از دل اروپا تا شاخ آفریقا

انسان‌های قوی بدون خوردن هیچ غذایی، تا سه هفته دوام می‌آورند؛ اما فقط می‌توانند چهار تا هفت روز بدون نوشیدن آب زنده بمانند. زیرا حدود 50 تا 70 درصد بدن انسان از آب تشکیل شده است. بنابراین، همه باید از منابع آبی روی زمین محافظت کنند. 22 مارس روز جهانی آب نامگذاری شده است. ارزش آب در زندگی انسان بسیار بالاست. آب به طرق مختلف از جمله غذا، بهداشت، خانواده، آموزش، حفاظت از طبیعت، فرهنگ و... فوایدی را به همراه دارد؛ برای همین از همه انتظار می‌رود که بتوانند عاقلانه از آن استفاده کنند. چندین کشور به اهمیت مدیریت آب پاک پی برده‌اند. کشورهای زیر، حتی کیفیت آب تمیز را با تامین آب لوله‌کشی قابل مصرف مستقیم تضمین می‌کنند.

سوئیس: این کشور به طبیعت زیبایش مشهور است. رشته‌کوه‌های آلپ از این کشور می‌گذرد؛ آبی که از این کوه‌ها می‌آید، کیفیت خوبی دارد. دردسترس بودن آب در سوئیس از بارندگی زیاد و آب شدن یخ در دامنه کوه‌ها ناشی می‌شود. این همان چیزی است که آب را در این کشور بسیار فراوان کرده است. دولت سوئیس نیز به‌طور جدی روی دسترسی به آب پاک کار می‌کند. پیشرفته‌ترین تکنولوژی تصفیه فاضلاب در اروپا یعنی ARA Bern در این کشور وجود دارد.

نروژ: این کشور توسعه‌یافته در اروپا، به داشتن آب تمیز معروف است. دولت نروژ آب را از طریق یک برنامه حفاظت از آب‌های زیرزمینی به نام «مارِ میدگارد» مدیریت می‌کند. این برنامه از سوی دپارتمان آب و فاضلاب اسلو هدایت می‌شود. دولت نروژ، یک تونل برای مدیریت آب ساخته است. این تونل با ظرفیت 50 هزار مترمکعب، به عنوان مخزن ذخیره و مسیر حمل‌ونقل مورد استفاده قرار می‌گیرد. از دیگر وظایف این تونل، بهبود کیفیت آب، کاهش اثرات تغییرات اقلیمی و صرفه‌جویی در مصرف انرژی با کاهش مدیریت آب در کشور است.

نیوزیلند: محدوده کوه یخ نیوزیلند برای دسترسی به آب در این کشور بسیار مفید است. جریان یخ‌های ذوب‌شده متوقف می‌شود و به دریاچه‌ای با آب زلال می‌رسد. از آنجا که این دریاچه بسیار تمیز است، می‌توان آب آن را مستقیماً نوشید. خیلی‌ها می‌گویند آبی را که از شیر خارج می‌شود هم می‌توان مستقیم مصرف کرد. با نگاهی به کیفیت آب در این کشور، جای تعجب نیست که نیوزیلند، کشور دارای بهترین آب در جهان نامیده شود.

فرانسه: فرانسه یکی از کشورهایی است که کیفیت آب را جدی می‌گیرد. برای تحقق این ماموریت، دولت فرانسه با بخش خصوصی همکاری می‌کند. برنامه دولت این است که میزان باکتری در آب لوله‌کشی را کم نگه دارد. روش تولید آب شیرین به این صورت است که کمپرسور را وارد توربین می‌کنند. این آسیاب‌های بادی حتی در آب‌وهوای مرطوب قادر به تولید آب آشامیدنی هستند. کمپین نوشیدن آب از شیر نیز به وسیله دولت فرانسه اجرا شد. پس از آن، استفاده از آب آشامیدنی لوله‌کشی افزایش یافت. کیفیت آب لوله‌کشی تضمین‌شده است.

آلمان: دولت آلمان در حال انجام اقدامات جدی در زمینه مدیریت آب است. این کشور توسعه‌یافته حتی از مدت‌ها قبل، قانون حفاظت از منابع طبیعی را تصویب کرده است. بیشتر آب تمیز در آلمان از دریاچه‌ها و برف تامین می‌شود. درست مانند فرانسه، آلمانی‌ها می‌توانند مستقیماً آب تمیز را از شیر بنوشند. دولت آلمان موظف است امکانات بهداشتی خوبی را برای مردمش فراهم کند. به همین دلیل، کیفیت آب موجود بسیار خوب است. تلاش‌های جدی دولت آلمان به همین‌جا ختم نمی‌شود. اطلاعات توصیفی در مورد محتوای مواد موجود در آب لوله‌کشی نیز از سوی دولت ارائه شده است. این کار برای اطمینان بیشتر مردم در مورد مناسب بودن آبی که می‌نوشند، انجام شده است.

