اینترنت و محبوبیت دولت

بی‌شک یکی از مهم‌ترین ابزار ارتباطی بین انسان‌ها در دنیای مدرن، شبکه جهانی اینترنت است. این ابزار بسیار قدرتمند و ارزشمند، این امکان را برای ما فراهم آورده که با افراد مختلف از دورترین مسافت‌ها در ارتباط باشیم. خدماتی که اینترنت به ما عرضه می‌کند محدود به برقراری ارتباط با یکدیگر نیست. اینترنت همچنین شرایطی را برای تحصیل آسان برای همگان فراهم کرده است. اپلیکیشن‌هایی مانند یوتیوب، دنیایی از اطلاعات را در دسترس کاربران قرار داده. علاوه بر این، امروزه به کمک اینترنت و جست‌وجو کردن در موتورهای جست‌وجوگر همچون گوگل دستیابی به اطلاعات و تحقیقات جدید، بسیار آسان شده است. این کاربردهای اینترنت باعث می‌شود که تصور جهان بدون اینترنت در زندگی‌مان بسیار دشوار و سخت به نظر برسد.

اگر بخواهیم به تاریخچه اختراع اینترنت نگاه کنیم، اینترنت به‌طور رسمی در سپتامبر سال ۱۹۶۹ متولد شد، هر چند طی فرآیندهای بلندمدت و طولانی در دنیا عرضه شد. طبق اعلام سایت آماری Statista، نزدیک به ۶۰ درصد جمعیت جهان یعنی 5 /4 میلیارد نفر از شبکه اینترنت در دنیا استفاده می‌کنند. ایران نخستین کشوری بود که به شبکه اینترنت در خاورمیانه دست یافت. ایران با توجه به جمعیت نزدیک به ۸۵ میلیون نفر نزدیک به ۷۴ میلیون کاربر اینترنت دارد. در ابتدا اینترنت در کشورها به صورت خانگی ارائه می‌شد که باعث می‌شد افراد همیشه به اینترنت دسترسی نداشته باشند؛ از اوایل دهه 1990 میلادی و همگام با ورود شبکه جهانی اینترنت شرکت‌های مخابراتی برای اولین بار از سیگنال‌های دیجیتال برای ارسال و دریافت داده‌ها استفاده کردند. از این پس بود که اینترنت وارد دنیای تلفن‌های همراه شد. نسل دوم تلفن‌های همراه در سال 1991  با استانداردGSM  یا Global System for Mobile Communications  توسط انستیتو استانداردهای مخابراتی اروپا (ETSI) در فنلاند معرفی شد. برندهایی همچون نوکیا، اریکسون و آلکاتل جزو این نسل از تلفن‌های همراه محسوب می‌شدند. با پیشرفت تکنولوژی و نفوذ اینترنت بین مردم و نیاز به سرعت‌های بیشتر برای استفاده از محتوای چندرسانه‌ای (عکس، فیلم و موسیقی و...) نسل سوم اینترنت همراه (3G)، در سال 1998 میلادی معرفی شد. اولین کشوری که از شبکه3G  به صورت گسترده و تجاری استفاده کرد، ژاپن بود. در اولین روز ماه اکتبر سال ۲۰۰۱، بزرگ‌ترین شرکت مخابراتی ژاپن، ان‌تی‌تی دوکومو، خدمات مخابراتی خود را به نسل سوم مجهز کرد. از آن پس، استفاده از این شبکه در دیگر کشورهای جهان نیز گسترش یافت. اما این گسترش و دسترسی همگانی به اینترنت همراه چه پیامدهایی برای جوامع داشته؟ اینترنت همراه و دسترسی به آن چگونه بر دولت کشورها و میزان اعتماد مردم به دولتشان تاثیر گذاشته است؟ اینها سوالاتی است که سرگئی گوریف، نیکیتا ملنیکوف و اکاترینا ژوراوفسکایا در پژوهشی با نام «اینترنت  3G و اعتماد به دولت» که در سال2020  به چاپ رسید، به بررسی آن می‌پردازند. آنها با استفاده از داده‌های مربوط به نظرسنجی جهانی از 840 هزار نفر در 116 کشور، به این نتیجه می‌رسند که با افزایش دسترسی به اینترنت تلفن همراه طی سال‌های 2008  تا 2017، میزان رضایت مردم از دولت‌ها کاهش یافته است. در ادامه خلاصه‌ای از این مقاله ارائه می‌شود.

