چشم‌انداز آتش‌بس
آیا جنگ به پایان می‌رسد؟
آتش‌بس در غزه امواج خشنودی را پراکنده کرده است. فلسطینی‌ها امیدوار به پایان جنگ شده‌اند و برخی مفسرین جمهوری اسلامی نیز آن را نشانه یک پیروزی تمام‌عیار برای حماس و محور مقاومت پنداشته‌اند. اما به گفته مقامات اسرائیل دست‌کم دو ماه دیگر تا پایان جنگ باقی مانده است. طی چهل و اندی روز گذشته غزه آن چنان بمباران شده که دیگر سکونت‌پذیر نیست. با این همه به نظر می‌رسد آتش جنگ دوباره شعله‌ور شود. در همین زمینه بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که آتش‌بس موقتی که برای آزادی گروگان‌های اسرائیلی و زندانیان فلسطینی با میانجیگری قطر حاصل شده، بسته به اینکه حماس چه تعداد از گروگان‌ها را آزاد کند، می‌تواند عملیات ارتش اسرائیل را از چهار تا 9 روز به تعویق اندازد و پس از پایان آن، نبرد برای کنترل شهر غزه از سر گرفته می‌شود. اما اگر ارتش اسرائیل توجه خود را به جنوب غزه معطوف کند، موضوعی که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به آن اشاره کرده است، چه خواهد شد؟ با توجه به اینکه یک میلیون و 700 هزار نفر آواره از مناطق شمالی به مناطق جنوبی آمده‌اند که بسیاری از آنها مردمی هستند که بی‌خانمان شده و آسیب دیده‌اند، آیا فاجعه انسانی بزرگ‌تری در راه است؟
در حال حاضر صدها غیرنظامی فلسطینی در چادرهایی در مکانی به نام المواسی جمع شده‌اند. در گزارشی که بی‌بی‌سی انگلیسی کار کرده آمده است که مقامات سازمان ملل متحد از شرایط ناامیدکننده‌ای صحبت می‌کنند که ده‌ها هزار نفر در مدارس، بیمارستان‌ها و در برخی موارد در چادر پناه گرفته‌اند. بارش‌های پاییزی تا حالا هم باعث جاری شدن سیل شده و این وضعیت اسفبار را تشدید کرده است. چندین هفته است که مقامات اسرائیلی در مورد راه‌حلی صحبت می‌کنند. از یک به اصطلاح «منطقه امن» در المواسی، نوار باریکی از زمین‌های عمدتاً کشاورزی در امتداد سواحل مدیترانه، نزدیک به مرز مصر. هفته گذشته، اعلامیه‌هایی بر فراز خان یونس، که شهری نزدیک به این منطقه است، پخش شد که در مورد حملات هوایی قریب‌الوقوع هشدار داده شد و از مردم خواسته شد به سمت غرب و به سمت دریا حرکت کنند. اما چقدر واقع‌بینانه است که انتظار داشته باشیم بیش از دو میلیون نفر به آنجا پناه ببرند؟
هرگونه تلاش برای اسکان صدها هزار آواره، در منطقه‌ای که فاقد زیرساخت‌های اساسی از جمله فاقد هرگونه بیمارستان است، سازمان ملل را برای ایجاد پناهگاه‌های اضطراری و به احتمال زیاد چادرها، با یک چالش بزرگ بشردوستانه مواجه خواهد کرد. نوار غزه در حال حاضر محل استقرار هشت اردوگاه پناهجویان است که طی دهه‌ها به شهرهای شلوغ و پرازدحام تبدیل شده‌اند. سازمان ملل متحد نمی‌خواهد مسوول ایجاد یک اردوگاه دیگر باشد. مقامات اسرائیلی می‌گویند که این به عهده آژانس‌های امدادی است تا مطمئن شوند که کمک‌ها از گذرگاه رفح که بیش از ۱۰ کیلومتر دورتر است به المواسی می‌رسد. آنها نگفته‌اند که این امر در عمل چگونه خواهد بود. گفته می‌شود که مقامات آمریکایی در تلاش هستند تا با اسرائیل بر سر مناطق امن دیگری، از جمله یکی در دهنیه، در منتهی‌الیه جنوبی نوار غزه، مذاکره کنند.