کانادا: این کشور به تمیز نگه داشتن آب متعهد شده است. دولت کانادا همچنان به تلاش خود برای اطمینان از کیفیت آبی که مردم مصرف می‌کنند، ادامه می‌دهد. حتی گام‌های قاطعی از سوی دولت برداشته شده است. این کشور مقرراتی را در مورد آب تمیز صادر کرد که باید به شدت از آنها پیروی شود. مفاد مقررات از حفظ آب و فرآیند فیلتر کردن تا توزیع به ساکنان کانادا را شامل می‌شود. این کشور گام‌هایی سریع برای صرفه‌جویی در منابع آبی برداشته است. آنها آگاه‌اند که دردسترس بودن آب پاک، بر منابع انسانی باکیفیت تاثیر می‌گذارد. آنها با مدیریت هرچه بهتر آب، خود را برای آینده آماده کرده‌اند.

بهترین مدیران منابع آب

دولت-شهر سنگاپور: حدود 50 سال پیش، سنگاپور تنها دو منبع آب داشت: آب باران و آب واردشده از مالزی. آژانس ملی آب کشور، PUB (هیات خدمات عمومی) درک کرد که لازم است اقدامات خاصی برای اطمینان از تامین آب پایدار انجام شود. سنگاپور در فناوری جدید و تصفیه‌خانه‌ها سرمایه‌گذاری کرده، منابع آبی خود را پاکسازی کرد و آگاهی را در مورد مسائل آب در سراسر کشور افزایش داد. امروزه سنگاپور می‌تواند تا 30 درصد از آب مورد نیاز خود را با آب بازیافتی که به آن NEWater می‌گویند و تا 25 درصد از نیاز خود را با آب شیرین‌شده تامین کند. مصرف آب برای هر نفر نیز از 165 لیتر در روز در سال 2003، به 150 لیتر کاهش یافته است.

هلند: با توجه به اینکه دوسوم کشور مستعد سیل است، هلند قرن‌ها صرف ساختن شبکه عظیمی از موانع برای مهار سیل کرده است. با این حال، به دلیل تغییرات آب‌وهوایی و بالا آمدن سطح آب دریاها، این کشور تصمیم گرفت کاری بیش از افزایش ارتفاع خاکریزها (برای جلوگیری از طغیان رودخانه) انجام دهد. پروژه «Ruimte voor de rivier» (مکانی برای رودخانه) هلند، شامل تغییر مسیر بیش از 30 رودخانه است تا بتوانند بدون ایجاد خسارت سرریز شوند. به عنوان مثال، شهر نایمخن در دهه 1990 دو بار مجبور شد 250 هزار نفر از ساکنان را به دلیل سیل تخلیه کند. راه‌حل جدید شهر به جای تلاش برای جلوگیری از ورود آب، انتقال موانع به داخل و حفر یک کانال عظیم برای رودخانه بود. نتیجه این کار، یک دشت سیلابی بزرگ‌تر و یک جزیره و پارک شهری جدید در وسط شهر بود.

سوئد: برای محدود کردن پراکندگی شهری کنترل‌نشده، مقررات برنامه‌ریزی استکهلم، سوئد، نیاز به استفاده مجدد از زمین قبل از توسعه مناطق جدید دارد. در اواسط دهه 1990، شهر به این نتیجه رسید که بازسازی یک منطقه صنعتی قدیمی، یک فرصت عالی برای طراحی یک منطقه زیست‌محیطی پایدار خواهد بود. هدف این منطقه کاهش 60درصدی مصرف آب برای هر نفر، علاوه بر کاهش 40درصدی کل زباله‌های تولیدی است. امروزه، فرآیند تصفیه فاضلاب منطقه، هم بیوگاز برای پخت‌وپز و هم انرژی برای گرم کردن خانه‌ها تولید می‌کند. تمام آب باران از طریق فیلترهای شنی، حوضچه‌ها و بام‌های سبز تصفیه می‌شود که باعث کاهش بارِ تصفیه‌خانه فاضلاب و افزایش راندمان می‌شود.

