بازسازی اقتصاد هند
فرصت‌ها و خطرات بزرگ
ترجمه: جواد طهماسبی- در سه سال گذشته هند بزرگ‌ترین سهم را از اخبار ناگوار و درد و رنج‌ها داشت. همه‌گیری جان 2 /2 تا 7 /9 میلیون نفر را گرفت. قرنطینه و تعطیلی‌ها باعث شد اقتصاد به‌طور موقت تا یک‌چهارم کوچک شود و بزرگ‌ترین مهاجرت داخلی از زمان استقلال کشور در 1947 اتفاق بیفتد. کارگران شهرنشین به روستاهایشان بازگشتند. تنش‌های مذهبی به تدریج شدت گرفتند و سیاست ضدمسلمان حزب بهاراتیا جاناتا شعله‌های آن را فروزان‌تر می‌کرد. حزب بهاراتیا جاناتا (BJP) از سال 2014 و تحت رهبری نخست‌وزیر نارندرا مودی قدرت را در دست دارد. اکنون موج شدید گرما شمال کشور را درمی‌نوردد و تکانه قیمت‌های جهانی نفت و مواد غذایی ضربات شدیدی را بر پیکر مردم فقیر هند وارد می‌کند.
اما با نگاهی دقیق‌تر متوجه می‌شویم که مجموعه‌ای ناب از نیروها دست‌به‌دست هم داده‌اند تا اقتصاد هند را در دهه آینده دگرگون کنند، زندگی 4 /1 میلیارد جمعیت را بهبود بخشند و توازن قدرت را در آسیا تغییر دهند. جهش‌های فناوری، گذار انرژی و تحولات ژئوپولیتیک فرصت‌های جدید خلق و ابزارهای تازه‌ای برای حل مشکلات فراهم می‌کنند. سیاست آتش‌افروزانه هند تنها تهدید موجود بر سر راه است.
اقتصاد هند از زمانی که در سال 1991 درهایش را بر روی جهان گشود مجموعه‌ای از شادمانی و نومیدی را به نمایش گذاشته است. یک لحظه آن را به عنوان چین آینده می‌بینیم. ابرقدرتی روبه‌رشد که انبوهی از نوابغ شرکتی را در خود دارد. لحظه‌ای دیگر این کشور یک بمب زمانی جمعیتی است که نمی‌تواند بذر امید را در دل جوانان بکارد یا یک غرب وحشی است که ودافون (Vodafone) و دیگر شرکت‌های چندملیتی ساده‌اندیش را غارت می‌کند. در دهه گذشته هند بیش از دیگر کشورهای بزرگ رشد کرد اما این رشد زیر سایه احساس ناامیدی قرار دارد. این کشور نتوانست به اوج تولیدی برسد که شرق آسیا را ثروتمند کند یا شرکت‌های بزرگی تاسیس کند که هدایت‌گر سرمایه برای توسعه باشند. بازارهای تکه‌پاره و بنگاه‌های غیررسمی فرصت‌های شغلی بسیار اندکی فراهم می‌کنند.
اما با خروج کشور از همه‌گیری الگوی جدیدی از رشد پدیدار می‌شود. این الگو با الگوهای قدیمی تفاوت زیادی دارد. اقدامات هوشمندانه در زمینه فناوری کلید آن هستند. با کاهش هزینه فناوری، هند یک «خوشه فناوری» ملی ایجاد کرد که مجموعه‌ای از خدمات دیجیتال تحت حمایت مالی دولت هستند و مردم عادی هند را با هویت الکترونیک، سامانه‌های پرداخت و مالیات و حساب‌های بانکی ارتباط می‌دهند. پذیرش سریع این سکوها اقتصاد بزرگ، ناکارآمد و غیررسمی مبتنی بر پول نقد را از صحنه تاریخ بیرون می‌راند. این تحول باعث شد هند پس از آمریکا و چین سومین عرصه بزرگ بنگاه‌های نوپا (استارت‌آپ) باشد.
در همین راستا، روندهای جهانی در حال خلق خوشه‌های تجاری بزرگ‌تر هستند. اندازه صنعت خدمات فناوری اطلاعات ظرف یک دهه دو برابر شد. فناوری ابری و کمبود کارکنان حوزه نرم‌افزار در این رویداد موثر بود. بنگاه‌های غربی در کجا می‌توانستند هر سال نیم‌میلیون مهندس جدید پیدا کنند؟ علاوه بر این، سرمایه‌گذاری در انرژی تجدیدپذیر به شدت افزایش یافت. هند از نظر تاسیسات خورشیدی در جایگاه سوم و در عرصه هیدروژن سبز پیشتاز است. در زمانی که بنگاه‌ها در تمام نقاط جهان تلاش می‌کنند زنجیره‌های عرضه را با هدف کاهش اتکا به چین بازسازی کنند جذابیت هند به عنوان یک مکان تولید بالا رفته است. وجود طرح‌های یارانه‌ای 26 میلیارددلاری به این جذابیت می‌افزاید. دولت‌های غربی علاقه‌مندند با هند پیوندهای فناوری و دفاعی برقرار کنند. هند راهی میان‌بر برای بازتوزیع ثروت بیشتر در میان مردم عادی که رای می‌دهند پیدا کرده است: یک سامانه رفاهی دیجیتال مستقیم و زمان واقعی که ظرف 36 ماه 200 میلیارد دلار را به حدود 950 میلیون نفر پرداخت کرد. این تغییرات نمی‌تواند همانند کره جنوبی یا چین آنقدر رونق در تولید ایجاد کند که مشاغل زیادی خلق و مزارع از کشاورزان خالی شوند. همچنین آنها قادر نیستند مشکلات عمیقی مانند شرایط وخیم آب‌وهوایی یا ازدحام در دادگاه‌ها را حل کنند. اما می‌توانند توضیح دهند چرا پیش‌بینی می‌شود که هند در سال 2022 بالاترین سرعت رشد را در جهان داشته باشد و چرا می‌تواند تا سال‌ها این مقام را حفظ کند. رشد اقتصادی ثروت زیادی می‌آفریند که می‌توان آن را در سرمایه انسانی به ویژه در بیمارستان‌ها و مدارس سرمایه‌گذاری کرد.