گسترش اینترنت و رضایت از دولت

توسعه اینترنت و گسترش آن، دسترسی افراد را به اطلاعات سیاسی آسان می‌کند و باعث افزایش شفافیت سیاسی و سطح آگاهی جامعه از اقدامات دولت و کیفیت سیاستگذاری آن می‌شود. از طرفی فضای مجازی محیطی را برای تبادل اطلاعات دوطرفه بین دولت و مردم فراهم می‌کند که می‌تواند از مشکلاتی که به اعتراضات گسترده در کشور منجر می‌شود، جلوگیری کند. علاوه بر این، اینترنت ابزار بسیار مناسبی برای سازماندهی اعتراضات علیه دولت‌های غیردموکراتیک است. به عنوان مثال، در پی «بهار عربی» (Arab Spring) در بین سال‌های 2010 تا 2012، اینترنت و رسانه‌های اجتماعی به عنوان «فناوری آزادی» شناخته شدند و نقش پررنگی را در این شروع و گسترش این جنبش‌ها ایفا کردند. با وجود این برخی معتقدند که فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی، پخش و انتشار اخبار جعلی را آسان می‌کند و به رژیم‌های غیردموکراتیک با کاهش هزینه‌های تبلیغات و نظارت، قدرت می‌بخشند. از این‌رو، سیاستگذاران پوپولیست به راحتی می‌توانند در این شرایط تبلیغات کنند و با رای‌دهندگان ارتباط برقرار کنند. صحت و درستی این دو دیدگاه، در برخی از مطالعات گذشته آزمون شدند و پیامدهای سیاسی نفوذ اینترنت در بین مردم، در این پژوهش‌ها، مورد بررسی محققان تجربی قرار گرفت. در همین راستا، گوریف و همکارانش به بررسی اثرات سیاسی گسترش نسل سوم اینترنت تلفن همراه در کشورهای مختلف پرداختند. نسل سوم شبکه تلفن همراه (3G)، این توانایی را به کاربران می‌داد که آزادانه با استفاده از موبایل خود در جست‌وجوگرها بچرخند و داده‌های صوتی (تماس تلفنی) و داده‌های غیر‌‌صوتی (انتقال فایل‌های چندرسانه‌ای) و ویدئوها را به راحتی دانلود کنند و ببینند و برای یکدیگر بفرستند. این قابلیت‌ها باعث جذابیت بیش از پیش اینترنت و همه‌گیری فضای مجازی در بین مردم شد. نویسندگان این مقاله از داده‌های نظرسنجی جهانیGallup World Poll) GWP)  برای پیشبرد این پژوهش استفاده کردند. این نظرسنجی مربوط به باورها و نگرش تقریباً 840 هزار نفر در میان سال‌های 2008  تا 2017  در سراسر جهان است. با به کار بردن تحلیل‌های رگرسیونی، این محققان به این نتیجه دست یافتند که به‌طور متوسط، دسترسی به اینترنت نسل سوم، رضایت مردم را از دولت کاهش داده است. به عبارت دیگر، افرادی که توانسته‌اند از طریق تلفن همراه خود به اینترنت دسترسی یابند، حمایت کمتری نسبت به دولت خود نشان داده‌اند. این گروه از شهروندان به واسطه دستیابی به اطلاعات بیشتر درباره سیاستگذاران خود، نسبت به فسادهای دولتی آگاهی بیشتری کسب کرده‌اند و اعتماد خود را نسبت به نهادهای دولتی از دست داده‌اند. بر اساس تحلیل‌های آماری، با گسترش نسل سوم اینترنت همراه، حدود 39 درصد از افراد در طی سال‌های 2008 تا 2017، به اینترنت موبایل دسترسی پیدا کرده‌اند که این باعث کاهش 5 /2درصدی اعتماد به دولت و افزایش 4 /1درصدی تصور فاسد بودن دولت در میان مردم شد. آیا با گسترش اینترنت تمامی کشورها این اثر منفی سیاسی را به یک میزان تجربه کردند؟ و چه مولفه‌هایی بر این اثر منفی تاثیرگذار است؟ اینها سوالاتی است که این محققان در ادامه مقاله به بررسی آن پرداختند.

سانسور کردن اینترنت و دیگر رسانه‌ها

این واقعیت که اینترنت بدون سانسور می‌تواند به‌طور قابل توجهی محبوبیت دولت را تضعیف کند، توسط سیاستمداران، به ویژه در کشورهای غیر‌دموکراتیک، مورد توجه قرار گرفته است. به گفته خانه آزادی (Freedom House)، بسیاری از دولت‌ها با اجرای سیاست‌هایی در جهت مسدود کردن رسانه‌های اجتماعی و برنامه‌های پیام‌رسان، اقداماتی را برای محدود کردن آزادی اینترنت انجام داده‌اند. در چین، مصر، ایران، روسیه، هند و سریلانکا اقدام به قطع موقت شبکه‌های تلفن همراه کرده‌اند. با این حال، بسیاری از افراد معتقدند که سانسور اینترنت سخت‌تر از رسانه‌های سنتی همچون رادیو و تلویزیون است. گوریف و دیگر همکارانش در بخشی از مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازند که چگونه سانسورهای اینترنتی و سانسور رسانه‌های سنتی (تلویزیون، رادیو، مجلات و روزنامه‌ها) به در دسترس بودن شبکه3G  و تاثیر آن بر نگرش افراد نسبت به دولت، بستگی دارد. با توجه به یافته‌های آنها، گسترش اینترنت3G  تنها زمانی باعث کاهش رضایت عمومی از دولت می‌شود که سانسور نباشد. این موضوع نشان می‌دهد که اطلاعات سیاسی در‌دسترس که از نهادهای مستقل از دولت منتشر می‌شود، باعث تغییر نگرش مردم نسبت به دولت می‌شود. علاوه بر این، زمانی که اینترنت سانسور نشود، تاثیر منفی گسترش3G  بر رضایت از دولت در کشورهایی که دولت رسانه‌های سنتی را کنترل می‌کند، قوی‌تر است؛ این موضوع به این معنی است که اینترنت تلفن همراه زمانی که هیچ منبع اطلاعات سیاسی مستقل دیگری در دسترس نباشد، به منبع اصلی اخبار تبدیل می‌شود.

