برد بورس؛ باخت رقبا

معاملات هفته گذشته در حالی که نگاه سرمایه‌گذاران به برگزاری دور هشتم مذاکرات هسته‌ای در وین بود، با رشد بورس و سبقت نماگرهای این بازار از دیگر گزینه‌های سرمایه‌گذاری پایان یافت. به این ترتیب در حالی هفته منتهی به 8 دی‌ماه پایان یافت که در مقابل صعود 8/2‌درصدی شاخص کل بورس تهران، دلار با عقبگرد 2/1‌درصدی مواجه شد و سکه نیز 9/0 درصد ارزان‌تر از آخرین روز کاری هفته قبل دادوستد شد. در بازار ارزهای دیجیتال نیز شرایط چندان مناسب نبود و ارزش کل این بازار در مقیاس هفتگی 8/6 درصد نزول کرد.

تغییر نگاه بورسی به مذاکرات

همان‌طور که اشاره شد شاخص کل بورس تهران در اولین هفته زمستان با رشد 8/2‌درصدی همراه شدند. این رشد در حالی رقم خورد که عصر روز دوشنبه ساعت ۱۸ به وقت محلی (20:30 به وقت تهران)، دور جدید مذاکرات هسته‌ای در سطح روسای هیات‌های مذاکره‌کننده گروه ۱+۴، اتحادیه اروپا و ایران برگزار شد. فعالان بازارها و سرمایه‌گذارها همیشه نیم‌نگاهی نیز به مذاکرات بین‌المللی داشته‌اند و حالا نیز در انتظارند ببینند در این دور از مذاکرات چه صحبت‌هایی رد و بدل می‌شود. سخنانی که می‌تواند اثری مستقیم بر قیمت ارز در بازار آزاد بگذارد و به طور غیرمستقیم هم از جانب شرایط اقتصادی و تعاملات بین‌المللی و هم سرنوشت تحریم‌ها معاملات سهام را متاثر کند. تقویت معاملات بورسی در هفته‌ای که گذشت نشان داد سهامداران به این دور از مذاکرات خوش‌بین هستند و این‌بار با نگاهی واقع‌بینانه‌تر به موفقیت مذاکرات نگاه می‌کنند. پیشتر کاهش نرخ دلار در صورت حصول توافق هسته‌ای برخی از سهامداران را می‌ترساند و هر خبر مثبتی در این فضا، سهام را با فشار فروش مواجه می‌کرد. در حال حاضر گویا معامله‌گران به این واقعیت پی برده‌اند که در صورت رفع تحریم‌ها پس از مذاکرات هسته‌ای، بورس منتفع خواهد شد و اثرات کاهشی نرخ دلار در میان‌مدت نه‌تنها جبران شده بلکه بنگاه‌های اقتصادی نفعی چندجانبه از رفع تحریم‌ها می‌برند. جایی که به نظر می‌رسد با رفع تحریم‌ها هم بخشی از چالش‌های فعلی صنایع بورسی همچون قطعی برق و گاز و توقف فعالیت کارخانه‌ها مرتفع خواهد شد و هم در خصوص سیاست‌های دستوری در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور تجدیدنظر می‌شود. ضمن آنکه در صورت رفع تحریم‌ها می‌توان امید داشت سایه ریسک زمستانه قطعی گاز و برق از سر صنایع بورسی و سهامداران برداشته شود تا در کنار حذف هزینه‌های پنهان تحریم، شاهد رشد واقعی و نه اسمی سود این دسته از بنگاه‌های بورسی باشیم. ضمن آنکه باید توجه داشت مبنای دلار در شرکت‌های کامودیتی‌محور ۲۳ تا ۲۴ هزار تومان است و از این رو نوسان جزئی اسکناس آمریکایی تهدیدی را متوجه سودسازی این دسته از بنگاه‌های بورسی نمی‌کند. به عبارتی حتی در صورت کاهش نرخ دلار تا چنین سطحی، تهدیدی متوجه سودسازی این گروه از بنگاه‌های بورسی نیست.‌

باد مساعد از سامانه نیما

همزمان با شکل‌گیری کف جدید ۳۰ هزار تومان اسکناس آمریکایی در بازار آزاد ارز و نوسان محدود دلار حوالی این مرز، در بازار نیمایی نیز اوضاع بر وفق مراد بورس‌بازان است. دلار نیمایی در هفته گذشته به صعود در کانال ۲۴ هزار تومان ادامه داد و در روز چهارشنبه هر دلار نیمایی به ۲۴ هزار و ۶۲۲ تومان رسید که بر اساس اطلاعات موجود چنین نرخی برای میانگین حواله نیما در سال جاری تجربه نشده بود.