بر اساس مفاد توافقنامه آزادی گروگان‌ها که از روز جمعه اجرایی شد، اسرائیل همچنین باید اجازه دهد روزانه ۲۰۰ کامیون کمک به غزه وارد شود که بسیار بیشتر از هفته‌های اخیر است. اما به نظر می‌رسد سران ۱۸ آژانس و سازمان غیردولتی سازمان ملل متحد که در ارائه کمک به غیرنظامیان فلسطینی، دخیل هستند، طرح‌های اسرائیل را رد کرده‌اند. آنها با انتشار بیانیه‌ای در شانزدهم نوامبر گفتند: «ما در ایجاد «منطقه امن» در غزه که بدون توافق همه طرف‌ها ایجاد شود، شرکت نخواهیم کرد.» مقامات سازمان ملل متحد می‌گویند که این طرف‌ها شامل اسرائیل، حماس و تشکیلات خودگردان فلسطینی مستقر در کرانه باختری است. بیانیه ۱۶ نوامبر بدون ذکر نام المواسی، هشدار داد که پیشنهادهای یک‌جانبه اسرائیل می‌تواند جان افراد زیادی را به خطر بیندازد. دکتر تدروس گبریسوس، مدیر کل سازمان بهداشت جهانی، طرح‌های اسرائیل را «دستورالعملی برای فاجعه» خواند. او گفت: «تلاش برای جمع کردن افراد زیادی در چنین منطقه کوچکی با چنین زیرساخت‌های فقیر و امکانات ناچیز، خطرات سلامتی را برای افرادی که در حال حاضر هم به سرحد این خطرات رسیده‌اند، به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.»
در این گزارش تلاش می‌کنیم ضمن بررسی واکنش‌های جهانی به آتش‌بس در غزه به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که آیا آتش‌بس موقت در غزه تمدید می‌شود؟ با شعله‌ور شدن مجدد آتش جنگ آیا محور مقاومت وارد جنگ می‌شود؟ آینده غزه چه خواهد شد؟ و درنهایت آیا جنگ به پایان می‌رسد؟
واکنش جهانی به آتش‌بس در غزه چگونه بود؟
بعد از اعلام احتمال قریب‌الوقوع آتش‌بس، یک مقام دولتی در آمریکا به توافق آتش‌بس در غزه واکنش نشان داد و آن را قابل تمدید دانست. این مقام ارشد آمریکایی که نامی از او برده نشده، گفته است که توافق آتش‌بس بر سر مرحله اول یعنی تبادل زندانیان دو طرف درگیری در غزه است. به گفته این مقام آمریکایی، از جمله کسانی که در مرحله اول توافق قرار است آزاد شوند، دو زن و یک کودک آمریکایی هستند. آن‌گونه که خبرآنلاین گزارش داده این مقام آمریکایی درباره جزئیات توافق آتش‌بس در غزه گفت: اعلام رسمی مبادله زندانیان پس از دریافت پاسخ تل‌آویو از طریق قطر انجام خواهد شد.
جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا هم اعلام کرد: «از توافق برای تضمین آزادی گروگان‌هایی که حماس در جریان حمله هفتم اکتبر به اسارت گرفته بودند، استقبال می‌کنم.» او ادامه داد این توافق باید گروگان‌های آمریکایی بیشتری را به خانه بیاورد و من تا زمانی که همه آنها آزاد نشوند، دست از کار نمی‌کشم.» آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا نیز در واکنش به توافق اسرائیل و حماس گفت که این توافق نتیجه «تلاش‌های دیپلماتیک خستگی‌ناپذیر و بی‌وقفه» واشنگتن بوده است.
