برد جاذبه
رکود رمزپول و بازارهای مالی
با فرا رسیدن 3 ژانویه، 17 سال از زمانی میگذرد که ساتوشی ناکاموتو، بنیانگذار بیتکوین (با نام مستعار) برای نخستینبار از این پول دیجیتال رونمایی کرد. محبوبترین سکه دیجیتال سریعتر از هر دارایی دیگری جایگاهش را در نظم مالی جهانی تثبیت کرده است. در سالهای اخیر، صنعت رمزپول از موضوعی که مورد تمسخر جریان اصلی امور مالی قرار میگرفت و هدف دشمنی آشکار تنظیمگران بود، به موضوعی تبدیل شد که بهطور گسترده پذیرفته و حتی تشویق شده است. بانکها و مدیران دارایی مرتب محصولاتی تازه عرضه میکنند و جدیدترین گروه قانونگذاران آمریکایی هم به ارزهای دیجیتال علاقهمند شدهاند. ارزش بازار بیتکوین در ماه اکتبر به 5 /2 تریلیون دلار رسید.
این پیروزیها در کمال تعجب اکنون برای پولهای دیجیتال مشکلآفرین شدهاند. قیمتها روندی نزولی در پیش گرفتهاند. بیتکوین از اوج حدود 126 هزاردلاریاش در اوایل اکتبر به اندکی بالاتر از 92 هزار دلار نزول کرد. فقدان یک روند صعودی برای دارایی سودگرانهای که هیچ درآمدی تولید نمیکند و صرفاً به امید سود سرمایه در آینده متکی است چالشی بزرگ محسوب میشود. ازآنجاکه پذیرش گسترده رمزپولها پیوند ارزهای دیجیتال با سایر بازارها را عمیقتر کرده است، اثرات موجی افت رمزپول فراتر از این صنعت احساس خواهد شد.
نمیتوان درباره مسیر آینده داراییهایی مانند بیتکوین با اطمینان صحبت کرد. بسیاری از سرمایهگذاران و روزنامهنگاران مالی در این راه تلاش کرده و شکست خوردهاند. اما در سالهای اخیر الگوی مشخصی برای افزایش قیمتها وجود داشته است. هر جهش هیجانانگیز قیمت با روایتهای خوشبینانهتر در مورد پذیرش بیشتر رمزپولها همراه بود.
قرنطینهها و سخاوت مالی دولتها در سالهای 2020 و 2021 با افزایش تجارت رمزپول از سوی کارگزاران رسمی همراه شد. امیدها برای راهاندازی صندوقهای قابل معامله (ETF) در بورس رمزپول بالا رفت و در واقع قانونگذاران آمریکا در ژانویه سال 2024 اولین درخواستهای تاسیس چنین صندوقهایی را تایید کردند. پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری نوامبر همان سال رونق دیگری به بیتکوین بخشید.
امروزه سرمایهگذاران بهآسانی به بیتکوین دسترسی دارند. کارگزاران به هرکس که تلفن داشته باشد امکان دسترسی به طیفی وسیع از داراییهای رمزنگاریشده را ارائه میدهند. برخی از سرمایهگذاران بزرگ هم از این حوزه دوری میکنند. همزمان، ماه گذشته علاقهمندان به رمزپولها از خبر خرید یک میلیون دلار بیتکوین و دیگر ارزهای رمزنگاریشده از سوی بانک مرکزی چک استقبال کردند، هرچند این خرید در مقایسه با ذخایر 171 میلیارددلاری این بانک قطرهای از دریا بهشمار میآید. اکثر بانکهای مرکزی هنوز نپذیرفتهاند که داراییهای دیجیتال را در ذخایر دفاعی خود بگنجانند، بنابراین دامنه افزایش حجم معاملات هنوز محدود به نظر میرسد.
این پیروزیها هزینه دیگری نیز دارد: درد ناشی از سقوط ارزهای دیجیتال شدیدتر از گذشته احساس خواهد شد. سرمایهگذارانی که بیشتر در معرض رکود اخیر قرار دارند آنهایی هستند که طوری رفتار میکردند که انگار این رونق بیپایان است. از آن میان میتوان به شرکت نرمافزاری استراتژی (Strategy) اشاره کرد که با قرض گرفتن حدود 60 میلیارد دلار، سرمایهگذاریهای اهرمی را عمدتاً بر روی بیتکوین انجام میدهد. درحالحاضر، ارزش بازاری این شرکت از ارزش داراییهای بیتکوینی آن کمتر است و احتمال فروش فوری ارزهای دیجیتال را بالا میبرد. این تنها منبع ریسک در دنیای داراییهای دیجیتال نیست. در 10 اکتبر و پس از اعلام تعرفههای 100درصدی جدید آقای ترامپ علیه چین (که چند روز بعد برداشته شد) حدود 19 میلیارد دلار از موقعیتهای (Position) اهرمی رمزپولها از بین رفت. هیچکس نمیداند چقدر اهرم باقی مانده است، اما هرچه قیمتها بیشتر کاهش یابد خطر انفجارهای سریالی بالاتر میرود.