‌ جدال تکنیکی بورس‌بازان

در حالی کارشناسان بورسی از مقابله شاخص کل با مقاومت یک‌میلیون و ۳۸۰ هزار واحد سخن می‌گفتند که روز دوشنبه این نماگر توانست این مقاومت را پشت‌سر بگذارد و به لحاظ تکنیکی در انتظار سطوح بالاتر در این نماگر باشد. کارشناسان تکنیکال این بازار نیز حالا دیدی مثبت‌تر به وضعیت بازار سهام دارند و منتظر سطوح بالاتر قیمتی در تالار شیشه‌ای هستند. هرچند معتقدند رسیدن به قله‌های تجربه‌شده در سال ۹۹ نیازمند تحلیل رفتار سیاستگذاران و نوع نگاه آنها به بازار سهام است که در سال‌جاری بعید به نظر می‌رسد. تحلیلگران تکنیکال می‌گویند به لحاظ نموداری روند صعودی شاخص کل بورس تهران تا زمانی که این نماگر به بالای یک‌میلیون و ۴۶۰ هزار واحد صعود نکند، استحکام لازم را نخواهد داشت اما در صورت عبور از این مرز تداوم رشد دور از ذهن نخواهد بود. در این میان در حرکت نخست راه برای صعود شاخص کل تا یک‌میلیون و ۵۸۰‌هزار واحد هموار است و در صورت عبور از این مقاومت رشد شاخص تا یک‌میلیون و ۹۰۰ هزار واحد محتمل خواهد بود. اما صعود به تارگت‌های بالاتر در حال حاضر مورد انتظار نیست، مگر در سال آینده و با توجه به رفتار سیاستگذار در قبال بورس و بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران به این بازار و متولیان آن.

اقدام مثبت فرابورسی‌ها

عصر روز یکشنبه بود که فرابورس ایران در اطلاعیه‌ای مهم در خصوص حجم مبنای نمادهای دارای صف خرید و فروش در بازار پایه، تصمیم گرفت که از روز چهارشنبه حجم مبنای نمادهای بازار پایه را درصورتی‌که به مدت ۲۰ روز معاملاتی در صف فروش یا صف خرید باشند، به یک تغییر دهد که به معنای حذف حجم مبنا برای این نمادها خواهد بود. حجم مبنا، حداقل تعداد سهامی است که باید در طول روز معامله شود تا قیمت آن سهم بتواند بر اساس سقف و کف دامنه نوسان، افزایش یا کاهش یابد. «حجم مبنا» میراث «دامنه نوسان» در بازار سهام است که در سال ۱۳۸۲ متولد شد. تضعیف قدرت نقدشوندگی بازار سهام اما مهم‌ترین عیب این قانون بود که طی سال‌های گذشته نه‌تنها در سهام بورسی بلکه در محاسبه شاخص کل نیز خود را نشان داد، به طوری که با وجود معامله سهام در کف (سقف) مجاز قیمتی که در زمان تشکیل صفوف فروش (خرید) رخ می‌داد اما به دلیل قفل شدن معاملات و عدم‌دادوستد، قیمت پایانی به آن میزان افت (رشد) نمی‌کرد و در نتیجه شاخص کل از نشان دادن واقعیت دادوستدها باز‌می‌ماند و مانند آینه‌ای کدر ایفای نقش می‌کرد.

خواسته‌های تجمع‌کنندگان بورسی بنیادی شد

همزمان با بسته نگران‌کننده دولت برای بورس و اقتصاد، ادامه رکود تالار شیشه‌ای سبب شده تا اعتراض سهامداران نیز ادامه یابد. معامله‌گرانی که یک روز با رشد شاخص خوشحال می‌شوند اما روز بعد تمام سود کسب‌شده و حتی بیشتر را از دست می‌دهند و در مجموع از فضای سرد تالار شیشه‌ای به تنگ آمده‌اند. با این حال مطالبه فعالان بورسی برای احیای بازار سهام، شکل منطقی‌تری به خود گرفته است. بیش از ۵۰۰ روز است که بورس گرفتار رکودی فرسایشی شده و سیاستگذار بورسی نیز جز برنامه‌ریزی برای دخالت بیشتر در سازوکار بازار تاکنون اقدام موثری نکرده است. این در حالی است که به نظر می‌رسد فضا برای حذف ناکارآمدی‌ها از بازار سهام مهیا شده است. حالا سهامدارانی که مدت‌هاست به هر دری می‌زنند تا سود ۱۶ ماه گذشته را به نحوی جبران کنند، خواستار حمایت «اصولی» و نه «گلخانه»‌ای از بورس و فعالان آن هستند. حذف دامنه نوسان، برداشته شدن سایه قیمت‌گذاری دستوری از سر اقتصاد و ممانعت سیاستگذار از دستکاری و دخالت سلیقه‌ای در سازوکار بازار سهام از مهم‌ترین مطالبات بورس‌بازان در این روزهای رکودی تالار شیشه‌ای است.