روسای کمیسیون و شورای اتحادیه اروپا نیز از دستیابی حماس و اسرائیل به توافق آتش‌بس بشردوستانه در درگیری‌ها و تبادل اسرا ابراز خوشحالی کردند. اورسولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که از حصول توافق آتش‌بس بشردوستانه در غزه خوشحال است. رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا در این بیانیه گفت: از توافق برقرار‌شده در مورد آزادی ۵۰ اسیر و توقف موقت درگیری‌ها از صمیم قلب استقبال می‌کنم. او از کسانی که از طریق کانال‌های دیپلماتیک برای این توافق میانجیگری کرده‌اند، تشکر کرد. فون درلاین اضافه کرد: کمیسیون اتحادیه اروپا هرچه در توان دارد، انجام خواهد داد تا از این دوره برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه استفاده کند. از یانتس لنارچیچ، یکی از اعضای کمیسیون اتحادیه اروپا خواستم به منظور کاهش بحران انسانی در غزه کمک‌های بشردوستانه را در کوتاه‌ترین زمان ممکن افزایش دهد. از سوی دیگر، چارلز میشل، رئیس شورای اتحادیه اروپا نیز طی مطلبی در شبکه‌های اجتماعی اظهار داشت: از توافق آزادی اسیران در غزه استقبال می‌کنم. از قطر و مصر که برای این توافق میانجیگری کرده‌اند، سپاسگزارم. حماس باید تمام گروگان‌ها را آزاد کند. این هم بسیار مهم است که از این وقفه در درگیری‌ها برای ارسال حداکثر کمک بشردوستانه به نیازمندان استفاده شود.
امانوئل مکرون، ریاست‌جمهوری فرانسه در حساب کاربری خود در شبکه ایکس (توئیتر سابق) نوشت: «ما بدون وقفه تلاش می‌کنیم همه گروگان‌ها آزاد شوند.» او در ادامه تاکید کرد که آتش‌بس بشردوستانه میان اسرائیل و حماس باید «کمک‌رسانی» به مردم غزه را ممکن کند. آنالنا بربوک، وزیر خارجه آلمان هم در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نوشت: «اعلام آزادی نخستین گروه از گروگان‌ها یک پیشرفت است. هرچند هیچ چیزی در جهان نمی‌تواند جایگزین رنج آنها شود.» دیوید کامرون، وزیر خارجه بریتانیا نیز این توافق را «گامی مهم برای ارائه کمک به خانواده‌های گروگان‌ها و حل بحران انسانی در غزه» دانست. وزیر خارجه بریتانیا در ادامه با فراخواندن طرف‌های درگیر در جنگ غزه برای اجرای «تمامی» تعهداتشان براساس توافق به‌دست‌آمده، از این موضوع به عنوان «یک گام حیاتی» برای رسیدگی به بحران جاری در آینده یاد کرد.
در روسیه اعلام نظر در رابطه با آتش‌بس غزه بر شانه ماریا زاخارووا گذاشته شد. سخنگوی وزارت خارجه روسیه اعلام کرد که مسکو از توافق میان اسرائیل و حماس در مورد آتش‌بس انسانی چهارروزه استقبال می‌کند و این همان چیزی است که روسیه از ابتدای درگیری‌ها خواستار آن بوده است. او همچنین گفت که اشاره به تلاش‌های ویژه قطر با هدف اجرای عملی فراخوان جامعه بین‌المللی مبنی بر توقف تشدید تنش‌ها میان اسرائیل و فلسطین، حائز اهمیت است. چین هم ابراز امیدواری کرد که توافق حاصله میان اسرائیل و حماس «به کاهش بحران انسانی و تنش‌ها» در نوار غزه کمک کند.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، ضمن استقبال از برقراری آتش‌بس موقت بشردوستانه در غزه به عنوان گام اول در مسیر توقف کامل جنایات جنگی رژیم غاصب و کودک‌کُش صهیونیستی علیه شهروندان و زنان و کودکان فلسطینی، این تحول را نتیجه بیش از ۴۵ روز پایداری وصف‌ناپذیر مردم مقاوم فلسطین و مجاهدت و ایستادگی تاریخی رزمندگان مقاومت و گام اول پیروزی دانست. سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران در ادامه بر تداوم تلاش‌ها، ابتکارات و رایزنی‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران با طرف‌های مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی برای حمایت از مردم مظلوم فلسطین و تلاش مشترک با کشورهای دوست و همسو به منظور اتخاذ اقدامات فوری جهت تثبیت و تداوم کامل آتش‌بس و توقف ماشین کشتارجمعی رژیم صهیونیستی و امدادرسانی فوری به مردم بی‌پناه غزه تاکید کرد. کنعانی بیان کرد، ملت فلسطین اثبات کرد که سرنوشت خود و وطن خویش را چه در میدان جنگ و چه در میدان سیاسی به دست خود رقم خواهد زد و در مقابل هر طراحی و اقدام نسنجیده، متجاوزانه و کوته‌بینانه رژیم غاصب صهیونیستی و حامیان شناخته‌شده آن پاسخ مناسب و تعیین‌کننده خواهد داد.
