هفته بودجه‌ای بازارها

هفته منتهی به 26 آذرماه در حالی پایان یافت که شاهد افت قیمت‌ها در اغلب بازارهای دارایی‌محور بودیم. در بورس شاخص کل سهام سقوط 2 /4درصدی را تجربه کرد و خروج سرمایه‌های حقیقی از این بازار ادامه پیدا کرد. در بازار ارز، دلار 63 /1 درصد کاهش قیمت داشت سکه اما هفته گذشته 76 /0 درصد رشد کرد. بازار ارزهای دیجیتال نیز وضعیت بهتری نداشت و حدود دو درصد از ارزش کل این بازار از دست رفت. در بازارهای داخلی بودجه محور اصلی تمام تحلیل‌ها بود و در بازارهای جهانی، سرمایه‌گذاران در انتظار خروجی نشست فدرال‌رزرو و تاثیر احتمالی آن بر بازارها بودند.

هفته تلخ بورسی

منفی‌ترین هفته بورس از 21 مهرماه رقم خورد و شاخص کل سهام با عقب‌نشینی 2 /4درصدی ابرکانال 3 /1 میلیون‌واحدی را پس از 100 روز کاری از دست داد. نماگر هم‌وزن شرایط نامناسب‌تری را تجربه کرد و در هفته منتهی به 24 آذرماه، 3 /5 درصد افت کرد. هر چند بسیاری از کارشناسان این روزها از سطوح پایین قیمتی و ارزندگی بازار سخن می‌گویند اما واقعیت این است که «قیمت» در بازار و «ارزش» در ذهن سرمایه‌گذار تعیین می‌شوند و نمی‌توان به صرف پایین آمدن قیمت، از «ارزندگی» سهام سخن گفت. مادامی که قیمت به اندازه کافی کمتر از ارزش ذهنی سرمایه‌گذار نباشد، انگیزه خرید نیز ایجاد نمی‌شود. به ویژه در زمان‌هایی که عدم قطعیت‌ها چاشنی فضای اقتصادی کشور شده باشد؛ نکته مهمی که این روزها شاهد آن هستیم.

هفته بودجه‌ای بازارها

لایحه بودجه ۱۴۰۱ هفته گذشته مورد توجه فعالان بازارها قرار گرفت اما در بورس واکنش سرخی به این لایحه نشان داد. این در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود افزایش نرخ سوخت صنایع که البته پس از انتشار لایحه سقفی برای این افزایش نرخ در نظر گرفته شد تا فشار زیادی به صنایع وارد نشود اما حذف دلار ۴۲۰۰، افزایش نرخ تسعیر، واریز مالیات دادوستد سهام به صندوق تثبیت، عدم تغییر فرمول بهره مالکانه و خوراک پتروشیمی‌ها، معافیت مالیاتی شرکت‌های تولیدی و کاهش انتشار اوراق به نفع بازار خواهد بود. فعالان بازار خودرو اما چشم‌انداز روشنی برای آزادسازی واردات در ۱۴۰۱ نمی‌بینند؛ چرا که دولت هیچ درآمدی از این محل پیش‌بینی نکرده است.

ضعف تقاضا در تالار

تقاضای چندانی در بازار وجود ندارد و دلیل آن نیز ضعف پتانسیل‌های بنیادی نیست بلکه ترس سرمایه‌گذاران از دخالت‌هایی است که از همان ابتدای موجودیت یافتن بورس تهران مانع به بلوغ رسیدن آن شد. بازاری که با بیش از ۵۰ سال هنوز به طفلی نابالغ و وابسته می‌ماند که سال ۹۹ توان آن حجم از هواخواه را نداشت و در ۱۶ ماه اخیر نیز تاب ترک آنها را ندارد. دلیل این نابالغی را نیز باید در سیاست‌ها جست‌وجو کرد؛ از منگنه «دامنه نوسان»، «قیمت‌گذاری دستوری» و «سیاست‌های یک بام و دو هوا» گرفته تا تعلل سیاستگذار برای ارتقای ساختارها و به نظر می‌رسد تا زمانی که این مشکلات رفع نشود نمی‌توان توقع حصول رونقی پایدار در این بازار را داشت. با این حال بسیاری این موضوع را مطرح می‌کنند که در اقتصاد دستوری کشور نمی‌توان به این زودی‌ها به رویای یک بورس بالغ دست یافت و باید با همین بازار ساخت. شاید هم بیراه نباشد. سال‌هاست که سیاستگذار و متولی بورسی خود از ناکارایی بازار و ساز ناکوک قوانین حاکم بر آن می‌گوید اما هیچ‌چیز تغییر نکرده و تا او نخواهد نیز تغییری نمی‌کند. پس شاید بد نباشد در این نوشتار به تکرار پتانسیل‌های موجود در بازار که طبیعتاً به سودسازی شرکت‌های بورسی می‌انجامد نگاهی بیندازیم؛ پتانسیل‌هایی که مشاهده آن در هر کجای دنیا نه‌تنها مانع از خروج سرمایه‌گذاران از سهامی با قیمت‌های نازل می‌شود بلکه پول‌های جدیدی را نیز جذب این بازار خواهد کرد.