عقبگرد دلار در هفته برجامی

دلار در هفته‌ای که گذشت با افت 2/1‌درصدی مواجه شد. روز شنبه ترکیبی از خبر سفر پیش‌رو رئیس‌جمهور به مسکو و همچنین کاهش حجم معاملات ارزی به دلیل فضای انتظاری ناشی از دور جدید مذاکرات هسته‌ای، سبب شد تا بازار ارز با فشار فروش مواجه شود. این سفر برای فعالان بازار ارز از آن جهت مهم بوده که به نظر می‌رسد این سفر قرار است در راستای تسریع لغو تحریم‌ها صورت پذیرد. در این میان برخی از افراد خوش‌بین معتقدند حصول یک توافق در این دور از مذاکرات هسته‌ای محتمل است، اما برخی دیگر از افراد اختلاف‌نظرهای موجود را مانع حصول یک توافق در کوتاه‌مدت می‌دانند. به هر حال دادوستدهای دلار در روز شنبه با وجود اعدادی که در معاملات پشت‌خطی روز قبل از آن مطرح می‌شد با کاهشی ۱۰۰‌تومانی و در رقم ۳۰ هزار تومان آغاز شد. در ادامه اخبار جدید منتشر‌شده پیرامون مذاکرات هسته‌ای توانست نقش بسزایی در بیشتر شدن تعداد فروشندگان و در نتیجه کاهش قیمت دلار تا رقم ۲۹ هزار و ۹۵۰ تومان داشته باشد. معاملات بورس در این روز به نحوی بود که در معاملات پشت‌خطی، قیمت‌های پایین‌تری نسبت به معاملات نقدی اعلام می‌شد. موضوعی که نشان داد آینده کوتاه‌مدت بازار کاهشی است.

در دومین روز هفته، کاهش قیمت اسکناس آمریکایی ادامه یافت و نرخ دلار با 100 تومان افت دیگر به 29 هزار و 850 تومان نزول کرد. انتشار اخبار جدید پیرامون مذاکرات هسته‌ای اصلی‌ترین عامل شکل‌گیری این روند کاهشی بود. اخباری که از جدیت ایران در جهت احیای قرارداد برجام حکایت می‌کرد. در این میان خبر جدید منتشر‌شده از فضای مذاکرات دور قبل مبنی بر پیشرفت پیش‌نویس‌های جدید در غیبت دو روزه هیات مذاکره‌کننده فرانسه هم توانست باعث پیش‌بینی‌های جدیدی از آینده بازار ارز شود. غیبت دو‌روزه هیات مذاکره‌کننده فرانسه در گذشته توانسته بود به پیشرفت توافق بر سر پیش‌نویس جدید مذاکرات کمک شایانی بکند که این پیشرفت با بازگشت این تیم مذاکره‌کننده از کنفرانس لیورپول نسبتاً مختل شده بود. اما تحلیلگران بر این باورند که در صورت غیبت مجدد فرانسه یا مداخله کم آن در دور جدید مذاکرات روند به نتیجه رسیدن توافق سرعت بیشتری گرفته و همین امر می‌تواند بر روند قیمتی دلار اثر بگذارد. به این ترتیب دلار روز یکشنبه در حوالی رقم ۲۹ هزار و ۸۵۰ تومان به کار خود پایان داد اما انتظارات معامله‌گران برای روزهای آینده، روشن و شفاف نبود.