رئیس‌جمهور و وزارت خارجه ترکیه در بیانیه‌هایی جداگانه از برقراری آتش‌بس چهارروزه بشردوستانه در غزه استقبال کردند. وزارت خارجه ترکیه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: دستیابی به آتش‌بس چهارروزه بشردوستانه بین حماس و اسرائیل یک اتفاق مثبت است. در بیانیه صادره از سوی وزارت خارجه ترکیه در این زمینه آمده است: منتظر پایبندی کامل به توافق آتش‌بس شامل آزادی‌بخشی از اسرای نزد حماس و بازداشت‌شدگان در اسرائیل هستیم. این بیانیه در ادامه اضافه می‌کند: از تلاش‌های قطر برای دستیابی به آتش‌بس بشردوستانه میان حماس و اسرائیل قدردانی می‌کنیم و امیدواریم این توافق به پایان درگیری‌ها کمک کند. «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه نیز در این ارتباط اعلام کرد: توافق آتش‌بس گام مثبتی است که ما از آن استقبال می‌کنیم و خواستار آتش‌بس دائمی هستیم.
وزارت خارجه عربستان سعودی نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد: «از تلاش‌های قطر، مصر و آمریکا در راستای دستیابی به توافق آتش‌بس استقبال می‌کنیم.» در بیانیه وزارت امور خارجه عربستان سعودی آمده است: «بار دیگر خواستار توقف کامل عملیات نظامی و حمایت از غیرنظامیان و کمک به آنها و آزادی اسرا هستیم.»
محمود عباس، رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین نیز با قدردانی از میانجیگری مصر و قطر برای رسیدن به این توافق، گفت که باید در جست‌وجوی «راه‌حل‌های جامع برای بحران‌ها در برابر اسرائیل» بود. آقای عباس در ادامه خواستار «توقف کامل تجاوزگری اسرائیل» علیه فلسطینی‌ها شد.
آتش‌بس موقت در غزه تمدید می‌شود؟
فرسایشی شدن و طولانی شدن جنگ غزه عملاً شرایط را به سمت شکل‌گیری توافق بر سر آتش‌بس سوق داد. اسرائیل در ابتدای جنگ تصور می‌کرد که از طریق حملات هوایی دست‌کم می‌تواند اسرایی را که در گروگان حماس بودند آزاد کند؛ اما در ادامه اسرائیل با وجود حملات گسترده هوایی و زمینی نتوانست این هدف حداقلی یعنی آزادسازی گروگان‌ها را محقق کند. بنابراین اسرائیل تحت فشار افکار عمومی داخلی و بین‌المللی نیاز داشت وقفه‌ای در جنگ ایجاد کند تا از طرفی فشارهای داخلی را کاهش دهد و از طرف دیگر به درخواست‌هایی که از طرف جامعه جهانی در ارتباط با ضرورت ارسال کمک‌های بشردوستانه به ویژه در هفته‌های اخیر مطرح بوده، پاسخ دهد. اما نکته قابل توجه این است که آتش‌بس فعلی ادامه پیدا نمی‌کند، البته احتمال اینکه آتش‌بس به صورت محدود و در حد یکی، دو روز دیگر ادامه پیدا کند یا حتی در آینده هم آتش‌بس‌هایی از این جنس به صورت محدود شکل بگیرد وجود دارد؛ اما این به معنای پایان جنگ نیست. دلیل این مساله هم این است که اسرائیل بخش مهمی از نیروهایش را به شمال غزه انتقال داده و غزه را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم کرده و در شرایط فعلی عملیات اسرائیل در غزه عملاً عملیاتی ناتمام است؛ بنابراین برای اسرائیل منطقی نیست که در شرایط کنونی بخواهد جنگ را متوقف کند و ناگزیر است جنگ را ادامه دهد تا به اهدافی که در سر دارد برسد.