پول‌های حقیقی؛ گریزان از بورس

در پنج ماه نخست سال ۹۹ بود که شور و اشتیاق ورود به بازار سهام سبب شد تا آمار ورود پول‌های حقیقی در این بازه زمانی ۱۴۲روزه، به رقم اعجاب‌انگیز و بی‌سابقه ۹۵هزار و ۴۶۱ میلیارد تومان برسد. این روند اما ادامه پیدا نکرد و با تغییر مسیر بازار، پول‌های حقیقی نیز برای ماندن در این بازار دچار تردید شدند و با موج‌های صعودی و نزولی تغییر نقش می‌دادند. در مجموع اما در ۱۶ ماه گذشته که رکودی فرسایشی بازار را فراگرفته، شاهد خروج ۹۴هزار و 692 میلیارد تومان از این سرمایه‌های خرد بودیم. به عبارتی بیش از ۹۹ درصد از پول‌های حقیقی وارد شده به بازار در سال گذشته، تصمیم گرفته‌اند فعلاً قید سرمایه‌گذاری در بورس را بزنند. اما آیا این سرمایه‌ها کلاً از بازار سهام خارج شده‌اند یا به دنبال مناسب شدن فرصت و مرتفع شدن ریسک‌های سیستماتیک برای ورود مجدد به بازار هستند؟ هر چند آمار دقیقی از پول‌های منتظر در کف حساب کارگزاری‌ها وجود ندارد اما اعداد و ارقام روزانه مربوط به ورود این دسته از سرمایه‌گذاران به صندوق‌های با درآمد ثابت می‌تواند تا حدودی به این سوال پاسخ دهد. پیش‌تر با افزایش تعداد فروشندگان بورسی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عنوان پناهگاهی امن شاهد ورود بازیگران خرد بودند اما این روند طی یک ماه گذشته، در برخی روزها همراستا با بورس و در برخی روزها نیز به کندی دنبال شده است؛ آماری که می‌توان از آن این نتیجه را گرفت که حقیقی‌های خارج‌شده از گردونه معاملات سهام امیدی برای بازگشت مجدد به این بازار ندارند و تصمیم گرفته‌اند شانس خود را در بازاری دیگر بیازمایند.

هفته سرگردانی دلار

دلار در هفته‌ای که گذشت (تا میانه معاملات روز چهارشنبه) 63 /1 افت قیمت داشت و به 30 هزار و 250 تومان رسید. در میانه‌های هفته این اسکناس آمریکایی حتی کانال 30 هزارتومانی را نیز از دست داد اما در پایان هفته مجدداً بازگشت. در نخستین روز هفته، دلار توان زیادی برای حرکت به سوی سطوح بالاتر نداشت. بازارها در روز شنبه بیشتر با قدرت‌نمایی فروشندگان مواجه بودند و تقاضا بیشتر حالت هراسان داشت و سعی می‌کرد ورود فعالی به بازار نداشته باشد. در چنین فضایی بود که اسکناس آمریکایی ۳۵۰ تومان از ارزش خود را از دست داد و در محدوده ۳۰ هزار و ۴۰۰ تومان قرار گرفت. تحلیلگران فنی باور دارند در صورتی که دلار بتواند زیر سطح ۳۰ هزار و ۵۰۰ تومان تثبیت شود، حتی احتمال افت‌های بیشتر نیز در بازار ارز وجود خواهد داشت. برخی از فعالان اعتقاد داشتند که روز شنبه معامله‌گران در انتظار انتشار اخبار جدید از مذاکرات وین بودند و ایجاد چنین فضای انتظاری در بازار بود که موجب می‌شد تمایل به خرید و فروش ارز کاهش پیدا کند.