اسرائیل: با توجه به اینکه 60 درصد از خاک اسرائیل بیابان است، این کشور همیشه آگاه بوده که مدیریت دقیق آب برای موفقیت آن حیاتی است. کاهش بارندگی و رشد سریع جمعیت، ظرفیت آنها را برای تامین آب، مورد سنجش قرار داده است. به این دلایل، اسرائیل در طول چندین دهه سیستمی ساخته است که مبتنی بر حفظ آب، نمک‌زدایی از آب دریا و استفاده از آب بازیافتی برای آبیاری محصولات خود است. اسرائیل استفاده از توالت‌های کم‌مصرف (که به جای حجم زیاد آب، سرعت آب را بالا می‌برد) را اجباری و نرخ آب را طوری تعیین کرده است که از هدر رفتن آن جلوگیری می‌کند. روش ابداعی آبیاری کشور که آبیاری میکرو نامیده می‌شود، شامل رساندن مقدار کمی آب به‌طور مستقیم به ریشه گیاه و غرق در آب نکردن مزارع است.

ایالات متحده: اخیراً مدیریت آب در سیلیکون‌ولی، کالیفرنیا، به اندازه شرکت‌های معروف فناوری اطلاعات که میزبان آن منطقه هستند، نوآورانه شده است. در حال حاضر، در پنجمین سال خشکسالی شدید، کالیفرنیا به یافتن راه‌حل‌های پایدار برای کمبود آب نیاز دارد. یک راه‌حل، کارخانه جدید بازیافت آب، با عنوان «مرکز پیشرفته تصفیه آب سیلیکون‌ولی» است، که هشت میلیون گالن آب بازیافتی در روز (بیش از 30 میلیون لیتر)، با استفاده از میکروفیلتراسیون، تصفیه اسمز معکوس و نور فرابنفش تولید می‌کند.

قاره سیاه

آفریقا پیشرفت چشمگیری در مدیریت منابع آبی خود داشته است. اما میزان توسعه از کشوری به کشور دیگر، بسته به بافت هیدرولوژیک و شرایط اقلیمی متفاوت است. به مناسبت روز جهانی آب در سال 2021، آفریک 21 (یک سایت اطلاعاتی که به اخبار مربوط به اقتصاد سبز، محیط زیست و توسعه پایدار در قاره آفریقا اختصاص دارد)، پنج کشور برتر از پیشرفته‌ترین کشورها در زمینه مدیریت منابع آب را معرفی کرد. معیار انتخاب این کشورها شامل بهبود میزان دسترسی به آب آشامیدنی، توسعه پایدار زیرساخت‌های آبی، حفظ منابع و استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه‌شده است.

مصر: اگر یک کشور آفریقایی وجود داشته باشد که از نظر مدیریت آب برجسته باشد، آن مصر است. این کشور به‌رغم اقلیم بیابانی خود توانسته مدیریت منابع آبی خود را بهبود ببخشد و سیاست سختگیرانه‌ای را برای حفظ منابع اجرا کرده است. به گفته مقامات، با دسترسی 96 درصد از جمعیت به آب آشامیدنی، مصر در راه دستیابی به دسترسی جهانی است. البته این تصویر تا حدودی تحت‌الشعاع وضعیت مناطق روستایی است؛ جایی که میزان دسترسی به آب آشامیدنی از 60 درصد فراتر نمی‌رود.

این کشور که برای تامین نیاز جمعیت و آبیاری، به شدت به رود نیل وابسته است، به سرعت از تنش مداوم آب در سراسر شمال آفریقا آگاه شد. در نتیجه، دولت سیاستی را برای حفظ منابع آب سطحی اجرا کرد. این کشور اکنون محدودیت‌هایی را در استفاده از آب برای آبیاری، به ویژه در دلتای نیل اعمال می‌کند. به عنوان جایگزینی برای آبی که از طولانی‌ترین رودخانه قاره آفریقا (6895 کیلومتر) جاری می‌شود، دولت مصر بهره‌برداری از منابع آبی غیرمتعارف را پیشنهاد می‌کند: استفاده مجدد از پساب تصفیه‌شده برای آبیاری و نمک‌زدایی از آب دریا برای تامین نیاز مردم در استان‌های ساحلی. سیاست حفظ منابع آب که چند سالی است در مصر اجرا شده، به توسعه زیرساختی بی‌سابقه‌ای منجر شده است. دولت مصر از طریق مشارکت‌های دولتی و خصوصی (PPPs)، کارخانه‌های نمک‌زدایی آب دریا و تصفیه‌خانه‌های فاضلاب متعددی را افتتاح کرده است که در آنها از فاضلاب تصفیه‌شده برای بازسازی زمین‌های کشاورزی در شرق کانال سوئز استفاده می‌شود.

