کابوس قطعنامه

  زهرا اکبری: شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای دومین‌بار طی شش ماه گذشته و همزمان با تداوم بن‌بست مذاکرات وین، قطعنامه‌ای علیه ایران صادر کرد. این قطعنامه که از سوی آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان تهیه شد، می‌گوید «لازم و فوری» است ایران درباره منشأ بقایای اورانیوم یافت‌شده در سه سایت خود توضیح دهد. موضوعی که سال‌ها میان ایران و آژانس مطرح بود و طی ماه‌های گذشته به دنبال مذاکرات احیای برجام، تلاش برای حل آن شدت گرفت.

با تصویب قطعنامه در شورای حکام زمینه برای ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت فراهم می‌شود. اگر این پرونده از طریق قطعنامه آژانس به شورای امنیت برود، ایران مجدداً ذیل فصل ۷ منشور سازمان ملل قرار خواهد گرفت. قرار گرفتن ذیل این فصل، اجرای بندهای ۴۰، ۴۱ و ۴۲ فصل هفتم منشور سازمان ملل را مشروعیت می‌بخشد. طبق دو ماده ۴۰ و ۴۱ ابتدا اقدامات تنبیهی جنبه سیاسی خواهد داشت و سپس تحریم‌های اقتصادی در دستور کار قرار خواهند گرفت. اما این تحریم‌های جدید قابل وتو هستند. بنابراین، در آن مقطع رفتار چین و روسیه تعیین‌کننده خواهد بود. اما طبق ماده ۴۲ امکان استفاده از نیروی نظامی علیه کشور ذیل فصل هفتم نیز مطرح است.

ایران تجربه قرار گرفتن ذیل فصل هفتم را دارد. در سال ۱۳۸۵ ایران به‌طور مستقیم با قطعنامه 1737 ذیل مواد ۴۰ و ۴۱ فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد قرار گرفت. طی سال‌های بعدی شاهد قطعنامه‌های دیگری از جمله ۱۷۴۷ و ۱۸۰۳ و ۱۸۳۵ بودیم. آخرین آن، قطعنامه ۱۹۲۹ بود که در سال ۱۳۸۹ تصویب شد و تحریم‌های بسیار شدید و گسترده‌ای را در بر می‌گرفت. اما ایران شاید تنها کشوری است که به فاصله چند سال و بدون درگیری نظامی توانست از ذیل فصل هفتم خارج شود. روش دیگر ارجاع پرونده به شورای امنیت از طریق مکانیسم ماشه است که فرآیند آن ۶۵ روز طول می‌کشد. در همین زمینه حمید ابوطالبی، مشاور سیاسی رئیس‌جمهور سابق، گفته: تصویب قطعنامه آژانس، مبنی بر ابراز نگرانی عمیق از عدم همکاری و نقض تعهدات و عدم پاسخگویی ایران به ابهامات و درخواست‌های آژانس، شرایط را برای تنش بیشتر آماده می‌کند. این زمینه‌سازی‌ها، برای بردن مجدد پرونده ایران به شورای امنیت و فصل هفتم منشور کفایت می‌کنند؛ گام‌هایی خطرناک که البته به نظر می‌رسد ایران هیچ درک روشنی از آن در عرصه بین‌المللی ندارد. در این پرونده تلاش می‌کنیم علاوه بر بررسی تحولات اخیر در زمینه هسته‌ای به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که آیا کار ایران به شورای امنیت کشیده می‌شود؟ آیا ایران گرفتار تحریم‌های شدیدتر می‌شود؟ در این شرایط چه سرنوشتی در انتظار برجام است؟