سبز اما راکد
بازارهای دارایی در دومین هفته آبان صعودی ظاهر شدند
بورس تهران با تجربه دو نیمه متفاوت، معاملات این هفته خود را با رشد 3 /0درصدی به پایان رساند تا مجدداً به ابرکانال 4 /1 میلیون واحد نزدیک شود. حمایت‌های کلامی از سوی وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس در کنار انتشار اخباری در خصوص تغییر فرمول قیمت‌گذاری خودرو برای خروج خودروسازان از زیان و تاکید رئیس‌جمهور برای تسریع در اجرای دقیق مصوبه اعطای تسهیلات صندوق توسعه ملی برای حمایت از صندوق تثبیت بازار سرمایه، سهامداران را امیدوار کرد تا شاهد سبزی نماگرهای تالار شیشه‌ای در نیمه دوم هفته باشیم. معاملات مثبتی که البته رونق چندانی نداشت و حجم اندکی مورد دادوستد قرار گرفت. در بازار دلار نیز بهای اسکناس آمریکایی رشد هفتگی 7 /0درصدی را ثبت کرد و در بالاترین سطح طی ماه جاری قرار گرفت. ارزهای دیجیتال نیز این هفته صعودی بودند.
بازگشت بورس؟
معاملات این هفته بورس تهران در دو نیمه کاملاً متفاوت سپری شد. در حالی‌که طی دو روز ابتدایی هفته شاخص کل سهام افت حدود 9 /3درصدی را تجربه کرده بود، در سه روز پایانی با چرخش جدی، به مسیر صعودی بازگشت که ماحصل آن افزایش 3 /0درصدی ارتفاع نماگر اصلی سهام در مجموع معاملات این هفته بود. کوچک‌ترها اما با وجود بازگشت به مسیر صعودی اما موفق نشدند بازدهی هفتگی خود را مثبت کنند. در این راستا نماگر هم‌وزن که نشانی از اثرگذاری یکسان نمادها دارد در هفته مورد بررسی با افت 56 /0درصدی مواجه شد. در ابتدای هفته گذشته همزمان با عقب‌نشینی قیمت‌ها سهامداران حقیقی سراسیمه به سمت درب‌های فرار روانه شدند تا طی تنها دو روز شاهد خروج بیش از 2200 میلیارد تومان سرمایه خرد از بازار سهام باشیم. گلایه از این ریزش سنگین و فرار حقیقی‌ها از بازار سهام اما به پارلمان رسید و برخی نمایندگان مجلس در توئیت‌هایی از این وضعیت انتقاد کرده و از دولت خواستند هر‌چه زودتر به شرایط بد بازار سهام رسیدگی کند. شاید به همین دلیل بود که روز دوشنبه وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس و ارواق بهادار با حقوقی‌های بزرگ بازار تشکیل جلسه دادند. احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد در این جلسه عنوان کرد: «شواهد قطعی نشان می‌دهد بازار سرمایه در بلندمدت بیشترین بازدهی را در مقایسه با بازارهای رقیب داشته است و نگاه ما به بازار حرفه‌ای و بلندمدت است. البته با نگاه کوتاه‌مدت هم اطلاعات سودآوری شرکت‌ها نشان می‌دهد چشم‌انداز روشن است و جای نگرانی برای تصمیم هیجانی نیست. وظیفه وزارت اقتصاد و سازمان بورس توسعه ابزارها و نهادها و ایجاد بازاری شفاف و کارا و پیش‌بینی‌پذیر است. بازار بدهی مکمل بازار سهام است نه رقیب آن، خالص تامین مالی دولت از اوراق در دو ماه دوره بنده بسیار اندک و ناچیز و در 40 روز اخیر صفر ریال بوده است، هرچند فضای مجازی پر است از اطلاعات غیردقیق. از این پس هم دولت بیشتر به دنبال جبران کسری بودجه از طریق مولدسازی دارایی و فروش اموال مازاد است. برنامه ما پیش‌بینی‌پذیر کردن اقتصاد و حذف قیمت‌گذاری‌های مضر به بازار در صنایع بورسی است و به زودی زود خبر تغییر نظام قیمت‌گذاری خودرو توسط وزارت صمت منتشر خواهد شد. به دنبال پیش‌بینی‌پذیر کردن نرخ‌های کلیدی اقتصاد و بالطبع بورس هستم تا نااطمینانی از بازار زدوده شود. در گذشته برای تغییرات مکرر قیمت خوراک و نرخ تسعیر ارز بانک‌ها و قواعد پالایشی‌ها و فراخوان عموم به سهامداری مستقیم اشتباهات بزرگی صورت گرفته که باید با همکاری وزارت‌های نفت و صمت و بانک مرکزی و سازمان بورس شاهد کاهش این اشتباهات و ایجاد اطمینان در بازار باشیم. برای اعتمادآفرینی در حال اجماع‌سازی با وزارت‌های نفت و صمت و بانک مرکزی هستیم تا خبرهای امیدبخشی به اقتصاد منتقل کنیم.»
