افسانه توشیشان

  محمدحسین شاوردی: داستان خودروسازی در ایران به افسانه‌های شرقی بی‌شباهت نیست. اگر در این افسانه‌ها قهرمان داستان می‌تواند از پس غول‌های مخوف و جادوگران پلید برآید، خودروسازان ایرانی نیز آرزو دارند در قد و قواره بازیگران جهانی به فعالیت بپردازند. با این حال پیشرفت خودروسازی در ایران از بدو تاسیس چنان از واقعیت‌های موجود دور است که ناخودآگاه خاطره انیمه مشهور توشیشان را زنده می‌کند. اوکتاگوا داستان‌نویس شهیر ژاپنی که توشیشان را با الهام از افسانه‌های چینی نوشت، در این داستان از موجودی ضعیف با آرزوهایی بزرگ می‌گوید. توشیشان که در خاطر همه متولدان دهه 60 نقش بسته، نوجوانی سربه‌هوا بود که به شکل اتفاقی با پیرمردی مرموز که در داستان نقشی شبیه به جادوگران دارد آشنا می‌شود. پیرمرد به توشیشان اجازه می‌دهد خیالاتش را در قالب آرزوهایی بزرگ برآورده کند. سه آرزوی توشیشان همه یادآور اموری هستند که در پنج دهه اخیر برای صنعت خودرو از سوی مدیران بنگاه‌های خودرویی، مقامات دولتی و کارشناسان عنوان شدند. تولید محصولات زیبا و مدرن، فروش بالا و صادرات انبوه در کنار بی‌نیازی از دنیای بیرون سه آرزوی دست‌نیافتنی خودروسازان ایرانی در همه 50 سال اخیر بوده است. آرزوهایی که هیچ یک از آنها جز در خیال دولت، رنگ واقعیت به خود نگرفت و تنها روی کاغذ نمود داشت. البته بازی دستاوردسازی دولت در صنعت خودرو هرچند درس‌های بسیاری برای اقتصاد ایران داشت اما برای جامعه به شدت تلخ و اعتمادسوز بوده است. ناتوانی پی‌درپی در تحقق وعده‌ها و سیر حرکت نزولی موجب شده تا خودروسازی به آزمایشگاه طرح‌های خیالی بدل شود. حال و در آخرین گام، برقی شدن صنعت خودرو، ساخت محصولات سبز و هوشمند و تولید خودرو الکتریکی در دستورکار این صنعت قرار گرفته است. موضوعی که نه با استعدادهای این صنعت و بنیان‌های اقتصاد ایران هماهنگ است و نه پتانسیلی برای توسعه مصرف آن در کشور وجود دارد. بررسی ترندهای بازار ایران، تحلیل تقاضای مصرف خودرو و نحوه اثر متغیرهای بازار انرژی روی تولید و مصرف خودرو برقی نشان می‌دهد این مسیر بدون فروش انبوه و در مقیاس وسیع پروژه‌ای است شکست‌خورده که نمی‌تواند عایدی چندانی در پی داشته باشد. جدا از ضعف‌های جدی کشور در حوزه تولید ادوات برقی، انواع برد و کامپیوترهای هوشمند که در خودروهای برقی مدرن کاربرد زیادی دارند، قیمت نازل بنزین و گازوئیل اجازه عرض‌اندام خودروهای برقی در بازار مصرف را نخواهد داد. قدرت خرید طبقات مختلف جامعه نیز با تورم افسارگسیخته یک دهه اخیر بر باد رفته است. بنابراین نه فقط پتانسیل فنی خودروسازان کشور در مسیر ساخت خودرو برقی بالا نیست که پتانسیل فروش این قبیل محصولات گران‌قیمت هم در کشور چشمگیر نخواهد بود. در شرایطی که دولت توانی برای اعطای یارانه به این بخش به عنوان یک سیاست مثبت جهانی در حوزه توسعه فرهنگ مصرف خودرو برقی ندارد، همه تجربه‌های آزموده در این بخش بایگانی خواهند شد. البته توشیشان قصه ما به یک شرط می‌تواند در این صنعت تحول‌آفرین باشد و رستگار شود؛ اینکه روی پای خود بایستد و دولت را رها کند. دولت هم به عنوان غول چراغ جادو، اگر دست از سر خودروسازی بردارد این امید وجود دارد که برخی پتانسیل‌های محدود و مشخص کشور در حوزه تولید خودرو بالفعل شود.