قفسی به نام خانه
جهان برای حل مشکل باغ وحش‌ها به چه راه‌حلی رسید؟
ده‌ها هزار باغ وحش در سراسر جهان وجود دارد که میلیون‌ها حیوان وحشی را در اسارت نگهداری می‌کنند. در میان دوستداران حیوانات، موضوع باغ وحش‌ها می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد. یک نظرسنجی از کانادایی‌ها در سال 2020 نشان داد که بیش از نیمی از آنها (51 درصد) با نگهداری حیوانات در باغ وحش موافق نیستند. بسیاری از کسانی که در باغ وحش کار می‌کنند، اغلب گزارش می‌دهند که به‌طور شخصی، دیدن حیوانات به انسان کمک می‌کند تا با آنها ارتباط برقرار کند و افراد را به عشق و احترامی نسبت به حیوانات تشویق می‌کند که به‌طور معمول دیده نمی‌شود. با وجود این، در سال‌های اخیر، نگرانی‌هایی در مورد نمایش حیوانات برای کسب سود و سرگرمی، تاثیرات جسمی و روانی نگهداری حیوانات در اسارت و اصول اخلاقیِ استفاده از باغ وحش‌ها برای حفاظت از گونه‌ها به وجود آمده است. این نگرانی‌ها به گرایش فکری غالب تبدیل شده و به تصویب قوانین پیشنهادی در کانادا از جمله «قانون جین گودال» منجر شده است که می‌تواند محدودیت‌های قانونی جدیدی را در مورد نحوه عملکرد باغ وحش‌ها و حیواناتی که می‌توانند یا نمی‌توانند در اسارت نگه دارند، ایجاد کند. این لایحه که اکنون در مرحله دوم خود قرار دارد، اسارت شامپانزه‌ها، گربه‌سانان، فیل‌ها، خرس‌ها، گرگ‌ها، شیرهای دریایی، فوک‌ها، گرازهای دریایی، میمون‌های خاص و خزندگان خطرناک جدید (نه در حال حاضر موجود) را ممنوع می‌کند، مگر اینکه برای آنها مجوز «به نفع خودشان است» صادر شود.
با این حال، در حال حاضر باغ وحش‌های سراسر آمریکای شمالی، در اشکال مختلف، نه‌تنها فعال هستند، بلکه همچنان به عنوان سرگرمی‌های خانوادگی محبوب در نظر گرفته می‌شوند و مملو از حیواناتی هستند که در بالا به آنها اشاره شد. بنابراین واقعاً چه چیزی باغ وحش‌ها را اینقدر مشکل‌ساز می‌کند؟ و اگر قانون جین گودال تصویب شود، آیا واقعاً به رفع نگرانی‌ها کمک می‌کند؟
تجارت سرگرمی
در کنفرانس حقوق حیوانات کانادا که اخیراً از سوی حزب Animal Justice در دانشگاه تورنتو برگزار شد، گروهی از کارشناسان به دنبال پاسخ به این سوالات بودند. بریتانی سمنیوک، یک متخصص دامپزشکی که با حیوانات باغ وحش کار کرده است و در حال حاضر متخصص رفاه حیوانات در انجمن انسانی وینیپگ است، برخی از نگرانی‌های خود را در مورد باغ وحش‌های امروزی شرح می‌دهد. در ابتدا، سمنیوک خاطرنشان می‌کند که نهادهای اعتباربخشی به باغ وحش -که از سوی بسیاری از حامیان باغ وحش برای تضمین رفاه حیوانات اسیرشده ایجاد شده‌اند-، از جمله باغ وحش‌ها و آکواریوم‌های معتبر کانادا (CAZA) و انجمن جهانی باغ‌‌وحش‌ها و آکواریوم‌ها (AZA)، هیچ مجوز قانونی ندارند و سیاست‌های آنها از نظر قانونی قابل اجرا نیست. سمنیوک می‌گوید دریافت اعتبار بسیار آسان است و اگر استانداردها رعایت نشده باشند، «هیچ اتفاقی نمی‌افتد». او می‌افزاید که سیاست‌های رفاهی CAZA بیشتر بر جنبه‌های فیزیکی و نگهداری حیوانات در باغ وحش‌ها مانند طراحی محوطه و شیوه‌های تغذیه تمرکز دارد تا سلامت روحی و روانی حیوانات. در استانداردهای کازا دو بخش مربوط به رفاه حیوانات، تحت عناوین «مسکن و محیط زیست» و «مراقبت‌های بهداشتی و مدیریت» توضیح داده می‌شوند.