بالاترین خطر آن است که احساس درماندگی مربوط به ارزهای دیجیتال به سایر بازارها سرایت کند. از سال 2020 به بعد، بیتکوین پیوند همبستگی بیشتری با سهام شرکتهای فناوری پیدا کرده است. اگر سرمایهگذاران ترسوی رمزپول از بازارهای سرمایه فرار کنند ارزش آن سهام سقوط خواهد کرد. علاوه بر این، پذیرش محصولات دارایی دیجیتال از سوی شرکتهای مالی جریان اصلی باعث شد رمزپولها به بازارهای سنتی هم متصل شوند. بلکراک که 5 /13 تریلیون دلار دارایی را مدیریت میکند، متولی بزرگترین صندوق قابل معامله بیتکوین در جهان است. یکسوم از مشتریان این صندوق در صندوقهای سنتیتر بلکراک هم سرمایهگذاری کردهاند. نهاد ناظر مالی «هیات ریسک سیستمی اروپا» نگران آن است که شکست یک محصول بزرگ سرمایهگذاری ارزهای دیجیتال به بازارهای مالی متعارف سرریز شود. این هیات ماه گذشته نوشت: «حجم کلی اکنون به سطحی رسیده است که چنین سناریویی را به یک نگرانی واقعی تبدیل میکند.»
سکههای پایدار (Stable coins) که داراییهایی رمزنگاریشده هستند و برای حفظ ارزش خود و تسهیل پرداختها طراحی شدهاند، منبع دیگری از همپوشانیها تلقی میشوند. اندازه بازار گردش آنها در سال گذشته تقریباً 50 درصد افزایش یافته و به بیش از 300 میلیارد دلار رسیده است. آمریکا در ماه جولای قانون نابغه (Genius) را به تصویب رساند و داراییهایی را که صادرکنندگان آنها میتوانند در اختیار داشته باشند تعریف کرد. این کار به سکههای پایدار نوعی اطمینان نظارتی بخشید. اما باز هم این سکههای پایدار بیشتر برای معاملات رمزپولها بهکار میروند و کاربرد دیگری ندارند. این بدان معناست که سقوط شدید داراییهای رمزنگاریشده پرخطر میتواند سکههای پایدار را از میدان خارج کند. ازآنجاکه خزانهداری آمریکا عمدتاً از سکههای پایدار پشتیبانی میکند اگر انتشاردهندگان آنها مجبور شوند برای بازگرداندن پول سرمایهگذاران به فروش داراییهای پشتیبان روی آورند هر تکانهای میتواند بازارهای اوراق قرضه را متزلزل کند. هر سکه پایداری که دارایی پشتیبان معتبری نداشته باشد ممکن است از حالت «پیوند با پشتیبان» خارج شود و وارد مارپیچی شبیه به هجوم بانکی شود. در این حالت تصفیه نقدیندگی (Liquidation) سرعت میگیرد.
شاید رمزپولها اکثر کاتالیزورهای آشکار برای یک بازگشت مناسب (از سهولت سرمایهگذاری گرفته تا اطمینان نظارتی) را از دست داده باشند، اما یک خبر میتواند به اوجگیری دوباره آن کمک کند. صندوق ذخیره راهبردی بیتکوین در ماه مارس به دستور ترامپ تاسیس شد، هرچند این «ذخیره» فقط ابزاری برای حفظ بیتکوینهایی است که عمدتاً توقیف و مصادره شدهاند.
برخی قانونگذاران از جمله سینتیا لومیس، سناتور جمهوریخواه، از خرید بیتکوین بیشتر در بازار آزاد حمایت کردهاند. اگر قیمت همچنان در حال کاهش باشد ممکن است علاقهمندان آن را یک فرصت خرید بدانند. طرفداران ارزهای دیجیتال نزدیک به دولت احتمالاً کاملاً موافق خواهند بود. بعید به نظر میرسد که دولت دخالت کند، اما وقتی صحبت از سیاست و ارزهای دیجیتال میشود هیچ غافلگیری را نمیتوان رد کرد.
