شعله‌های خشم
دمای زیاد و بهای بالای غذا عوامل ایجاد ناآرامی
وقتی هوا گرم می‌شود احتمال بروز اعتراضات بالا می‌رود. تابستان 1967 به «تابستان عشق» شهرت یافت، چون زمانی بود که کولی‌ها به کرانه غربی آمریکا هجوم آوردند تا علیه جنگ اعتراض، مواد مخدر مصرف و استراحت کنند. اما آن تابستان همچنین زمان بروز بیش از 150 شورش نژادی از آتلانتا تا بوستون بود. این شورش‌ها در میان گرمای بسیار شدید اتفاق افتاد و عنوان «تابستان داغ و طولانی» را به آن دوران داد.
در حالی که جهان گرم می‌شود پیوند بین گرما و ناآرامی‌های اجتماعی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و به ویژه تابستان امسال به عاملی نگران‌کننده تبدیل می‌شود. هر ناآرامی عوامل خودش را دارد اما برخی عوامل خاص احتمال بروز ناآرامی را بالا می‌برند. در ماه‌های اخیر افزایش دما، بالا رفتن بهای غذا و کاهش هزینه‌کردهای عمومی که سه عامل اصلی ناآرامی هستند برآوردهای احتمال بروز شورش را تا حد بی‌سابقه‌ای بالا برده‌اند. این برآوردها احتمالاً در طول تابستان باز هم بالاتر می‌روند. هنوز دما به نقطه اوج خود نرسیده است. خروج روسیه از «ابتکار غلات دریای سیاه» و منع صادرات از اوکراین به همراه ممنوعیت اخیر صادرات برنج از هند احتمالاً بهای مواد غذایی اصلی را بالاتر می‌برد. نشانه‌های اولیه ناآرامی اجتماعی از همین حالا در کنیا، هند، اسرائیل و آفریقای جنوبی به چشم می‌خورد.
تابستان نارضایتی‌ها
در اولین هفته ماه جولای میانگین دمای جهانی برای اولین‌بار از آستانه 17 درجه عبور کرد و به 08 /17 درجه رسید. پیش‌بینی می‌شود میانگین دمای جهانی این ماه از میانگین داغ‌ترین روز ثبت‌شده بالاتر باشد. این دما دردسرآفرین است. مارشال برک از دانشگاه استنفورد و ادوارد میگل از دانشگاه کالیفرنیا در مقاله‌ای که در نشریه ساینس (Science) انتشار یافت نشان می‌دهند که افزایش دما فقط به اندازه یک انحراف معیار بالاتر از میانگین درازمدت، حدود 15 درصد تناوب ناآرامی را بالا می‌برد.
در هشت هفته پس از آغاز ماه ژوئن، میانگین دمای جهانی چهار تا شش انحراف معیار بالاتر از سطوحی است که از سال 1980 تا 2000 ثبت شده‌اند. محاسبات اولیه‌ای که از رابطه ذکرشده در نشریه ساینس پیروی می‌کنند نشان می‌دهند که دماهای ثبت‌شده در ماه‌های ژوئن و جولای می‌‌توانند ریسک جهانی بروز ناآرامی‌های اجتماعی خشونت‌بار را تا 50 درصد بالا ببرند. الگوی هوایی ال‌نینو که دمای گرم را در جهان پخش می‌کند و هم‌اکنون در جریان است احتمالاً پایان سوزانی را برای تابستان نیمکره شمالی و آغاز سوزانی را برای تابستان نیمکره جنوبی به همراه می‌آورد. پدیده ال‌نینو با یک‌پنجم شورش‌های اجتماعی که از 1950 به بعد اتفاق افتاده‌اند همزمان بوده است.
شرکت اطلاعات ریسک میپل‌کرافت (Maplecraft) یک شاخص ناآرامی مدنی تهیه کرده است که پتانسیل اختلال در کسب‌وکارها به خاطر آشوب‌های اجتماعی از جمله شورش‌های خشن را بر مبنای کشور به کشور اندازه می‌گیرد. طبق برآوردهای شرکت، خطر ناآرامی‌های اجتماعی در سه‌ماه سوم سال 2023 به بالاترین سطح از زمان خلق شاخص در سال 2017 می‌رسد. جیمنا بلانکو، تحلیلگر ارشد شرکت، دلیل این امر را همزمانی افزایش گرما با بالا رفتن هزینه‌های زندگی می‌داند. او هشدار می‌دهد که نرخ بالای تورم بهای مواد غذایی بالاترین خطر است.
