شیرین و ترش

بایکوت نفتی روسیه از سوی دولت‌های غربی در سال 2022 فرصتی بی‌نظیر را برای هند فراهم آورد. حدود 6 /2 میلیون بشکه نفت خام که هر روز به سمت اروپا روانه می‌شد با تخفیفی شیرین در دسترس قرار گرفت. هند که در سال 2021 هیچ نفتی را از روسیه نمی‌خرید وارد صحنه شد و از آن زمان به بعد یکی از بزرگ‌ترین مشتریان روسیه بوده است. این کشور هم‌اکنون روزانه دو میلیون بشکه نفت سنگین ترش روسیه را وارد می‌کند که 35 تا 40 درصد از کل واردات نفت کشور را تشکیل می‌دهد. با این کار هزینه واردات برای هند به‌شدت پایین می‌آید، آن هم در زمانی که این اقتصاد بزرگ جهانی رشدی سریع دارد و مصرف نفت آن بسیار بالاست. پالایشگاه‌های هندی نفت خام ارزان‌قیمت را به سوخت‌هایی تبدیل می‌کنند که می‌توان آنها را با سود کامل صادر کرد. متحدان اوکراین تا سه سال به این کار اعتراض نکردند و رویکرد هند زیرکانه به نظر می‌رسید. اما اکنون این رویکرد به خطر افتاده است. دونالد ترامپ از اینکه ولادیمیر پوتین تلاشی برای پایان دادن به جنگ در اوکراین انجام نمی‌دهد آزرده‌خاطر شد و در 6 آگوست تعرفه اضافی 25درصدی برای هند در نظر گرفت چراکه این کشور را منبع تامین مالی ماشین جنگی روسیه می‌داند. لایحه اعمال تعرفه‌های 500درصدی برای خریداران نفت روسیه نیز در کنگره بررسی می‌شود. همزمان، قرار است که بسته هجدهم تحریم‌های اروپا محصولات پالایشی ساخته‌شده از نفت خام روسیه را در ماه ژانویه ممنوع اعلام کند. تعرفه‌ها به هند آسیب می‌زنند، اما ممنوعیت‌ها قدرت زیادی ندارند. آن دسته از پالایشگاه‌های هندی که تحت حمایت غول نفتی روسیه روس‌نفت (Rosneft) نیستند، می‌توانند بگویند محصولاتشان از نفت خام روسیه به‌دست نمی‌آید، حتی اگر مقداری از آن را در ترکیبات خود داشته باشند. بنابراین اعمال ممنوعیت اتحادیه اروپا امکان‌پذیر نیست. آقای ترامپ امیدوار است درآمدهای نفتی روسیه را پایین بیاورد و آن را به پایان جنگ وادار کند. اما جلوگیری از ورود نفت روسیه به بازارهای خارجی قیمت‌های جهانی را بالا می‌برد و این امر از نظر سیاسی برای رئیس‌جمهور آمریکا ناگوار خواهد بود. شاید به همین دلیل بازارها تاکنون آرام بوده‌اند. اما هنوز امکان یک طوفان بالقوه وجود دارد. برخلاف چین که روزانه دو میلیون بشکه نفت از روسیه می‌خرد، هند سابقه‌ای در مخالفت با تحریم‌های آمریکا ندارد. زمانی که آمریکا در دور اول ریاست‌جمهوری ترامپ از کشورها خواست تا از خرید نفت ایران پرهیز کنند هند بلافاصله پیروی کرد. این‌بار به گفته منابع موثق، کاخ سفید مصمم است هند را زیر فشار بگذارد تا خرید نفت از روسیه را به صفر برساند. آرامش بازارها احتمالاً جسارت آقای ترامپ را بالا می‌برد. او علاوه بر تعرفه‌ها می‌تواند هر بانک، بندر یا بنگاهی که فروش نفت روسیه را تسهیل می‌کند به محرومیت از دسترسی به نظام مالی آمریکا تهدید کند. در این صورت چه خواهد شد؟ اول از همه، هند به دنبال منابع جدید می‌گردد. طبق برآوردها هم‌اکنون پالایشگاه‌های هند سفارش خود را از روسیه 40 تا 50 درصد کاهش داده‌اند. از جنبه نظری، کشورهای خاورمیانه با 5 /3 میلیون بشکه ظرفیت مازاد در روز می‌توانند به همراه تولیدکنندگانی از آفریقا و دیگر نقاط جهان به کمک بیایند. اما از جنبه عملی، بخش بزرگی از نفت خلیج فارس طی قراردادهای درازمدت به شرق آسیا فروخته شده است. همچنین نفت آنها از نفت اورال که مورد استفاده پالایشگاه‌های هند قرار می‌گیرد سبک‌تر است. روسیه نیز به دنبال خریدار خواهد بود. پالایشگاه‌های چینی می‌توانند نفت بیشتری را جذب کنند. رهبران این کشور هم نشان داده‌اند که می‌توانند در مقابل تعرفه‌های ترامپ به اقدامات تلافی‌جویانه دست بزنند، اما آنها هم نمی‌خواهند تنها به یک عرضه‌کننده وابسته باشند. این تحلیل‌ها نشان می‌دهد که اگر آمریکا بر پیروی فوری دیگران از خواسته‌هایش اصرار ورزد قیمت جهانی نفت جهش می‌کند و احتمالاً تا 80 دلار بالا می‌رود. آقای ترامپ نخواهد توانست چنین وضعیتی را در طولانی‌‌مدت تحمل کند و همانند سال‌های 2019-2018 دوره‌های بخشودگی شش‌ماهه در نظر خواهد گرفت. در آن سال‌ها، جهش قیمت ناشی از تحریم‌های ترامپ علیه ایران، رئیس‌جمهور آمریکا را وادار کرد موضع ملایم‌تری اتخاذ کند. پیش‌بینی فراوانی نفت در اوایل سال آینده، اعمال تحریم‌های شدید اما مرحله‌ای علیه روسیه را امکان‌پذیر می‌کند. اگر به هند زمان کافی داده شود می‌تواند نفت روسیه را هرچند با بهای بالاتر با دیگر منابع جایگزین کند. سود حاشیه‌ای پالایشگاه‌های هند کمتر خواهد شد و با عقب‌نشینی آنها، پالایشگاه‌های چینی که در ماه‌های اخیر ذخایر زیادی انباشته‌اند برنده رقابت خواهند بود. آنها که کمتر در معرض تحریم‌های آمریکا هستند خواهند توانست نفت خام روسیه را با تخفیف‌های فزاینده خریداری کنند.