حفاظت از گونه‌ها نیز در کنفرانس مورد بحث قرار گرفت، زیرا این موضوعی است که اغلب به عنوان توجیهی برای اینکه چرا باغ‌‌وحش‌ها ضروری و حتی اخلاقی هستند -به دلیل اینکه گونه‌ها را نجات می‌دهند-، به مردم ارائه می‌شود. اما همان‌طور که سمنیوک می‌گوید، زمانی که حفاظت در اولویت قرار می‌گیرد، حیوانات ممکن است رنج ببرند. او توضیح می‌دهد که برنامه‌های بقای گونه‌ها دیکته می‌کنند که حیوانات به کجا بروند تا پرورش یابند، اغلب باعث می‌شوند حیوانات مورد معامله قرار بگیرند، به باغ وحش‌های دیگر منتقل شوند و جفت‌های تک‌همسری یا گروه‌های پیوندی از هم جدا شوند، و احتمالاً وقتی با حیوانات جدید آشنا می‌شوند، از نظر روانی یا جسمی آسیب ببینند یا حتی کشته شوند. باغ وحش‌ها همچنین می‌توانند دارای مازاد حیوانات شوند (زیرا بچه حیوانات باعث جذب مشتریان پولدارتر می‌شوند)، که به معدوم شدن حیوانات سالم منجر می‌شود.
علاوه بر این، سمنیوک بیان می‌کند که حیوانات وقتی نمایش دادنشان اولویت‌بندی می‌شود رنج می‌برند. او خاطرنشان می‌کند که «باغ وحش‌ها تجارت هستند» و تجارت آنها، سرگرمی است. هیچ‌کس با حیواناتی که دیده نمی‌شوند سرگرم نمی‌شود، بنابراین باغ وحش‌ها کوچک باقی می‌مانند. او توضیح می‌دهد که در طبیعت، خرس‌های قطبی (که در باغ وحش‌ها بسیار دیده می‌شوند) ۳۰ کیلومتر در روز سفر می‌کنند. کاریبو (گوزن آمریکای شمالی) هنگام مهاجرت، ۱۲۰۰ کیلومتر رفت‌وبرگشت انجام می‌دهد؛ محوطه آنها در بهترین حالت چند هزار فوت‌مربع خواهد بود.
او می‌گوید پژوهش‌های کافی در مورد تاثیرات روان‌شناختی نگهداری حیوانات در فضاهای بسیار کوچک‌تر از زیستگاه‌های طبیعی آنها انجام نشده است، اما نه‌تنها قدم زدن نشانه رایج استرس عاطفی در حیوانات باغ وحش است، بلکه بی‌حالی نیز همین‌طور است. بی‌حرکت ایستادن در یک نقطه می‌تواند نشانه افسردگی باشد. سمنیوک می‌گوید شاید بدتر از همه، آن دسته از حیواناتی هستند که به سادگی نمی‌توانند در اسارت زنده بمانند، اما باغ وحش‌ها به تلاش برای نمایش آنها ادامه می‌دهند. بریتانی توضیح می‌دهد که گوزن‌ها در باغ وحش‌ها تلف می‌شوند و نمی‌توانند در محیط طبیعی خود غذا بخورند و رشد کنند. او می‌گوید: «من این اتفاق را دیده‌ام. همچنین لمورهای (میمون پوزه‌دار) در حال انقراض را، که به دلیل رژیم‌های غذایی منحصربه‌فرد و غیرقابل تولید، نمی‌توانند مدت زیادی در باغ وحش‌ها زنده بمانند.»