اهداف اسرائیل هم به‌طور مشخص تغییر وضعیت امنیتی در داخل غزه یا به تعبیری دیگر پایان حکومت حماس در غزه است. اما تعابیری که اسرائیل برای نابودی حماس استفاده می‌کند ریشه در واقعیت ندارد به این دلیل که اول، حماس گروهی است که تعداد بالایی نیرو دارد؛ برآورد می‌شود که نزدیک به 30 هزار نیرو عضو این گروه هستند و اسرائیل به لحاظ نظامی این قابلیت را ندارد که تمامی این افراد را شناسایی و دستگیر کند؛ دوم، حماس یک ایدئولوژی است و ایدئولوژی را نمی‌توان از بین برد. احتمالاً مراد اسرائیل این است که حماس کنترلی بر نوار غزه نداشته باشد و یا به تعبیر دیگر شرایط به قبل از عملیات هفتم اکتبر برنگردد (از سال 2007 تا عملیات طوفان‌الاقصی غزه در کنترل حماس بود).
بنابراین دو سناریو قابل پیش‌بینی است، اول اینکه اسرائیل نیمه شمالی غزه را به تصرف کامل خود دربیاورد و در صورتی که این اتفاق بیفتد، اسرائیل عملاً می‌تواند روی این دستاورد تکیه کند و به توافقی سیاسی با فلسطینی‌ها برسد تا برمبنای آن توافق به هدفی که در سر دارد یعنی پایان حکومت حماس بر غزه، برسد. سناریوی دیگر این است که اسرائیل علاوه بر بخش شمالی، میل پیدا کند بخش جنوبی غزه را هم به تصرف دربیاورد. البته در این مسیر دشواری‌های زیادی وجود دارد، به این دلیل که مردم نیمه شمالی غزه با توجه به شرایط جنگی به سمت جنوب کوچ داده شدند. در حال حاضر بالغ بر یک میلیون و 700 هزار نفر آواره وجود دارد که از مناطق شمالی به مناطق جنوبی آمدند و این شرایط را هم ندارند که به‌طور کلی از غزه خارج شوند. با این اوصاف گسترش میدان نبرد به مناطق جنوبی به دلیل حضور جمعیت بالای انسانی در آن منطقه، کار بسیار پرریسکی است و احتمال وقوع آن به‌طور گسترده وجود ندارد.