بعد از این جلسه مجید عشقی راهی صداوسیما شد و در چند برنامه زنده رادیویی و تلویزیونی به گفت‌وگو در خصوص شرایط بورس و سهامداران پرداخت. توضیح درباره علت نوسانات ناپایدار بورس، پشت‌پرده فروش اوراق و اثر آن بر بورس، اطمینان به سهامداران مبنی بر حمایت دولت از بازار و برنامه سازمان بورس برای ثبات بازار سرمایه از جمله محورهای مهم صحبت‌های مجید عشقی در این برنامه‌ها بود. به هر حال با هر انگیزه‌ای که این جلسات و گفت‌وگوها انجام شد توانست بورس تهران را شارژ روحی کند تا به سرعت شاهد تغییر مسیر قیمت‌ها و نماگرهای بورسی باشیم.
دو برداشت از خرید حقوقی‌ها
درست پس از سخنان حمایت‌گونه وزیر اقتصاد و البته رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار یعنی روز دوشنبه مسیر نماگرهای بورسی تغییر کرد. چرخشی که البته بسیاری آن را ناشی از حمایت دستوری حقوقی‌ها از بازار قلمداد می‌کردند. به هر روی از خالص خرید مثبت فعالان حقوقی بازار سهام آن هم در روزی که روند کلی بازار و سهام نیز صعودی است؛ می‌توان دو برداشت داشت. برداشت اول به رفتار حمایتی این گروه از بازیگران بازار از سهام بورسی بازمی‌گردد. موضوعی که در برخی موارد جنبه دستوری و تکلیفی داشته و در برخی موارد دیگر تامین‌کننده منافع این دسته از معامله‌گران است. لفظ «حمایت حقوقی» از بازار به‌خودی‌خود نگران‌کننده نیست چراکه این دسته از معامله‌گران سرمایه‌های زیادی در اختیار داشته و بعضاً برای حمایت از پرتفوی خود و نه «شاخص‌کل» وارد عمل می‌شوند، اما در صورتی‌که دستوری از سوی سیاستگذار برای حمایت از بازار (که عموماً شاخص کل را هدف قرار می‌دهد) صادر شده باشد، آنگاه می‌توان حمایت حقوقی از بازار را مورد انتقاد قرار داد چراکه تجربه ادوار گذشته نیز نشان داده این نوع حمایت از بازار، نمی‌تواند برای مدت زمان زیادی به صعود قیمت سهام بینجامد و تنها اتلاف منابع و تحت‌فشار قرار دادن سهامداران حقوقی (در نهایت بخشی از حقیقی‌ها که تمایل به سهامداری غیرمستقیم در بورس را داشتند) را در پی داشته است. اما در خصوص حمایت دستوری در بورس طی روزهای اخیر و ارتباط دادن آن با رشد قیمت‌ها و شاخص کل، هرچند اطلاعات دقیقی درباره آنچه در دستورکار سهامداران بزرگ حقوقی در جلسه اخیر قرار گرفته، وجود ندارد و نمی‌توان با قدرت حمایت دستوری از بازار را تایید یا رد کرد، اما مخالفان این ادعا با تکیه بر آمار، دست رد به آن می‌زنند. آمارها نشان می‌دهد قبل از اعمال حمایت‌های کلامی از بورس، خروج بورس‌بازان حقیقی حتی به هزار میلیارد تومان نیز رسیده بود این در حالی است که پس از آن و همزمان با صعودی شدن نماگرها، میزان فروش این دسته از معامله‌گران که مساوی است با خالص خرید حقوقی‌ها، به مراتب کمتر بود و حتی در روز پایانی هفته منفی شد.