در دومین روز هفته، اوضاع بازار به‌طور کامل در دست کاهشی‌ها بود. اسکناس آمریکایی که در ابتدای روز با توجه به تحرکات معامله‌گران در بازار پشت خطی روز شنبه، توانسته بود به نزدیکی سطح ۳۰ هزار و ۵۰۰ تومان برسد، به یکباره با فشار فروش مواجه شد و حمایت ۳۰ هزار و ۲۰۰ تومان را از دست داد. رصد فعالیت معامله‌گران در انتهای شب شنبه نشان می‌دهد که دلار در این معاملات توانسته بود خود را تا محدوده ۳۰ هزار و ۴۰۰ تومان بالا بکشد. در حالی که معامله‌گران تصور می‌کردند با این اهرم می‌توانند اسکناس آمریکایی را در روز یکشنبه دچار رشد بیشتری کنند، اتفاق متفاوتی در بازار رخ داد و فروشنده‌ها قدرت را در دست گرفتند. پس از آنکه حمایت ۳۰ هزار و ۲۰۰ تومانی از دست رفت، فروش‌های بیشتری صورت گرفت و دلار در نهایت در مرز ۳۰ هزارتومانی قرار گرفت. این قیمت ۴۰۰ تومان کمتر از روز شنبه بود. در صورتی که دلار مرز ۳۰ هزارتومانی را از دست بدهد، ممکن است تا محدوده ۲۹ هزار و ۲۰۰ تومان عقب‌نشینی کند. به گفته فعالان، یکی از عواملی که موجب شد دلار در مسیر نزولی قرار بگیرد، ادعایی بود که توسط شماری از معامله‌گران نسبت به نتایج مذاکرات هسته‌ای مطرح شد. بخشی از این معامله‌گران به نقل از الجزیره عنوان می‌کردند که توافق‌هایی بین ایران و طرف‌های مذاکرات صورت گرفته است. شاید برای گمانه‌زنی زود باشد، ولی روز یکشنبه بازار بیشتر به اخبار مثبت واکنش نشان می‌داد و به عنوان مثال اظهارات وزیر خارجه آلمان را جدی نگرفت که عنوان کرده بود پیشرفتی در مذاکرات احیای برجام صورت نگرفته است. برخی فعالان عنوان می‌کردند که شاید معامله‌گران بزرگ بازار اطلاعاتی دارند که سایرین از آن مطلع نیستند. بخشی از فعالان باور داشتند که انقباضی بودن بودجه زمینه‌ساز افت قیمت دلار شده است. شماری از آنها اعلام می‌کردند که هزینه‌های دولت برای سال آتی چندان افزایش پیدا نکرده است و از این جهت زمینه‌ساز کاهش انتظارات تورمی خواهد شد. در کنار این، حذف ارز 4200تومانی در بودجه سال ۱۴۰۱ از نگاه برخی از معامله‌گران می‌تواند زمینه‌ساز افزایش عرضه ارز به بازار شود. بازار به احتمال زیاد مفاد بودجه را طی روزهای آتی به دقت مورد بررسی قرار خواهد داد و اثرات آن بر قیمت دلار را بررسی خواهد کرد. حداقل در روز یکشنبه مفاد بودجه نگاه بازیگران ارزی را بیشتر به سوی کاهش قیمت هدایت کرد.

