تجارت آسیایی
چه کسی برنده تعرفه‌های ترامپ است؟
هر تولیدکننده‌ای که در جست‌وجوی مکانی برای راه‌اندازی کارخانه باشد این سوال را از خود می‌پرسد: شکاف بالقوه تعرفهای آن با چین چه اندازه است؟ تازه‌ترین تعرفه‌های رئیس‌جمهور ترامپ که از 7 آگوست به اجرا گذاشته شدند، اوضاع را کاملاً به هم ریخته‌اند. به نظر می‌رسد چین به‌رغم سخنان خصمانه‌تری که بر زبان می‌آورد باز هم در مقایسه با دیگر کشورها جایگاه بهتری دارد. شکاف بین تعرفه‌های کاربردی در مورد چین و دیگر نقاط جهان کوچک‌تر شده است. علاوه بر این آقای ترامپ وعده داد که به‌شدت جلوی فرآیند انتقال محموله‌ها را از یک کشتی به کشتی دیگر بگیرد. به این ترتیب توانایی بنگاه‌ها برای دور زدن تعرفه‌ها کمتر خواهد شد.
در نتیجه، برخی می‌گویند که ترامپ توانسته است ضربه محکمی به راهبرد «چین به علاوه یک» وارد کند. طبق این راهبرد، بنگاه‌ها مراکز تولید خود را در خارج از چین و به‌ویژه در هند و جنوب شرق آسیا دایر می‌کنند. افزایش معنادار تفاوت تعرفه‌های چین و همسایگانش در زمان اولین جنگ تجاری ترامپ در سال 2018 این فرآیند را تسریع کرد. از صنعت تولید کفش در ویتنام گرفته تا مونتاژ خودرو در تایلند، سیل سرمایه‌گذاری خارجی به کشورهای غیر از چین روانه شد. اما اکنون که شکاف تعرفهای بین چین و دیگر نقاط جهان کوچک‌تر میشود آیا این روند معکوس خواهد شد؟ شاید این‌گونه نباشد. راهبرد چین به علاوه یک صرفاً برای اجتناب از تعرفه‌ها نیست، بلکه راهی برای دوری از هزینه‌های فزاینده نیروی کار در چین، سرکوب سیاسی و کنترل‌های صادراتی آمریکا نیز هست. علاوه بر این، تعرفه‌های اصلی گمراه‌کننده‌اند، برای مثال، تعرفه‌های مربوط به فنتالین که آمریکا علیه چین اعمال می‌کند در مقایسه با تعرفه‌های متقابلی که برای اکثر کشورها اعمال میشود محصولات بیشتری را زیر پوشش قرار می‌دهند. طبق داده‌های آژانس رتبه‌بندی فیچ (Fitch)، اگر این موضوع را به حساب آوریم شکاف بین نرخ تعرفه چین و دیگر نقاط جهان در حقیقت سربه‌فلک کشیده است.
بنابراین راهبرد چین به علاوه یک همچنان ادامه می‌یابد، هرچند شکل آن تغییر خواهد کرد. برندگان قبلی هم شاهد افزایش شدید نرخ موثر تعرفه‌هایشان هستند، هرچند این افزایش به اندازه تعرفه‌های چین نیست. مالزی یک برنده جدید است: نرخ موثر تعرفه این کشور از کمتر از یک درصد در سال گذشته به حدود 12 درصد کنونی افزایش یافت. در نتیجه تفاوت بین تعرفه‌های موثر چین و مالزی از 10 به 30 درصد رسید. همزمان شکاف تعرفهای کشورهایی مانند کامبوج و اندونزی با چین تفاوت زیادی نکرده است.
کدام کشور بیشتر در معرض مجازات مربوط به انتقال محموله‌ها قرار دارد؟ عملاً، این آمریکاست که چنین چیزی را تعیین می‌کند، اما به نظر می‌رسد آن دسته از کالاهای ساخت چین که از طریق کشورهای ثالث به سواحل آمریکا می‌رسند از چشم آقای ترامپ دور نمانده‌اند. نشریه اکونومیست در گذشته با استفاده از داده‌های گمرکات چین و آمریکا چنین کشورهایی را شناسایی کرده بود. رهگیری کالاهایی که افزایش صادرات از چین و بالا رفتن واردات در آمریکا را تجربه کردند نشان داد بیشترین تغییر مسیر در هند، تایلند و ویتنام صورت می‌گیرد. در حال حاضر، به نظر می‌رسد که کامبوج، اندونزی و مالزی بیشتر از دیگران از انتقام‌جویی آمریکا دور می‌مانند.
اگر فشارها ادامه یابد کشورها به‌دنبال بازارهایی غیر از آمریکا خواهند بود. کامبوج و ویتنام که یک‌سوم صادراتشان را به آمریکا می‌فرستند به دردسر می‌افتند. در مقابل، هند، اندونزی و مالزی وابستگی کمتری به آمریکا دارند و فقط یک‌پنجم صادراتشان به آن مقصد روانه میشود. حدود 40 درصد از فروش اندونزی در استرالیا، چین، اروپا و ژاپن انجام میشود و فقط 10 درصد آن در آمریکاست. پرورش‌دهندگان میگوی اندونزی که بیشترین صادرات را به آمریکا دارند خود را برای آینده آماده می‌کنند و از هم‌اکنون بازاریابی را در چین آغاز کرده‌اند.
اگر تعرفه‌ها تثبیت شوند مالزی بهترین جایگاه را خواهد داشت. این کشور تفاوت تعرفهای مطلوب، انتقال محموله اندک و اتکای کمتری به تقاضای آمریکا دارد. بنگاه‌ها متوجه این امر شده‌اند. داتوک سری وانگ از انجمن نیمه‌رساناهای مالزی با خوشحالی می‌گوید، مالزی به مکان مناسبی برای سرمایه‌گذاری تبدیل خواهد شد. برخی کشورهای خارج از آسیا هم جایگاه مناسبی دارند. تعرفه‌های مجارستان که تاکنون دروازه چین به اروپا بوده 30 درصد از تعرفه‌های چین کمتر است.
اما یک مسئله دیگر وجود دارد. اگر شکاف تعرفهای مالزی و چین و ریسک کمتر انتقال محموله‌ها از کشتی به کشتی در آن باعث شود بنگاه‌های بیشتری برای فروش محصولاتشان به آمریکا مراکز خود را در مالزی دایر کنند آنگاه این کشور وابستگی بیشتری به تقاضا
در آمریکا پیدا می‌کند و در نتیجه آسیب‌پذیرتر میشود.
سال گذشته اتفاقی شبیه این امر روی داد. مالزی تا قبل از جنگ تجاری اول ترامپ 9 درصد از صادراتش را به آمریکا می‌فرستاد. این نسبت در سال 2024 به 13 درصد افزایش یافت. رئیس‌جمهور جو بایدن صنعت صفحات خورشیدی مالزی را به خاطر همکاری با چین در دور زدن تعرفه‌ها هدف گرفت. بنابراین در نظام جدید چین به علاوه یک حتی برندگان هم احساس امنیت نخواهند کرد.