در سناریوی دوم اما می‌توان به جذابیت قیمت‌های کنونی برای فعالان حقوقی بازار اشاره کرد. شاخص سهام در هفته‌ها و ماه‌های اخیر، اصلاح قابل‌توجهی را تجربه کرد و در کنار کاهش محسوس نسبت P /E بازار به محدوده شش‌واحدی، قیمت سهام نیز به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران در کف قرار گرفته است. به نظر می‌رسد تشدید رفتارهای هیجانی و فروش‌هایی که عمدتاً جنبه روانی دارند، سبب افزایش فشار عرضه در بازار شده است و نه ضعف بنیادی سهام. به بیانی دیگر، طی روزهای اخیر، غالب ریزش‌های سنگین از ترس افت‌های بیشتر رخ داده که به‌صورت دومینویی فشار عرضه‌ها را سنگین‌تر کرده است. این موقعیت می‌تواند فرصتی برای خرید در اختیار معامله‌گران حقوقی بازار قرار دهد. این سناریو در صورت صحت بارقه‌هایی از امید در بازار ایجاد می‌کند؛ چراکه نشان می‌دهد بازار فراتر از ریسک‌های موجود واکنش نشان داده است. بر اساس آمارهای به‌دست‌آمده از مدیریت نظارت بر ناشران بورس، گزارش‌های ماهانه بنگاه‌های بورسی در مهرماه از رشد ۵۷درصدی فروش شرکت‌ها نسبت به مدت مشابه سال ۹۹ حکایت می‌کند که از پتانسیل بنیادی شرکت‌های بورسی برای رشد سودآوری خبر می‌دهد اما شرایط پرابهام موجود و نگرانی از گرفتار شدن در زیان بیشتر مانع از دیده شدن این گزارش‌ها از سوی سرمایه‌گذاران شده است. حقوقی‌ها اما عموماً از نگاه تحلیلی و بنیادی‌تری بهره برده و به نظر می‌رسد از ترس حقیقی‌ها در جهت چینش بهینه پرتفوی خود در حال بهره‌برداری هستند.
تحقیق و تفحص از بورس رای آورد
نمایندگان در نشست علنی سه‌شنبه 11 آبان‌ماه مجلس شورای اسلامی با گزارش کمیسیون اقتصادی مجلس در خصوص درخواست تحقیق و تفحص از عملکرد سازمان بورس و اوراق بهادار با 174 رای موافق، 8 رای مخالف، 8 رای ممتنع از مجمع 216 نماینده حاضر در جلسه موافقت کردند. عدم رعایت تشریفات قانونی در نحوه دعوت و تشکیل جلسات رسمی شورای عالی بورس و اوراق بهادار و ممانعت از اعمال نظارت مجلس شورای اسلامی بر اجرای قانون و استنکاف از قانون و اجرای ناقص قانون و نقض قانون در تعیین رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار از مواردی بود که در نتایج بررسی‌ها شرح داده شد. پارلمان‌نشین‌ها بر این اعتقادند که متصدی سمت ریاست سازمان باید دارای شرایط صلاحیتی مندرج در قانون بوده و همچنین با رعایت فرآیند تصریح‌شده در قانون انتخاب و منصوب شود. بدیهی است اقدامات شخص فاقد شرایط یا منتخب در فرآیند غیرقانونی، در حکم تصرف غیرقانونی در اموال عمومی و آثار آن متوجه مرتکبین تخلف و منتخب غیرقانونی خواهد بود.
تغییر الگوی قیمت‌گذاری خودرو؟
در حالی همگام با اتکا به شعارهای داده‌شده در آغاز به کار دولت در خصوص مبارزه با فساد و رانت در انتظار لغو قیمت‌گذاری‌های دستوری به خصوص برای خودروسازان بودیم که هفته گذشته وزیر اقتصاد اعلام کرد نظام قیمت‌گذاری خودرو تغییر کرده و جزئیات آن به‌زودی توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام خواهد شد. روز چهارشنبه نیز رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بر این گفته صحه گذاشت و گفت: «روش فعلی قیمت‌گذاری و فروش خودرو تقریباً مورد قبول هیچ‌کس نیست، نه خودروساز، نه مصرف‌کننده و نه دولت از وضعیت فعلی منفعت می‌برند. سهامداران خودروسازان هم از وضعیت فعلی ناراضی هستند و ضرر زیادی می‌کنند. بنابراین تصمیمی گرفته شد تا قیمت‌های خودرو نه رشدهای عجیب‌و‌غریب داشته باشد، بلکه رشد منطقی در قیمت خودرو درب کارخانه داشته باشیم. قیمت خودرو درب کارخانه قرار است به حدی برسد که خودروسازان زیان نبینند.» با این گفته‌ها بورس‌بازان به ویژه سهامداران خودرویی خوشحال شدند و در انتظار بازگشت روزهای صعودی به سهام خود حتی به بهای دستکاری و دخالت در روند بازار بودند که به نظر می‌رسد راهی که در سال‌های قبل آزموده شده و نتیجه‌ای جز شکست نداشته است قرار است بار دیگر مورد امتحان قرار گیرد.