بهای دلار روز دوشنبه به زیر ۳۰ هزار تومان بازگشت. اسکناس آمریکایی که در ابتدای روز در محدوده ۳۰ هزار و ۸۰ تومان قیمت خورد، در کمتر از یک ساعت با عرضه بازارساز مواجه شد و کانال ۳۰ هزار تومان را از دست داد. از سوی دیگر، دلار دلیلی برای ماندن بالای ۳۰ هزار تومان نداشت و تحلیل فعالان نیز در مجموع از رویدادهای وین، منفی نبوده است. در این شرایط روند کاهشی قیمت دلار تا ظهر ادامه پیدا کرد و به قیمت ۲۹ هزار و ۵۵۰ تومان رسید. اما پس از آن، کمی از فشار آن کاسته شد و نرخ دلار به حدود ۲۹ هزار و ۷۰۰ تومان بازگشت. کارشناسان معتقدند مهم‌ترین خبری که سبب کاهش قیمت دلار شده، خبرهای مثبت از مذاکرات است. در واقع بررسی اخبار منتشرشده از مذاکرات نشان می‌دهد که توافق‌ها بیشتر از اختلاف‌نظرها بوده است. اخیراً در یک روزنامه کویتی گفته شده که مذاکرات غیررسمی ایران و آمریکا شروع شده است. همچنین خبری مبنی بر رو به جلو بودن مذاکرات توسط مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران با گروه ۱+۴ نیز منتشر شده است. از طرف دیگر کارشناسان معتقدند بازار به اخبار آزاد شدن دارایی‌های بلوکه‌شده ایران نیز واکنش مثبت نشان داده است. یکی از اخباری که اخیراً مطرح شده، بازپرداخت بدهی هفت میلیارددلاری عراق به ایران است. سومین دلیل عمده‌ای که برای کاهش قیمت دلار می‌توان در نظر گرفت، اعداد و ارقام بودجه ۱۴۰۱ است که به نسبت بودجه سال جاری چندان افزایشی نبوده و انقباضی بسته شده است.

در چهارمین روز هفته، فشار خریدها موجب شد اسکناس آمریکایی به کانال ۳۰ هزارتومانی برگردد و حدود ساعت ۴ بعدازظهر در محدوده ۳۰ هزار و ۱۰ تومان معامله شود. این افزایش قیمت در حالی صورت گرفت که روز دوشنبه، دلار حتی تا محدوده ۲۹ هزار و ۴۰۰ تومانی افت کرده بود. افت دلار به محدوده یادشده موجب شده بود که توجه معامله‌گران به سوی حمایت ۲۹ هزار و ۲۰۰ تومان جلب شود. در صورتی که در روز سه‌شنبه محدوده ۲۹ هزار و ۲۰۰ تومان از دست می‌رفت، اسکناس آمریکایی وارد کانال ۲۸ هزارتومانی می‌شد. با این حال، شرایط بازار در روز چهارم هفته متفاوت بود. از همان ابتدای روز سه‌شنبه، معامله‌گران سعی می‌کردند اخبار منفی رسیده از مذاکرات وین را برجسته کنند و افت بیشتر قیمت دلار را منطقی ندانند. به عنوان مثال برخی معامله‌گران می‌گفتند که اروپایی‌ها عنوان کرده‌اند مذاکرات وین پیشرفت خاصی نکرده است و احتمال دارد که این دور از مذاکرات به نتیجه خاصی نرسد. دسته‌ای از معامله‌گران به این تحلیل خبرگزاری رویترز استناد می‌کردند که «دیپلمات‌های ارشد» آلمانی، بریتانیایی و فرانسوی قدرت‌های بزرگ اروپایی در بیانیه‌ای در مورد مذاکرات جاری برجام در وین گفته‌اند که «زمان به سرعت رو به پایان است و پیشرفت سریع در مذاکرات دیده نمی‌شود».

در پنجمین روز هفته، دلار دو نیمه کاملاً متفاوت را تجربه کرد. در نیمه اول روز، افزایشی‌ها دست بالا را در بازار داشتند و توانستند اسکناس آمریکایی را تا نزدیک محدوده 30 هزار و 600 تومان بالا ببرند. در نیمه دوم روز جهت بازار تغییر کرد و تعداد فروشنده‌ها بیشتر شد. شدت فروش‌ها به اندازه‌ای بالا رفت که دلار در محدوده 30 هزار و 250 تومان قرار گرفت. به گفته فعالان،‌ دلیل اصلی تغییر مسیر دلار، اظهارات وزیر امور خارجه بود. امیر عبداللهیان با اشاره به نحوه تعامل ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اظهار داشت، سه‌شنبه‌شب به توافق خوبی با آژانس دست پیدا کردیم که می‌تواند برخی نگرانی‌های ادعایی در خصوص برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران را برطرف کرده و تداوم بیش از پیش همکاری‌های متقابل با آژانس را به دنبال داشته باشد. بعدتر اعلام شد که تهران اجازه داده است دوربین‌های جدید آژانس در مجمع «تسا» در کرج جایگزین شود. نصب دوباره دوربین‌های نظارتی تاسیسات هسته‌ای کرج که بخشی از فعالیت‌های سانتریفیوژهای پیشرفته ایران و غنی‌سازی اورانیوم در آن انجام می‌شود، یکی از نقاط حساس روابط میان تهران و آژانس در ماه‌های گذشته بوده است.

