اثر نرخ ارز بر فقر
ارز چگونه فقیرمان می‌کند؟
آرین فلاح: «محمد شریف‌کریمی» و «الهام حشمتی‌دایاری» از دانشگاه رازی کرمانشاه مقاله‌ای در مجله «توسعه و سرمایه» منتشر کرده‌اند که سازوکار اثرگذاری نوسان‌های ارز را بر فقر نشان می‌دهد.
یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که افزایش نرخ ارز در بلندمدت بر فقر تاثیرگذار است. در کوتاه‌مدت هم با یک دوره تاخیر، تغییرات نرخ ارز موجب افزایش فقر می‌شود و کاهش نرخ واقعی ارز اثری بر کاهش فقر چه در کوتاه‌مدت و چه بلندمدت ندارد.
مقاله همچنین نشان می‌دهد که کمک‌های دولت در بودجه به اقشار ضعیف و کم‌درآمد در بلندمدت و کوتاه‌مدت باعث کاهش فقر نمی‌شود.
نویسندگان به این نتیجه رسیده‌اند که افزایش نرخ ارز در کوتاه‌مدت و بلندمدت، تاثیر مخربی بر فقر دارد، بنابراین دولت‌ها باید سیاست‌هایی اتخاذ کنند که نرخ ارز دچار نوسان‌های زیاد نشود و لازم است، سیاست‌های پولی و مالی به شکلی تدوین شود که نوسان نرخ ارز را به کمترین مقدار برساند.
به‌علاوه با وجود اینکه نرخ ارز یک انتخاب برای سیاستگذاران نیست، اما در صورت وقوع چنین شرایطی، اثرات منفی افزایش نرخ ارز می‌تواند با حمایت‌های دولت از طریق پرداخت‌های انتقالی و پرداخت‌های غیرمستقیم به اقشار آسیب‌پذیر کاهش یابد.
بررسی متغیرهای اقتصادی نشان می‌دهد شرایط جامعه از این نظر این شاخص‌ها مناسب نیست و ما با وجود توجه ظاهری و مستمر به مساله فقر، سیاست‌های موفقی را اجرا نکردیم. یکی از مهم‌ترین متغیرهای اقتصادی که فقر را متاثر می‌کند، تورم است که با یک اثرگذاری نامتقارن شرایط افراد مختلف جامعه را تغییر می‌دهد. در شرایطی که تحریم‌ها نیز درآمدهای ارزی کشور را تحت فشار قرار داده است، تورم فرآیند فزاینده‌ای را طی می‌کند. به این ترتیب مضیقه ارزی، عامل تشدید تورم است و تورم حاصل، خود نیز بر قیمت ارز حقیقی اثر می‌گذارد و در مجموع تورم فزاینده را رقم می‌زنند.
در کنار یافته‌های مقاله مورد اشاره، ارزیابی اقتصاددانان این است که «مقاطعی که تورم در اقتصاد ایران بالای ۳۰ درصد بوده سال‌هایی است که ما با مضیقه ارزی مواجه بوده‌ایم، دولت با کسری بودجه مواجه شده، کسری بودجه روی پایه پولی و نقدینگی فشار آورده و از آن طرف هم مضیقه ارزی، واردات را محدود کرده و نرخ ارز را بالا برده و کانال انتقال پولی از نقدینگی به تورم، از بازار ارز عبور کرده و باعث شده ابتدا نرخ ارز افزایش پیدا کند و بعد سطح عمومی قیمت‌ها به میزان قابل توجهی بالا برود.
در این پرونده می‌خواهیم این مسیر اثرگذاری نرخ ارز بر فقر جامعه را دقیق‌تر بررسی کنیم و با نگاهی جامع اثرپذیری فقر از نوسانات و تغییرات نرخ ارز را مورد بحث قرار دهیم.