دلار در سقف آبان
در نخستین روز هفته، افزایشی‌های بازار دلار قدرت بیشتری داشتند. روز شنبه، اسکناس آمریکایی با رشد خریدها توانست از سطح ۲۷ هزار و ۵۰۰ بلند شود و به بالای محدوده ۲۷ هزار و ۶۰۰تومانی نفوذ کند. صعود دلار در شرایطی رخ داد که در انتهای هفته ماقبل، کاهشی‌ها در بازار دست بالاتر را داشتند و این ارز را از نزدیک محدوده ۲۷ هزار و ۸۰۰ تومان به زیر کشیده بودند. در آن مقطع زمانی تعداد فروشنده‌ها در بازار به این دلیل زیاد شده بود که ایران خبر از شروع مذاکرات هسته‌ای طی یک ماه آینده داده بود. با این حال، روز جمعه 7 آبان‌ماه عنوان شد که آمریکا تحریم‌های جدید را علیه ایران اعمال کرده است. وزارت خزانه‌داری آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد نام دو شرکت و چهار شخص حقیقی ایرانی به فهرست اشخاص تحت تحریم دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (اوفک) که از نهادهای زیرمجموعه وزارت خزانه‌داری به شمار می‌رود، اضافه شده است. معامله‌گران با جوسازی پیرامون این خبر، میزان خریدها در بازار ارز را بالا بردند.
در دومین روز هفته، کاهشی‌ها به بازار دلار برگشتند. روز یکشنبه اسکناس آمریکایی ۱۱۰ تومان از ارزش خود را از دست داد و در محدوده ۲۷هزار و ۵۳۰ تومان قرار گرفت. دلار حتی در ساعات ابتدایی این روز، نوسان در محدوده ۲۷هزار و ۴۰۰تومانی را تجربه کرد. به گفته فعالان، دلیل اصلی افت قیمت دلار، خوش‌بینی معامله‌گران نسبت به آینده مذاکرات هسته‌ای بود. کاهشی‌های بازار مضمون بخشی از صحبت‌های رئیس‌جمهور آمریکا را برجسته کردند که بازگشت ایران به توافق هسته‌ای را معادل با لغو تحریم‌ها دانسته بود. در کنار این، معاون سیاسی وزارت خارجه ایران عنوان کرده است، چنانچه تصمیم لغو تحریم‌ها مورد پذیرش نهایی قرار بگیرد، ما عملاً در مذاکرات آتی پیشرفت خواهیم داشت. به نظر می‌رسد در شرایطی که احتمال شروع مذاکرات هسته‌ای بالا رفته است، افزایشی‌ها تمایل زیادی برای حضور در بازار ندارند.
در شرایطی که سطح فروش‌ها در روزهای ابتدایی هفته در بازار ارز بالا رفته بود، روز دوشنبه، کمی قدرت خریداران بیشتر شد. در سومین روز هفته، دلار توانست در سطح ۲۷ هزار و ۵۰۰تومانی مورد حمایت معامله‌گران قرار بگیرد و با ۴۰ تومان افزایش به بهای ۲۷ هزار و ۵۷۰ تومان برسد. به نظر می‌رسد روز دوشنبه نوسان‌گیران افزایشی توانستند با ایجاد تردیدهایی درباره به سرانجام رسیدن مذاکرات هسته‌ای آتی، بخشی از خریداران را به بازار بازگردانند. با این حال، همچنان حجم معاملات پایین بود و بیشتر بازیگران ارزی تمایلی به خرید و فروش نداشتند. در این میان، بخشی از معامله‌گران عنوان می‌کردند که در صورت شروع مذاکرات هسته‌ای، فضای تردید تا حدی زدوده خواهد شد و بار دیگر فروش‌های ارزی افزایش خواهد یافت. اسکناس آمریکایی در ادامه روند کم‌نوسان دومین ماه پاییز، روز سه‌شنبه ۲۰ تومان رشد را به ثبت رساند و به بهای ۲۷ هزار و ۵۹۰ تومان رسید. به گفته فعالان، نزدیک شدن به آغاز دوباره مذاکرات هسته‌ای موجب شده است که فضای احتیاطی بیشتری در بازار حاکم شود. برخی رسانه‌های غربی خبر داده‌اند که احتمالاً مذاکرات از نیمه دوم ماه نوامبر (حدود دو هفته دیگر) آغاز خواهد شد. در این شرایط، از یک‌سو، خریداران تمایلی ندارند که بی‌گدار به آب بزنند و