این دستاوردها مدیون چه هستند؟ شانس در این میان نقش بزرگی دارد. هند در ایجاد شکاف بین آمریکا و چین یا فناوری ابری دخالتی نداشت اما از هر دو آنها بهره‌برداری می‌کند. همچنین اصلاحات صلح‌طلبانه در طول چندین دولت و به تدریج تجمیع شده‌اند. طرح هویت دیجیتال و سامانه ملی مالیاتی جدید رویاهایی هستند که بیش از یک دهه قبل در سرها پرورانده شده بودند.
همچنین دولت آقای مودی اقدامات درست زیادی انجام داده است. این دولت از خوشه فناوری و رفاه مستقیم حمایت کرد و با پشتکار و جدیت وظیفه دشوار کوچک کردن اقتصاد غیررسمی را پیش برد. دولت راهکارهایی عملی پیدا کرد. خرید برق خورشیدی توسط دولت مرکزی مشوقی برای انرژی‌های تجدیدپذیر بود. اصلاحات مالی باعث شد بنگاه‌های جوان راه بیفتند و بنگاه‌های نامناسب ورشکسته شوند. برتری انتخاباتی آقای مودی تداوم اقدامات اقتصادی را تضمین می‌کند. حتی احزاب مخالف بر این باورند که او تا مدت‌ها پس از انتخابات 2024 بر اریکه قدرت باقی خواهد ماند.
این خطر وجود دارد که در دهه آینده سلطه آقای مودی به استبداد بینجامد. خشونت و نفرت‌پراکنی حزب بهاراتیا جاناتا علیه مسلمانان خطر بزرگی است و حزب از آن برای پیشبرد پایگاه سیاسی‌اش استفاده می‌کند. شرکت‌ها در برابر چنین موضعی شانه‌ها را از روی بی‌تفاوتی بالا می‌اندازند. آنها عقیده دارند که آقای مودی می‌تواند تنش‌ها را کنترل کند و فرار سرمایه نیز محدود خواهد بود. اما خشونت و نقض حقوق بشر می‌تواند لکه ننگی باشد که جلوی دسترسی هند به بازارهای غرب را می‌گیرد. تمایل حزب بهاراتیا جاناتا برای یکسان‌سازی دین و زبان در کشوری سرشار از گوناگونی نتیجه‌ای جز بی‌ثباتی نخواهد داشت. اگر حزب بخواهد هندی را به عنوان زبان ملی بر کشور تحمیل کند فشارهای جدایی‌طلبانه در برخی ایالت‌های ثروتمند تشدید خواهد شد. ایالت‌هایی که بیشترین مالیات‌ها را می‌پردازند.
کیفیت تصمیم‌گیری‌ها نیز آسیب خواهد دید. دولت کینه‌توز و آزارگر از دیوانسالاری برای اعمال فشار به مطبوعات و دادگاه‌ها استفاده می‌کند. تصمیم ناکام برای حذف اسکناس‌های بانکی در سال 2016 نشانه‌ای از روحیه تهاجمی آقای مودی بود. قدرتمندی که تحت نظارت و کنترل نباشد در نهایت نه‌تنها دموکراسی بلکه اقتصاد را به خطر می‌اندازد. به عنوان مثال، رجب طیب اردوغان در ترکیه را در نظر بگیرید. دیدگاه‌های عجیب و غریب او درباره تورم یک بحران ارزی ایجاد کرد. همچنین با توجه به بی‌ثباتی موضع حزب بهاراتیا جاناتا در قبال سرمایه خارجی این خطر وجود دارد که تلاش برای بازسازی داخل به سیاست حمایت‌گرایی منتهی شود. حزب به چک‌های سفیدامضای سیلیکون‌ولی علاقه دارد اما از رقابت بنگاه‌های خارجی در داخل هند می‌ترسد. ممکن است یارانه‌های هدفمند امروز به سمت خودکامگی و طایفه‌سالاری هدایت شوند. مشکلی که از مدت‌ها قبل هند را عقب نگه داشته است.
دم را غنیمت دان
رشد هفت یا هشت‌درصدی اقتصاد در چند سال آینده فرصت بزرگی برای هند است. این رشد شمار زیادی از مردم را از ورطه فقر بیرون می‌کشد؛ بازار وسیع و پایگاه تولید جدیدی برای تجارت جهانی خلق می‌کند و با تشکیل یک وزنه متقابل در برابر چین در آسیا توازن قدرت را در جهان تغییر می‌دهد. سرنوشت، میراث گذشتگان و تصمیم‌های عمل‌گرایانه فرصت جدیدی را در دهه آینده پیش پای هند می‌گذارد. هند و آقای مودی نباید این فرصت را بر باد دهند.
منبع: اکونومیست