در روز شروع دور جدید مذاکرات هسته‌ای وین، بازار ارز هم به انتظار اخبار جدید نشست. اخبار جدید منتشر‌شده از مقر مذاکرات خبر از نزدیک‌تر شدن به توافق جدید می‌دهد. همچنین صحبت‌های رئیس کل بانک مرکزی از بهبود عرضه بازار ارز، باعث شد که فرصتی برای جولان افزایشی‌های بازار به وجود نیاید. در این شرایط، هر خبری از بهبود روند مذاکرات می‌تواند بهای دلار را به شکل پله‌ای پایین آورد. حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه در روز شروع دور جدید مذاکرات گفت: «امروز (دوشنبه 6 دی‌ماه) سند مشترک و قابل‌قبولی روی میز مذاکره‌کنندگان داریم که آنها را اسناد یکم و پانزدهم دسامبر می‌خوانیم؛ هم در موضوع هسته‌ای و هم تحریم‌ها. این به آن معناست که دیگر سند ژوئن ۲۰۲۰ را کنار گذاشتیم و به سند جدید و مشترکی رسیده‌ایم. از امروز مذاکرات ما حول آن سند مشترک شروع می‌شود؛ از جمله موضوعات در دستور کار در مذاکرات جاری ما بحث تضمین و راستی‌آزمایی‌هاست.» فعالان ارزی نیز در واکنش به این اخبار از حجم معاملات خود کاسته و با نوسان اندک در روز دوشنبه به کار خود ادامه دادند. به گفته برخی از فعالان بازار ارز ایران در صورت تداوم انتشار اخبار مثبت از محل مذاکرات هسته‌ای در روزهای آتی، احتمالاً شاهد ریزش‌های بیشتر نرخ دلار خواهیم بود.

اما اخبار مذاکرات، تنها موضوعی نبود که مورد توجه فعالان بازار ارز قرار گرفت. علی صالح‌آبادی رئیس‌کل بانک مرکزی روز دوشنبه در نشستی مطبوعاتی گفت: «از نظر ورود ارز به کشور در شرایط بسیار خوبی هستیم و پیش‌بینی من این است که در آینده نزدیک اوضاع روبه‌بهبود خواهد رفت. ضمن اینکه شرایط بازار ارز در صورت ایجاد توافق جدید برجام بهتر خواهد شد.»

به این ترتیب روز دوشنبه دلار که بر اثر خبرهای برجامی به کانال ۲۹ هزار تومان برگشته بود، بدون حرکت افزایشی یا کاهشی در محدوده ۲۹ هزار و ۸۰۰ تا ۲۹ هزار و ۹۰۰ تومان نوسان داشت.

در چهارمین روز هفته «اظهارات مذاکره‌کننده ارشد اتحادیه اروپا»، «آغاز شروع نگارش متن توافق» و «تلاش برای حصول توافق در کوتاه‌مدت» سه خبری بود که مدنظر معامله‌گران ارزی قرار گرفت. نرخ ارز در بازار روز سه‌شنبه ۷ دی‌ماه در مسیر کاهشی پیش‌بینی‌شده قرار گرفت. به این ترتیب اسکناس آمریکایی معاملات روز سه‌شنبه را در قیمت ۲۹ هزار و ۶۵۰ تومان آغاز کرد و در ادامه روز نیز به روند کاهشی خود ادامه داد. این در حالی است که برخی معامله‌گران از همان ابتدای روز سعی در جلوگیری از موج ریزشی بازار داشتند. اخبار منتشر‌شده در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه تاثیر زیادی در این روند کاهشی داشتند. انریکه مورا، مذاکره‌کننده ارشد طرفین اروپایی در نشست مطبوعاتی که در روز دوشنبه داشت، گفت: «در دور هشتم مذاکرات درباره موضوعات مورد مناقشه بحث خواهد شد. ما در پی تعهد متقابل ایران و آمریکا و همچنین به دنبال رفع تحریم‌های ایران و محدود کردن برنامه هسته‌ای این کشور هستیم. نیاز فوری به توافق با ایران وجود دارد، زمان زیادی برای دستیابی به توافق نداریم و موفقیت ما در گرو اتخاذ تصمیمات سخت در تهران و واشنگتن است.» در همین روز خبرگزاری‌های داخلی و خارجی از تمرکز جدی‌تر کمیسیون مشترک برجام روی متن پیش‌نویس جدید توافق خبر دادند. برخی از تحلیلگران بازار ارز بر این باورند که ترکیب این خبر با سخنان این مقام ارشد اروپایی تاثیر زیادی بر افزایش فشار فروش در بازار ارز ایران گذاشته و این اخبار توانسته مالکان این اسکناس آمریکایی را در راستای جلوگیری از ضرر ناشی از کاهش قیمت بیشتر در روزهای آینده به فروش دارایی‌های خود تشویق کند. در پنجمین روز هفته آرامشی نسبی بر بازار ارز بعد از هفته پرتلاطم، حکمفرما شد. نرخ دلار در بازار آزاد تهران که از ابتدای هفته در روند کاهشی قرار گرفته و تا حوالی ۲۹ هزار و ۵۵۰ تومان هم رسیده بود در روز چهارشنبه ۸ دی‌ماه از ادامه دادن به روند کاهشی خود دست کشید، اما در بازه قیمتی ۲۹ هزار و 650 تا 750 تومان به نوسان پرداخت و در قیمت 29 هزار و 750 تومان به کار خود پایان داد. برخی از تحلیلگران سکون قیمت اسکناس آمریکایی در روز چهارشنبه را همسو با سیاست‌های بازار‌ساز می‌دانستند. آنها بر این باورند در صورتی که بازارساز مایل به ثبات قیمت ارز در بازه زمانی بلندمدت باشد، باید تا حد امکان از حرکات هیجانی قیمت ارز جلوگیری کرده و این روند کاهشی را از حالت هیجانی به حالت پله‌ای درآورد.