ترس فدرالی در بازار کریپتوها

ارزش کل بازار ارزهای دیجیتال در هفته‌ای که گذشت (تا اواسط روز چهارشنبه) با ثبت افت 8 /1درصدی به 2160 میلیارد دلار نزول کرد. در این میان بیت‌کوین با افت 4 /3درصدی در هفت روز معاملاتی گذشته مواجه شد و افت هفت‌روزه اتریوم 4 /11 درصد برآورد شد. برخی می‌گویند این ریزش به دلیل نشست ویژه کمیته بازار آزاد بانک مرکزی آمریکا رخ داده است. فعالان بازار انتظار دارند بانک مرکزی آمریکا در این نشست درباره افزایش سرعت خرید اوراق قرضه دولتی تصمیم‌گیری کند؛ اتفاقی که می‌تواند سرمایه‌گذاران را از بازارهای با ریسک بالا، مانند سهام و ارز دیجیتال دور کند. با انتخاب پاول، تمایل فدرال رزرو به سیاست‌های انقباضی تا حدی در قیمت‌ها لحاظ شده است. انتظار می‌رود که فدرال‌رزرو بین 25 تا 30 میلیارد دلار از حجم خرید اوراق قرضه بکاهد. در صورتی که مقدار کاهش حجم خرید از این عدد کوچک‌تر باشد، دلار آمریکا تضعیف خواهد شد و در صورتی که بیشتر باشد دلار آمریکا تقویت خواهد شد. همچنین بازار انتظار دو مرحله افزایش نرخ بهره در سال آینده را دارد. در صورتی که افزایش نرخ بهره بیش از دوبار باشد، دلار آمریکا قوی خواهد شد و در صورتی که فدرال‌رزرو بیش از انتظارات بازار، متمایل به سیاست‌های انقباضی باشد، بازار سهام و کالاها با افت قیمت مواجه خواهند شد و برعکس (تا زمان نگارش این گزارش خروجی نشست مذکور منتشر نشده بود). ادامه روند نزولی بیت‌کوین سبب شده تا شاهد افزایش تحلیل‌ها از احتمال از دست رفتن کانال 40هزاردلاری در این رمزارز باشیم. تکنیکالیست‌ها می‌گویند محدوده ۴2-۴0 هزار دلار می‌تواند محدوده حمایت بسیار معتبری باشد اما چون خط روند صعودی بیت‌کوین کاملاً شکسته و تثبیت‌شده است بنابراین انتظار فشار فروش و ادامه نزول از قیمت فعلی (۴۸ هزار دلار) وجود دارد. در این میان مایک نووگراتز، مدیرعامل شرکت گلکسی دیجیتال (Galaxy Digital) نیز در مصاحبه اخیر خود با شبکه سی‌ان‌بی‌سی بدون در نظر گرفتن یک سناریوی صعودی برای ارزهای دیجیتال گفته قیمت کریپتوها ممکن است ثابت بماند یا سقوط کند. او توضیح داد که اصلاح حال حاضر بازار سهام می‌تواند موانعی برای بازار ارزهای دیجیتال ایجاد کند. با توجه به کاهش ارزش سهام شرکت‌های بزرگ از جمله اپل، تسلا و انویدیا، نووگراتز انتظار دارد که بازارهای مالی شروع ضعیفی را در سال جدید میلادی داشته باشند. به این ترتیب در سال 2022 بعید است شاهد شروع خوبی برای ارزهای دیجیتال باشیم.