در مورد تامین آب آشامیدنی، دولت مصر با کمک شرکت‌های خصوصی در حال توسعه پروژه‌های نمک‌زدایی در استان‌های ساحلی است. قاهره قصد دارد کل کشور را به 19 دستگاه آب‌شیرین‌کن آب دریا مجهز کند. برای 30 سال آینده، مقامات در نظر دارند 67 کارخانه آب‌شیرین‌کن بسازند. یک طرح بلندپروازانه که به سرمایه‌گذاری جهانی 435 میلیارد پوند مصری (4 /27 میلیارد دلار) نیاز دارد. این نیروگاه‌های اسمز معکوس با انرژی‌های تجدیدپذیر تامین می‌شوند.

مراکش: این کشور که در همان ناحیه مصر واقع شده است، دارای منابع آب سطحی بیشتری است که از تنش آبی رنج می‌برند. مانند مصر، مراکش نیز سیاستی را با هدف حفظ منابع آب، جمع‌آوری و ذخیره آب باران و بهره‌برداری از منابع آب غیرمتعارف اتخاذ کرده است. اما، برخلاف مصر، مراکش همچنان به شدت به منابع آب سطحی خود متکی خواهد بود. علاوه بر این، به عنوان بخشی از برنامه اولویت‌دار برای تامین آب آشامیدنی و آبیاری برای دوره 2026-2019، دولت مراکش 20 سد با قابلیت حفظ 3 /5 میلیارد مترمکعب آب برای تامین جمعیت و کشاورزی خواهد ساخت. همزمان، مقامات، کشور را به کارخانه‌های آب‌شیرین‌کن مانند آنچه در چتوکا در حال ساخت است، مجهز می‌کنند که ظرفیت آن 270 هزار مترمکعب در روز و تا 450 هزار مترمکعب قابل افزایش است.

ساحل‌عاج: این کشور بدون شک جزو پنج کشور برتر آفریقایی است که در سال‌های اخیر در مدیریت آب متمایز شده‌اند. در این کشور غرب آفریقا، مشکل تنش آبی به اندازه شمال یا شرق آفریقا نیست. مقامات عاج می‌توانند برای تامین جمعیت خود به رودخانه‌های فراوان این کشور تکیه کنند.

به لطف برنامه «آب برای همه» که در حال حاضر در حال انجام است، کشور شاهد افزایش چشمگیری در توسعه زیرساخت‌های جمع‌آوری، تولید و توزیع آب آشامیدنی خود بوده است. این برنامه که در سال 2019 با بودجه 32 /1 تریلیون فرانک CFA (بیش از دو میلیون یورو) راه‌اندازی شد، ساخت سیستم‌های تامین آب آشامیدنی را در چندین منطقه در ساحل‌عاج امکان‌پذیر کرده است. دولت همچنین قصد دارد به نصب پمپ‌های با نیروی انسانی در این مناطق ادامه دهد. برای مناطق شهری، نیروگاه‌های بزرگ آب آشامیدنی در چندین شهر مانند ابیجان برای تامین چندین شورا در حال ساخت است.

تونس: در رتبه‌بندی آفریک 21 در زمینه بهبود مدیریت آب در آفریقا، تونس در رتبه چهارم قرار دارد. در سال‌های اخیر، دولت تونس برای گسترش شبکه توزیع آب آشامیدنی تلاش کرده است. این کشور همچنین در حال ساخت کارخانه‌های آب آشامیدنی جدید برای بهره‌برداری از منابع آب سطحی خود در زمانی است که کل شمال آفریقا تحت تاثیر تنش آبی قرار دارد. برای رویارویی با این پدیده با منشأ اقلیمی است که تونس، مانند سایر کشورهای منطقه، در بهره‌برداری از منابع آبی غیرمتعارف مانند نمک‌زدایی از آب دریا، به ویژه در جزیره جربا، سرمایه‌گذاری می‌کند. پروژه‌های تصفیه آب دریا با اسمز معکوس در حال حاضر در چندین شهر در حال اجراست. این کشور شمال آفریقا همچنین شروع به استفاده مجدد از فاضلاب خود در شهر جدید خلیج تونس کرده است.

غنا: این کشور نیز مانند بسیاری از کشورهای آفریقایی جنوب صحرا، همچنان به دنبال هدف خود برای دسترسی جهانی به آب پاک است. سه میلیون نفر در غنا هنوز منبع آب آشامیدنی سالم ندارند. با توجه به پروژه‌های مختلفی که در این کشور غرب آفریقا اجرا یا قبلاً تحویل داده شده است، این وضعیت قرار است تغییر کند. دولت غنا با کمک مالی اهداکنندگان بین‌المللی، پروژه‌های آب آشامیدنی را در چندین منطقه از جمله یندی، کتا، سکوندی، تاکورادی، کوماسی و ونچی اجرا کرده است.  

منابع:

1- sgkplanet.com

2- afric21.africa

3- voi.id /en /news