سیلی سیل

  جواد حیدریان: سیل اگرچه رخدادی طبیعی محسوب می‌شود و نمی‌توان زمان‌بندی مشخصی برای تاریخ وقوعش تعیین کرد اما به نظر می‌رسد در ایران بیش از هر زمانی می‌توان شدت وقوع و حتی تعدد آن را به دخالت‌های ناپایدار در بافتار طبیعت و البته اثر تغییرات اقلیمی بر سرزمین ایران جست‌وجو کرد. با این حال اگر بپذیریم ایران یکی از اولین کشورهایی است که بالاترین نرخ فرسایش خاک را دارد باید وقوع متعدد سیلاب‌های مخرب را دست‌کم نگیریم. سیل‌ها بخشی از عوامل طبیعت هستند که بر اثر حجم فزاینده باران به فرسایش خاک شدت می‌دهند. سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گزارشی تاکید کرده؛ در ۷۰ سال اخیر ۸۴۴۹ سیل در ایران رخ داده است. عددی که بسیار زیاد است. استان‌های فارس، گلستان، خراسان رضوی، هرمزگان و سیستان و بلوچستان در ۲۰ سال اخیر میزبان ۴۳ درصد از کل سیل‌های کشور بوده‌اند. یعنی در 20 سال اخیر نسبت به 60 سال گذشته سیل‌ها شدت بیشتری گرفته‌اند. این پیام معناداری دارد. این پنج استان از سال ۱۳۸۰ تاکنون محل وقوع ۱۹۲۳ سیل کوچک و بزرگ بوده‌اند و قربانیان اصلی این پدیده محیط زیستی محسوب می‌شوند. بر اساس این گزارش هر سال ایران دست‌کم میزبان ۱۲۰ سیل است و این معنی را می‌دهد که به‌طور میانگین هر سه روز یک سیل در ایران به وقوع پیوسته است. سازمان جنگل‌ها تاکید کرده تحلیل اطلاعات سیل‌های ۷۰ سال اخیر همچنین نشان می‌دهد از سال ۸۰ تاکنون شدت، وسعت و تعداد سیل‌ها نیز در استان‌های سیل‌خیز افزایش داشته است. سال 98 البته سیل شدید در گلستان و لرستان و خوزستان نشان داد چقدر شکنندگی طبیعت در ایران افزایش یافته است. با این حال برخی از متخصصان محیط‌زیست معتقدند سیل یک رخداد طبیعی است که البته خود را به شکل ویرانگری دارد در قالب واکنش به دخالت‌های انسانی نشان می‌دهد. معنی این ادعا این نیست که سیل عمل هوشمندی است که با سنجه‌های انسانی عمل می‌کند، بلکه دارد از یک اصل طبیعی پیروی می‌کند که دخالت‌های زیاد در حریم رودخانه‌ها، سد کردن ورودی آب‌ها، پاک‌تراشی جنگل‌ها و تغییر کاربری اراضی و البته برداشت‌های آب از منابع زیرزمینی، ایران را روزبه‌روز به سمت خشکیدگی بیشتر سوق داده است. سرزمینی که از نظر تاریخی همیشه با خشکسالی سازگار بوده اما اکنون با تغییرات اقلیمی و مشکلات آب‌و‌هوایی و افزایش دما، روند بارش‌ها نیز عوض شده و الگوهای بارش از برف به باران تغییر کرده و به جای پراکندگی بارش در طول ماه‌های سال به یکباره حجم زیادی باران در یک زمان کوتاه فرومی‌ریزد و سرزمین مستعد برای تخریب را ویران می‌کند. سرزمین ما اکنون دقیقاً متاثر از اثر تغییر اقلیم و دخالت‌های ناپایدار توسعه در شکننده‌ترین وضعیت در برابر مشکلاتی مثل سیلاب‌هاست. در این پرونده به این پرسش پاسخ می‌دهیم که افزایش تعداد سیل در ایران نشانه چیست؟