سمنیوک سخنان خود را در کنفرانس این‌طور به پایان رساند که «قانون جین گودال اگرچه محدود است، اما می‌تواند گامی امیدوارکننده در جهت درست باشد». اما اعضای پنل او از جمله دانشیار فلسفه اندرو فنتون و استاد حقوق بازنشسته وام بلک، هر دو از دانشگاه دالهوسی، و همچنین کامیل لبچوک، مدیر اجرایی حزب عدالت حیوانات (Animal justice)، فکر می‌کنند که می‌توان کارهای بیشتری انجام داد.
قانون جین گودال
لایحه اس-۲۴۰ قانون جین گودال، پس از ارائه در سال ۲۰۲۰ برای نخستین بار، مارس گذشته از سوی سناتور مارتیک مجدد ارائه شد. به گفته انجمن انسانی تورنتو، لایحه اولیه به دنبال افزایش استانداردهای رفاه حیوانات برای 33 شامپانزه، بیش از 20 فیل، ۱۸ گوریل و شش اورانگ‌اوتان بود که در حال حاضر در اسارت در کانادا زندگی می‌کنند. لایحه به‌روزشده، این موضوع را حتی فراتر می‌برد و حمایت‌های قانونی جدیدی را برای گربه‌سانان، خرس‌ها، گرگ‌ها، شیرهای دریایی، فوک‌ها و همچنین برخی از خزندگان مانند کروکودیل‌ها و مارهای پیتون غول‌پیکر در باغ وحش‌های کنارجاده‌ای ارائه می‌کند.
دکتر گودال، متخصص حفاظت از محیط زیست مشهور جهان، در مورد این قانون گفت: «امروز، روز مهمی برای حیوانات است. بسیاری [از حیوانات] به کمک ما نیاز مبرم دارند و قانون جین گودال از حیوانات تحت مراقبت انسان حمایت می‌کند. این یک گام روبه‌جلو برای حیوانات، مردم و محیط زیست است. من مفتخرم که نام خود را به این قانون پیشرو جهانی که از سوی ائتلاف فوق‌العاده‌ای از دولت، حافظان محیط زیست، گروه‌های حمایت از حیوانات و باغ وحش‌های معتبر حمایت می‌شود، وام می‌دهم. ما با هم می‌توانیم صدایی برای موجوداتی باشیم که نمی‌توانند خودشان صحبت کنند و به بدبختی‌ای به نام قاچاق حیات وحش پایان دهیم.»
شاید تاثیرگذارترین بخش‌های این قانون شامل ممنوعیت استفاده از همه حیوانات اعلام‌شده برای نمایش، و ممنوعیت هرگونه اسارت جدید این حیوانات باشد، مگر اینکه مجوز این کار برای منافع آنها صادر شود. همچنین بیان می‌کند که «علم، همدلی و عدالت نیازمند این است که همه به ویژگی‌های بیولوژیک و زیست‌محیطی و نیازهای حیوانات احترام بگذارند». با این حال، فنتون، این نگرانی را بیان می‌کند که چه کسی باید تصمیم بگیرد آیا یک حیوان زندگی خوبی دارد یا خیر. او توضیح می‌دهد دانشمندان رفاه و مدافعان حیوانات معمولاً این موارد را متفاوت اندازه می‌گیرند. او ادعا می‌کند که زندگی خوب اغلب فراتر از استانداردهای تعیین‌شده از سوی دانشمندان رفاه است. بلک همچنین می‌افزاید که این قانون به حامیان حیوانات هیچ‌گونه موقعیت قانونی اعطا نمی‌کند، به این معنی که آنها قدرت رسیدگی قانونی را ندارند. بلک می‌گوید کاستی‌های بیشتر شامل بند «پدربزرگ»1 است، به این معنی که حیوانات تعیین‌شده که در حال حاضر در اسارت هستند، می‌توانند آنجا بمانند. مورد دیگر اخطار صدور مجوز است که نگهداری حیوانات جدید را به یک جرم کیفری تبدیل می‌کند، در حالی که گرفتن مجوز، به آسانی این اجازه را می‌دهد.