از سوی دیگر، فروشندگان مطمئن نیستند که مذاکرات منجر به لغو تحریم‌ها شود. در این فضای احتیاطی، حجم معاملات سکه و دلار کاهش پیدا کرده و تغییرات قیمتی محدود شده است. در پنجمین روز هفته، اسکناس آمریکایی توانست تا سقف قیمتی آبان‌ماه پیشروی کند. روز چهارشنبه دلار ۱۵۰ تومان رشد را به ثبت رساند و در محدوده ۲۷هزار و ۷۴۰ تومان قرار گرفت. به گفته فعالان، دلار در روز چهارشنبه تحت‌تاثیر دو اتفاق سیاسی و یک حادثه برون‌بازاری رشد قیمت را به ثبت رساند. به باور شماری از بازیگران ارزی، معامله‌گران در ابتدای روز سعی کردند با جوسازی پیرامون صحبت‌های مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، سطح خریدها در بازار را بالا ببرند. رافائل گروسی عنوان کرده است که «می‌توانم بگویم [بازرسی در ایران] مثل پرواز کردن در آسمانی پر از ابرهای متراکم است». معامله‌گران سعی می‌کردند چنین برداشتی را از صحبت‌های او برجسته کنند که بین ایران و آژانس اختلافات زیادی وجود دارد و این موضوع می‌تواند موجب شود که پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل برود و حتی قطعنامه‌ای علیه ایران صادر شود.
هفته مثبت کریپتوها
ارزش کل بازار کریپتوها در هفته‌ای که گذشت با رشد حدود چهاردرصدی از 2700 میلیارد دلار نیز فراتر رفت. در میان 10 رمزارز بزرگ جهان، بیشترین رشد هفت‌روزه از آن «پولکادات» با افزایش قیمت 22درصدی شد و پس از آن «بایننس‌کوین» با رشد 21درصدی همراه شد. در میان ارزهای دیجیتال معروف، «بیت‌کوین» به رشد هفت‌درصدی بسنده کرد و میزان افزایش هفت‌روزه قیمت «اتریوم» حدود 14 درصد برآورد شد. «شیبااینو» نیز که دو هفته پیش طوفانی ظاهر شده بود، در هفته گذشته رشد 14درصدی را به نمایش گذاشت. یکی از خبرهای هفته گذشته در خصوص این ارز این بود که یکی از نهنگ‌های شیبااینو که به خاطر سرمایه‌گذاری هشت هزار دلاری و کسب ثروت 7 /5 میلیارد‌دلاری شهرت دارد، دوباره به حرکت افتاده است. وی تقریباً ۱۰ تریلیون واحد از این کوین را به ارزش 7 /2 میلیارد دلار به چهار حساب خالی منتقل کرده است. این انتقال غول‌آسا سبب افت ۱۱درصدی بهای شیبااینو شد. این سرمایه‌گذار برای خرید توکن‌های شیبااینو هشت هزار دلار در آوریل ۲۰۲۰ هزینه کرده بود و بعد از گذشت ۱۹ ماه به جمع میلیاردرها پیوست. گفتنی است این آدرس حدود ۱۳ درصد از کل موجودی شیبااینو را در اختیار دارد.
تخمین‌های جهانی از قیمت رمزارزها
گلدمن ساکس پیش‌بینی کرده قیمت اتریوم می‌تواند تا پایان سال ۲۰۲۱ به هشت هزار دلار برسد. بر اساس یک مقاله تحقیقاتی منسوب به برنهارد ژیملکا، مدیرعامل بازارهای جهانی شرکت گلدمن ساکس (Goldman Sachs)، دومین ارز دیجیتال برتر جهان از نظر ارزش بازار می‌تواند یک محافظ پایدار در برابر تورم باشد و این می‌تواند قیمت آن را تا هشت هزار دلار افزایش دهد. در این مقاله آمده است که از سال ۲۰۱۹، ارزهای دیجیتال معمولاً مطابق با نرخ تورم معامله می‌شوند و نرخ تورم در افزایش قیمت دارایی‌های دیجیتال نقش داشته است. در این میان بانک جی‌پی‌مورگان، ارزش منصفانه بیت‌کوین را ۳۵000 دلار یعنی ۴۴ درصد کمتر از قیمت فعلی آن برآورد کرده است. تخمین جی‌پی‌مورگان بر اساس مقایسه نوسانات بیت‌کوین با نوسانات طلاست. در حال حاضر، میزان نوسانات بیت‌کوین چهار برابر بیشتر از طلاست.
