فردای خوب توافق
فضای کشور پس از توافق به کدام‌سو می‌رود؟
صدف صمیمی: این روزها قوی‌تر و موثق‌تر از همیشه صدای توافق مجدد از برجام به گوش می‌رسد. گویا قرار بر آن شده تا برجامی که حاصل بیش از یک دهه تنش، مذاکره و چانه‌زنی با طرفین غربی بوده؛ در دولت سیدابراهیم رئیسی بالاخره به نتیجه برسد. تفاوت سرنوشت امروز این توافق‌نامه با برجامِ دولت حسن روحانی فقط در تغییر «توافق‌نامه همه‌جانبه» به «توافق خوب» نیست. هم ایران و هم ایالت متحده آمریکا (دو مذاکره‌کننده اصلی در برجام) امروز خوب می‌دانند که این توافق‌نامه نه‌تنها تمام مشکلات آنان را برطرف نمی‌کند بلکه موارد مورد تفاهم قرار گرفته‌شده نیز در کوتاه‌مدت و بر اساس شرایط و قواعدی پیش خواهد رفت. به نظر می‌رسد تمامی اعضای مذاکرات وین، آماده معاشرت با ایرانِ پس از برجام هستند؛ فضایی که ایران را به‌طور رسمی وارد باشگاه اقتصادی-سیاسیِ جهانی و منطقه‌ای می‌کند. اما شرایط پسابرجامی فقط مختص روابط خارجی ایران نیست؛ بلکه روابط سیاست داخلی را هم دربر می‌گیرد. برای درک روابط سیاسی ایرانِ پس از برجام شاید اول باید به روزهای نه‌چندان دورِ دورانِ پسابرجام در دولت اعتدال نگاه کرد. مخالفان داخلی برجام نه فقط پیش از به نتیجه رسیدن مذاکرات بلکه پس از بیانات و تعبیرات رهبر انقلاب مبنی بر ضرورت همدلی با تیم مذاکره‌کننده و امین و غیور خواندن آنها، باز به مخالفت پرداختند. تریبون‌های ائمه جمعه، همایش‌های دانشجویی و دانشگاهی، اعتراضات خیابانی مقابل مجلس شورای اسلامی، نوشتن در رسانه‌ها و تولید محتوا در رسانه ملی و فضای مجازی بخشی از تلاش مخالفان جهت ابراز مخالفتشان بود. گویا این مخالفت‌ها نه فقط در ظاهر بلکه در سیاست‌ورزی‌های پنهانی هم دیده می‌شد؛ تا حدی که چهره‌های سیاسی در دولت گذشته از دست‌اندازی‌های گروه‌هایی همچون دولت پنهان برای دست‌اندازی در مسیر اجرای برجام نام می‌بردند. بعدتر هم مخالفان داخلی و خارجی برجام با خروج ترامپ از این توافق بین‌المللی و عمل متقابل ایران برای کاهش تعهداتش به خواست خود رسیدند. به نظر نمی‌رسد دوران پسابرجام در دولت سیزدهم که برآمده از جبهه انقلاب است با مشکلات پیچیده دوران پیشین روبه‌رو شود. دو جبهه اصلی اصلاح‌طلبی و اصولگرایی در فضای سیاسی کشور وجود دارد؛ که گروه اول از ابتدا موافق مذاکره و اجرای برجام بود و گروه دوم به فرض مخالفت هم با توجه به یکدستی جناحی در میان سه قوه و سایر نهادهای قدرت به نظر نمی‌رسد فرصت مناسبی برای ابراز مخالفت داشته باشند. با برداشته شدن تحریم‌های هسته‌ای، بازگشت به بازار نفتی، توانایی تجارت در بازار آزاد و مهم‌تر از همه بازگشت پول به کشور، انتظار می‌رود بازار اقتصادی ایران با رونق جدی روبه‌رو شود. مدیریت بازار اقتصادی در گرو مدیریت سیاسی است. مدیران سیاسی برای اخذ تصمیمات درست نیازمند فضای سیاسی گشاده و آزاد هستند. پس از این گزاره می‌توان نتیجه گرفت برای بهره‌مندی از مزایای برجام آن هم با فرض کوتاه‌مدت بودن آن؛ نیازمند فضای سیاسی بازتری خواهیم بود. در این پرونده به دنبال این پرسش هستیم که آیا فضای سیاسی کشور در دوران پسابرجام گشاده خواهد شد؟
