‌های این مقاله نشان می‌دهد که به استثنای زمان استراحت، بیش از نیمی از زمان کار رانندگان به جست‌وجوی مسافران اختصاص دارد و نیم دیگر هم، زمان انتقال مسافر و رساندش به مقصد است. بنابراین جست‌وجوی مشتری یکی از مهم‌ترین وظایف رانندگان تاکسی است. دوم اینکه، محیط کار رانندگان تاکسی محیطی مناسب برای مطالعه بهره‌وری است، زیرا همه رانندگان در یک محیط بسیار مشابه کار می‌کنند. رانندگان تاکسی از سرمایه یکسانی استفاده می‌کنند، قیمت‌های تقریباً یکسانی می‌گیرند و با قیمت‌های اولیه یکسانی روبه‌رو هستند. از طرفی با توجه به اینکه چند سالی است که هوش مصنوعی وارد این عرصه نیز شده، بررسی تاثیر آن موضوع جالب‌توجهی است و کاری است که به‌ندرت به آن پرداخته شده است.

یافته‌های پژوهش

شرکت سونی چندین سال قبل با تعدادی از شرکت‌های تاکسیرانی برجسته در ژاپن برای ساخت و طراحی یک پلت‌فرم تاکسی‌یابی قدرتمند مبتنی بر هوش مصنوعی مذاکراتی انجام داد. این پلت‌فرم از الگوریتم ویژه‌ای بهره می‌گیرد که در زمینه فراخوان تاکسی برای اعزام به محل حضور مسافر و همین‌طور رساندن وی به مقصد به شاخص‌های متعددی مانند شرایط ترافیکی، وضعیت آب‌وهوا، حوادث غیرمترقبه و راه‌بندان‌های پیش‌بینی‌نشده و... توجه می‌کند. نهایتاً آنها توانستند یک اپلیکیشن برای گوشی‌های همراه با نام «Taxi-Hailing» طراحی کنند که توانست با شرکت اوبر (UBER) در ژاپن رقابت کند؛ چیزی شبیه به همان تپسی و اسنپ در کشور خودمان. همین موضوع باعث شد تا نویسندگان ژاپنی این مقاله بتوانند تاثیر استفاده از این اپلیکیشن را بر روی وضعیت رانندگان این تاکسی‌ها بررسی کنند. این محققان در بررسی‌های خود متوجه می‌شوند که هوش مصنوعی بهره‌وری رانندگان تاکسی را با کاهش زمان جست‌وجو به طور متوسط پنج درصد بهبود می‌بخشد. تخمین‌ها با و بدون متغیر ابزاری (IV) نتایج مشابهی به دست می‌دهند و اطمینان می‌دهند که یافته‌های این مقاله از نظر آماری درست هستند. نکته مهمی که نویسندگان مقاله به آن پی می‌برند این است که افزایش بهره‌وری بر رانندگان کم‌مهارت اثر بیشتری دارد. طبق یافته‌های آنها تاثیر هوش مصنوعی بررسی‌شده در مقاله بر عملکرد رانندگان کم‌مهارت، هفت درصد است، درحالی‌که تاثیر آن بر رانندگان با مهارت بالا تقریباً صفر یا حتی منفی است (البته از نظر آماری معنادار نیست). در نتیجه، هوش مصنوعی شکاف بهره‌وری بین رانندگان با مهارت بالا و کم‌مهارت را حدود 14 درصد کاهش می‌دهد. این نتایج نشان می‌دهد که هوش مصنوعی حداقل در این زمینه جایگزینی برای مهارت کارگران است.