سطح فساد دولتی کشورها و دیگر مولفه‌ها

طبق تئوری، گسترش اینترنت تلفن همراه زمانی بر نگرش افراد نسبت به دولت تاثیر می‌گذارد که اطلاعات جدیدی در مورد صلاحیت دولت در اختیار عموم قرار دهد که این محتوای دریافتی از طریق اینترنت با باورهای قبلی مردم متفاوت باشد. اگر اطلاعات جدید دید بدتری نسبت به باورهای قبلی از دولت ارائه دهد، گسترش3G  رضایت از دولت را کاهش می‌دهد. با این حال، برای دولت‌های صادق و شایسته، شفافیت بیشتر ممکن است اعتماد و رضایت از دولت را افزایش دهد، اگر اطلاعات جدید در مقایسه با انتظارات قبلی، دید بهتری از دولت ارائه دهد. این محققان برای بررسی این موضوع، از معیار فساد که توسط اقتصاددانان صندوق بین‌المللی پول ساخته شده است، استفاده کرده‌اند. معیار به‌کاررفته، شاخص جهانی حوادث فساد (GICI) است که حوادث فساد را در هر کشور و هر سال، کمّی می‌کند. با توجه به بررسی‌های این مقاله، به استثنای کشورهایی که کمترین فساد را دارند، گسترش اینترنت نسل سوم تلفن همراه، بدون در نظر گرفتن میزان فساد کشور، تاثیر منفی بر رضایت مردم از دولت داشته است. در مقابل، در کشورهای کم‌فساد که شامل دانمارک، آلمان، ژاپن، هلند، نروژ، سوئد، سوئیس و انگلستان می‌شود، گسترش اینترنت 3G  به افزایش اعتماد به دولت منجر شده است.

در ادامه، گوریف، ملنیکوف و ژوراوفسکایا به بررسی عوامل فردی و جغرافیایی موثر بر این رابطه منفی بین گسترش اینترنت و رضایت عمومی از دولت پرداختند. با این بررسی‌ها، آنها به این نتیجه رسیدند که اثرات منفی گسترش اینترنت بر تغییر نگرش افراد نسبت به دولتشان، برای ساکنان روستایی و افراد با وضعیت اجتماعی-اقتصادی بدتر (با توجه به سطح تحصیلات و درآمد) قوی‌تر و برای افراد جوان‌تر، ضعیف‌تر است. علاوه بر این، یافته‌های آنها نشان می‌دهد که گسترش اینترنت 3G، به‌طور متوسط، بر رضایت از دولت در همه قاره‌ها تاثیر منفی می‌گذارد، اما در اروپا و آسیا، تاثیر منفی فقط در میان ساکنان روستایی است.

نتایج انتخابات و گسترش اینترنت

در این مقاله برای بررسی این موضوع که آیا گسترش اینترنت3G  باعث ناامیدی رای‌دهندگان در انتخابات‌ها و کاهش سهم رای برای احزاب فعلی می‌شود یا خیر، بر انتخابات قاره اروپا تمرکز شده است. این محققان با استفاده از داده‌های سطح ملی در مورد102  انتخابات پارلمانی در 33 کشور دموکرات اروپایی بین سال‌های 2007 تا 2018، متوجه شده‌اند که دولت‌های فعلی پس از ورود شبکه‌های3G  تلفن همراه، حمایت انتخاباتی خود را از دست داده‌اند و مهر تاییدی بر نتایج بخش‌های این مقاله در مورد تغییر نگرش نسبت به دولت‌ها زده‌اند. گسترش پوشش شبکه 3G طی دهه 2017- 2008 به افزایش 53درصدی دسترسی به اینترنت تلفن همراه از 37 درصد به 90 درصد در اروپا منجر شد. نویسندگان این مقاله نشان دادند که این افزایش دسترسی به اینترنت باعث کاهش 7 /4درصدی در سهم رای احزاب فعلی در این قاره شده است. آنها همچنین به این نتیجه دست یافتند که افزایش دسترسی مردم به اینترنت 3G، باعث قدرت گرفتن سیاستمداران پوپولیست در کشورها شده است. طبق بررسی‌های این بخش، گسترش پوشش اینترنت3G  طی این دهه، در مناطق مختلف اروپا، به‌طور متوسط سهم رای پوپولیست‌های جناح راست را 6 /4 درصد و پوپولیست‌های چپ را تا 6 /3 درصد افزایش داده است. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که در میان احزاب مختلف، تنها احزاب پوپولیست از گسترش شبکه‌های3G  سود بردند و هیچ دستاورد انتخاباتی نصیب احزاب غیرپوپولیست همچون احزاب سبز (طرفداران محیط‌زیست) نشده است.