به نظر می‌رسد که تورم جهانی از نقطه اوج گذشته باشد و بهای بین‌المللی غلات نیز در مقایسه با اوج سال گذشته خود کمتر است. اما این به آن معنا نیست که افزایش بهایی که مصرف‌کنندگان می‌پردازند متوقف شده است. تورم بهای مواد غذایی در ماه ژوئن در بریتانیا 17، اتحادیه اروپا 14 و در کانادا و ژاپن تقریباً 10 درصد بود. این نرخ هنوز در بسیاری از کشورهای در حال توسعه به ویژه در آفریقا بالاست. تورم بهای مواد غذایی در نیجریه، اتیوپی و مصر به ترتیب 25، 30 و 65 درصد است که بالاترین نرخ در تاریخ این کشورها به شمار می‌رود. کاهش بهای عمده‌فروشی باید با گذشت زمان به مصرف‌کنندگان انتقال یابد. اما تصمیم روسیه برای توقف ابتکار غلات دریای سیاه در 17 جولای و پس از چهار شب حمله متوالی به بنادر اوکراین بازارهای مواد غذایی را آشفته کرد و قیمت‌ها را به سمت مخالف کشاند. خشکسالی در دیگر نقاط جهان نیز شرایط را بدتر می‌کند. پیش‌بینی می‌شود امسال بازدهی جو و گندم استرالیا به ترتیب 34 و 30 درصد کاهش یابد. ذخایر ذرت، گندم و ذرت خوشه‌ای (sorghum) در آمریکا به ترتیب 6، 17 و 51 درصد کمتر شده‌اند. این دو کشور سال گذشته بزرگ‌ترین صادرکنندگان غلات جهان از نظر ارزش بودند. رویدادهای نگران‌کننده‌تر در هند اتفاق می‌افتند که حدود 40 درصد از صادرات جهانی برنج را در اختیار دارد و امسال گرفتار باران‌های سیل‌آسا شد. دولت در 20 جولای صادرات تمام برنج‌های غیر باسماتی را ممنوع کرد. این امر با تاثیری آنی صادرات جهانی برنج را تا 10 درصد کاهش می‌دهد. طبق برآورد سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل، ذرت، برنج و گندم روی‌هم‌رفته تقریباً دوپنجم کالری مصرفی جهان را تامین می‌کنند. این نسبت در کشورهای فقیر جهان تا چهارپنجم بالا می‌رود. اگر قیمت‌ها به زودی پایین نیایند مردم گرسنه‌تر خواهند شد و احتمال هجوم مردم گرسنه به خیابان‌ها بالاتر می‌رود. ریاضت مالی می‌تواند به بی‌ثباتی‌ها دامن بزند. پس از سخاوتمند‌ی‌های دوران کووید 19، بسیاری از دولت‌ها مالیات‌ها را بالا برده یا هزینه‌کردها را پایین آورده‌اند تا بتوانند بدهی‌ها را کنترل کنند. هانس ووث و همکارش از دانشگاه زوریخ داده‌های یک قرن از 25 اقتصاد اروپایی را بررسی کردند. آنها متوجه شدند که هر پنج درصد کاهش هزینه‌کردهای دولت تناوب ناآرامی‌های اجتماعی را تا 28 درصد بالا می‌برد. آشوب‌های اجتماعی اثری تخریب‌گر بر اقتصادها دارند. لوکا ریچی و همکارانش از صندوق بین‌المللی پول به تازگی داده‌های فصلی مربوط به 35 سال اخیر را در 130 کشور مطالعه کردند. آنها متوجه شدند با گذشت 18 ماه پس از یک ناآرامی اجتماعی خفیف، تولید ناخالص داخلی کشور همچنان 2 /0 درصد کمتر باقی می‌ماند. این کاهش با گذشت 18 ماه از یک ناآرامی شدید یک درصد است. کشورهای خارج از جهان ثروتمند چشم‌انداز نگران‌کننده‌تری دارند. طبق گزارش پژوهشگران IMF، آسیب ناشی از ناآرامی در بازارهای نوظهور دو برابر میزان آن در اقتصادهای پیشرفته است چرا که در بازارهای نوظهور اعتماد مصرف‌کننده پایین‌تر و ابهامات شدیدترند و احتمال خروج ناگهانی سرمایه نیز بالاتر است. این نشانه‌ای بد برای سالی است که قرار است سرشار از افزایش بهای غذا، گرمای سوزان و کاهش هزینه‌کردها باشد. منتظر یک تابستان طولانی، داغ و پرآشوب باشید.