دمای معاملات مسکن در پایان پاییز

بانک مرکزی هفته گذشته گزارش تحولات بازار مسکن شهر تهران در آذر‌ماه سال جاری را منتشر کرد. گزارشی که نشان داد تعداد آپارتمان‌های مسکونی معامله‌شده در شهر تهران در آذرماه سال 1400، به حدود 8/9 هزار واحد مسکونی رسید که نسبت به ماه قبل و ماه مشابه سال قبل به ترتیب معادل 8/33 و 5/282 درصد افزایش نشان می‌دهد. همچنین در ماه مورد گزارش، متوسط قیمت خرید و فروش یک متر‌مربع زیربنای واحد مسکونی معامله‌شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی شهر تهران 9/325 میلیون ریال بود که نسبت به ماه قبل 8/1 درصد افزایش نشان می‌داد. همچنین این رقم نسبت به ماه مشابه سال قبل معادل 1/21 درصد افزایش داشته که در مقایسه با رشد نقطه‌به‌نقطه آذرماه سال 1399 (معادل 9/98 درصد) به مراتب کمتر بوده و مبین کند شدن آهنگ رشد قیمت مسکن در سال جاری است.

در آذرماه بازار مسکن تحت‌تاثیر دو عامل مهم قرار گرفت و همین دو عامل به افزایش حضور متقاضیان در بازار منجر شد. اولین عامل به فضای بیم‌وامید ناشی از انتشار اخبار مربوط به برگزاری دور جدید مذاکرات هسته‌ای در وین و از سرگیری آن در دولت جدید برمی‌گردد. در اوایل آذرماه از‌سرگیری مذاکرات احیای برجام سبب شده بود تا تقاضای سرمایه‌ای با احتمال دادن به کاهش ریسک‌های غیراقتصادی فعالیت خود در بازار مسکن را به میزان قابل‌توجهی کاهش داده و متقاضیان مصرفی نیز به امید کاهش قیمت مسکن دست از معامله بردارند. اما انتشار برخی اخبار ناامیدکننده پس از عدم‌کسب نتیجه مشخص از دور اول مذاکرات در دولت سیزدهم بار دیگر پای تقاضای سرمایه‌ای را به بازار باز کرد.

رشد تولید خودروسازان در آذرماه

با ورود به اولین ماه زمستان، عملکرد شرکت‌های بورسی در آذرماه یک‌به‌یک روانه کدال می‌شود. در این میان بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش رسمی قیمت خودروهای داخلی، تاثیر خود را بر تیراژ آذرماه سه خودروساز بزرگ بورسی گذاشته است. طبق اطلاعات سامانه کدال، ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو در مجموع 649 هزار و 795 دستگاه انواع محصول سواری در 9 ماه امسال به تولید رسانده‌اند که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، افزایش 5/3‌درصدی و نسبت به آبان‌ماه نیز رشد چهاردرصدی را تجربه کرده‌اند. اگرچه ایران‌خودرویی‌ها با کاهش تولید در 9 ماه امسال مواجه شده‌اند، اما همچنان صاحب بیشترین تیراژ هستند، چه آنکه توانسته‌اند 325 هزار و 545 دستگاه محصول را تا پایان آذر امسال به تولید برسانند. این آمار حاکی از کاهش پنج‌درصدی تیراژ در مقایسه با 9 ماه سال گذشته در این خودروساز بزرگ است. طبق صورت‌های مالی ارائه‌شده به بورس، سایپا دومین خودروساز بزرگ کشور 234 هزار و 71 دستگاه محصول را در 9 ماه سال جاری تولید کرده و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، 10 درصد افزایش تولید را به خود می‌بیند. پارس‌خودرویی‌ها هم توانسته‌اند تیراژ 9 ماه امسال خود را در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال گذشته 24 درصد رشد دهند. به این ترتیب مجموعاً طی نهمین ماه سال جاری، 82 هزار و 553 دستگاه محصول توسط سه خودروساز بزرگ کشور به تولید رسیده که در مقایسه با آبان حدود چهار درصد افزایش را نشان می‌دهد.