لبچاک، از موسسه عدالت حیوانات، با فنتون موافق است. او در مصاحبه‌ای با PFN می‌گوید: قانون جین گودال گام بزرگی در جهت پایان دادن به اسارت گربه‌سانان، خرس‌ها، بسیاری از انواع میمون‌ها، گرگ‌ها، شیرهای دریایی، فوک‌ها و خزندگان خطرناکی مانند کروکودیل‌ها و مارهاست. او این موضوع را «مهم» می‌خواند، زیرا قوانین مالکیت حیوانات عجیب و غریب است و باغ وحش‌ها در سراسر کانادا کافی نیست. او به عنوان نمونه به انتاریو اشاره می‌کند که «حتی به باغ وحش‌ها مجوز نداده و به آنها نظارت نمی‌کند و اجازه می‌دهد ظلم در باغ وحش‌های کنارجاده‌ای ادامه پیدا کند». با وجود این، لبچوک امیدوار است که این قانون تقویت شود «تا رفاه هر حیوان در نظر گرفته شود و معافیت‌هایی که باغ وحش‌ها ممکن است بتوانند از آنها برای دور زدن قوانین علیه اسارت و تکثیر گونه‌ها استفاده کنند، حذف شوند». زیرا به عقیده لبچوک، پایان دادن به اسارت حیوانات، به شیوه‌ای که امروز می‌شناسیم، به صورت ناگهانی انجام نمی‌شود. او توضیح می‌دهد: «حیوانات عجیب و غریب و وحشی بی‌شماری در خانه‌ها و باغ وحش‌های خصوصی نگهداری می‌شوند که نمی‌توان آنها را به طبیعت بازگرداند، زیرا جوامع یا مهارت‌های بقا ندارند. در کوتاه‌مدت، نیاز به یافتن پناهگاه‌هایی برای حیوانات نجات‌یافته از باغ وحش و تجارت حیوانات خانگی وجود خواهد داشت.» لبچوک از باغ وحش‌ها می‌خواهد که از الگوی نمایشی در اسارت دور شوند و «به سمت یک الگوی پناهگاه حیات وحش حرکت کنند، جایی که می‌توانند به تامین سرپناه برای حیوانات نیازمند کمک بپردازند و در عین حال، به جای سود، رفاه حیوانات را در اولویت قرار دهند».
راه‌حل مشکل
با افزایش آگاهی در مورد ظلم و ستم ناشی از نگهداری حیوانات وحشی در اسارت، حوزه‌های قضایی بیشتری در حال تصویب حمایت‌های قانونی هستند. این قوانین به حیوانات و همچنین مردم کمک می‌کند، زیرا حیوانات وحشی در اسارت، یک خطر جدی برای امنیت عمومی هستند. قوانین ایالتی و محلی برای حمایت از حیوانات وحشیِ در اسارت در حال گسترش است. به عنوان مثال، انگلستان برنامه‌ای را برای حذف تدریجی تمام سیرک‌های دارای نمایش حیوانات وحشی اعلام کرده است. ده‌ها کشور دیگر در سراسر جهان، از جمله اتریش، یونان، اسرائیل، مکزیک، پرو و سنگاپور، با ممنوعیت‌های مشابه وجود دارند. هند، نگهداری فیل در سیرک‌ها و باغ وحش‌ها را ممنوع کرد. همکاری شما مورد نیاز است تا حیوانات وحشی اسیر، بهتر محافظت شوند:
به جای باغ وحش، پارک‌های دریایی یا سیرک، از پناهگاه‌های حیوانات دیدن کنید. کسب‌وکارهایی را که از ظلم به حیوانات سود می‌برند، تحریم کنید.
با نوشتن نامه به نهادهای مربوطه و ارسال پست در رسانه‌های اجتماعی به دیگران کمک کنید.
به قانونگذاران بگویید که از قوانین دوستدار حیوانات و ممنوعیت‌های محلی استفاده از حیوانات برای سرگرمی، حمایت می‌کنید.
پی‌نوشت:
1- بند پدربزرگ یا بند میراث، معافیتی است که به افراد یا نهادها اجازه می‌دهد به فعالیت‌ها یا عملیاتی که قبل از اجرای قوانین جدید تصویب شده‌اند، ادامه دهند.
