قدرت صنعت دخانیات
رواج سیگار میان چینیها
آیا شی جین پینگ هنوز سیگار میکشد؟ رهبر چین در جوانی به سیگار علاقه داشت و اسلافش از جمله مائو تسه تونگ، و دنگ شیائو پینگ هم همین عادت را داشتند. گفته میشود که رئیسجمهور سیگار را کنار گذاشته و یکی از روسای سابق سازمان بهداشت جهانی (WHO) او را به همین دلیل تحسین کرده است. بااینحال، برخی از تحلیلگران در این مورد تردید دارند.
بسیاری از چینیها با وسوسه سیگار کشیدن دستوپنجه نرم میکنند. حدود 300 میلیون نفر از جمعیت 4 /1 میلیاردنفری کشور سیگاری هستند که اکثر آنها را مردان تشکیل میدهند. تقریباً نیمی از مردان بزرگسال چینی و اندکی کمتر از دو درصد از زنان همتای آنها سیگار میکشند. آنها رویهمرفته 40 درصد از تنباکوی جهان را مصرف میکنند. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، مصرف تنباکو در چین از سال 2000 به بعد تنها چهار درصد کاهش یافته، درحالیکه این نسبت در سطح جهانی 13 درصد بوده است. این خبر برای غول دولتی یعنی شرکت ملی دخانیات چین (CNTC) خوشایند است. بیشتر تنباکوی مصرفی چین در داخل کشت میشود و شرکت ملی دخانیات بر کل زنجیره تامین تسلط دارد. این شرکت در سال 2023 حدود 4 /2 تریلیون سیگار تولید کرد. در مقایسه با قیمتهای جهان ثروتمند آنها بسیار راحتتر میتوانند سیگار بفروشند. ارزانترین بسته 20عددی معمولاً 15 یوآن (دو دلار) قیمت دارد. این عادت هزینههای سنگینی به بار میآورد. هر سال حدود 6 /2 میلیون شهروند چینی به دلیل بیماریهای مرتبط با استعمال دخانیات جان خود را از دست میدهند؛ آنها 23 درصد از کل مرگومیرهای سالانه را به خود اختصاص دادهاند. در مقایسه باید گفت که این نسبت در آمریکا 10 درصد است. «اطلس دخانیات» که یک منبع آنلاین است و دانشگاه جان هاپکینز با همراهی سازمان مردمنهاد «راهبردهای حیاتی» آن را تهیه میکند، برآورد کرده است که سیگار کشیدن هر سال 300 میلیارد دلار برای چین در قالب هزینه درمان و از دست دادن بهرهوری هزینه دارد.
آقای شی اقداماتی را برای مقابله با این مشکل انجام داده است. چین در سال 2015 تبلیغ دخانیات در بیلبوردها و حملونقل عمومی را هم ممنوع کرد. سال بعد این کشور از طرح «چین سالم 2030» رونمایی کرد که قصد دارد تا آن سال تعداد سیگاریها را به کمتر از 20 درصد از بزرگسالان برساند (این نرخ از 4 /24 در سال 2015 به 9 /22 در حال حاضر کاهش یافته است). اما جفری فونگ از دانشگاه واترلو میگوید که تمایلات ضدسیگار روبه کاهش گذاشتهاند. ادارههای محلی هم وارد عمل شدهاند: پکن، شانگهای و شنژن در میان 250 شهری هستند که سیگار کشیدن را در ادارههای دولتی، بیمارستانها و مدارس ممنوع کردهاند، اما این قانون بهطور ناقص اجرا میشود.
رفتارهای اجتماعی به آهستگی تغییر میکنند. در مناطق روستایی معاشرت مردان با کشیدن سیگار همراه است و حتی پزشکان با چای و سیگار از مراجعان استقبال میکنند. بستههای سیگاری که بهجای تصاویر اثرات مضر آن با عکس پاندا و شهر ممنوعه تزیین شدهاند بهعنوان هدیه مناسب ردوبدل میشوند.
اما بزرگترین مشکل به قدرت و نفوذ صنعت تنباکو مربوط میشود. از سال 2000 تاکنون، مالیات دخانیات تقریباً هفت درصد از درآمد دولت مرکزی را تشکیل میدهد. کارشناسان معتقدند که افزایش مالیات بر سیگار میتواند راه مناسبی برای کاهش آن باشد، اما دولت تردید دارد: کاهش بیشازحد تقاضا میتواند به معنای کاهش درآمد مالیاتی هم باشد. آخرینباری که قیمت سیگار -آنهم به میزانی ناچیز بالا رفت- در سال 2015 بود. در آن زمان شرکت ملی دخانیات حاشیه سودش را کاهش داد. در واقع، در سالهای اخیر افزایش درآمدها از افزایش قیمتها پیشی گرفته و سیگارها حتی مقرونبهصرفهتر شدهاند. دولت برای مقابله با عادت سیگار کشیدن به اراده قویتری نیاز دارد.