اما برخلاف اسرائیل حماس در شرایط کنونی تمایلی به ادامه جنگ ندارد به این خاطر که با تداوم حملات اسرائیل به غزه و طولانی شدن جنگ اولاً توانایی‌های نظامی حماس تحلیل می‌رود؛ و دوم، غزه به یک سرزمین سوخته تبدیل شده و سرزمین سوخته هم قابل حکمرانی نیست. به عبارت دیگر هرچقدر جنگ کش پیدا کند حماس با شرایطی روبه‌رو می‌شود که عملاً ادامه حکومتش به شکل ثابت در نوار غزه امکان‌پذیر نخواهد بود. پس طبیعتاً برای حماس پایان گرفتن جنگ در همین برهه و شرایط کنونی بهترین سناریوی ممکن است. در حال حاضر شاهد این هستیم که مؤتلفین حماس از جمله ایران هم تلاش دارند که جنگ در همین نقطه متوقف شود؛ دلیلش هم این است که اسرائیل تاکنون به اهداف راهبردی و مشخصی که در سر دارد نرسیده است. البته اسرائیل مناطقی را تصرف کرده اما هنوز به آن نقطه راهبردی نرسیده تا برمبنای آن حماس را تحت فشار قرار دهد تا به خواسته‌اش تن دهد. بنابراین نفع حماس بر ادامه جنگ نیست؛ واقعیت این است که حماس ضربه‌ای را که در عملیات طوفان‌الاقصی به اسرائیل زد دستاورد بزرگی برای خودش می‌داند؛ اگر جنگ به همین شکل ادامه پیدا کند موقعیتش تضعیف می‌شود، گویی در حال باختن یک بازی برده است.
آیا محور مقاومت وارد جنگ می‌شود؟
در شرایط فعلی بسیار بعید است که محور مقاومت وارد جنگ شود. با شروع جنگ غزه سوال مهمی که مطرح شد این بود که اگر اسرائیل دست به اقدام زمینی علیه غزه بزند و به دنبال پایان دادن به حضور حماس در آنجا باشد، محور مقاومت چه واکنشی نشان خواهد داد؟ در آن زمان دو سناریو مطرح بود: اولین سناریو این بود که به موازات افزایش احتمال ورود نیروهای زمینی اسرائیل به غزه محور مقاومت هم تلاش می‌کند به صورت تدریجی از طریق عملیات‌های متعددی که در مناطق مختلف از جبهه لبنان گرفته تا سوریه و حتی از عراق انجام می‌دهد، فشار خود را افزایش دهد. در واقع محور مقاومت به این دلیل وارد درگیری می‌شود که اجازه ندهد اسرائیل پیروز جنگ غزه شود. طبق این سناریو محور مقاومت تلاش دارد تا حماس بتواند نوعی توازن با اسرائیل برقرار کند و اسرائیل را درگیر یک جنگ فرسایشی کند تا از این طریق در جبهه‌های متعدد، اسرائیل را کنترل کند. اما دومین سناریو این بود که اسرائیل با مشت آهنین وارد غزه شده و پیروز معادلات در آنجا شود و محور مقاومت به دلیل ریسک بالای ورود به یک جنگ فراگیر تمایلی برای ورود به این جنگ نداشته باشد. طبق این سناریو محور مقاومت به این جمع‌بندی می‌رسد که ورود به یک جنگ فراگیر ممکن است به این شکل باشد که دیگر طرف حساب اسرائیل نباشد و بازیگران دیگری وارد این جنگ شوند. پس بهتر است فعلاً به این شکست محدود تن دهیم تا اینکه در آینده بتوانیم خود را بازیابی کنیم.
تا پیش از شروع عملیات زمینی اسرائیل در غزه بسیاری گمان می‌کردند که محور مقاومت طبق سناریوی اول عمل خواهد کرد، به این خاطر که مقامات محور مقاومت همواره تهدید می‌کردند که اسرائیل نباید وارد غزه شود و اگر بشود دست محور مقاومت روی ماشه است و درهای جهنم به روی اسرائیل باز می‌شود؛ اما با ورود نیروهای اسرائیل به غزه، محور مقاومت اقدام خاصی علیه اسرائیل انجام نداد. برای مثال مقامات ایران در این زمینه کاملاً محتاطانه عمل کردند و طی این مدت بارها تاکید کردند هرآنچه گروه‌های فلسطینی و لبنانی یا حتی یمنی انجام می‌دهند ارتباطی با ایران ندارد و الزاماً از ایران دستور نمی‌گیرند.
در بخش‌های دیگر محور مقاومت هم ما شاهد نوعی احتیاط بودیم. در جبهه لبنان حزب‌الله لبنان را داریم که قوی‌ترین نیروی عملیاتی علیه اسرائیل است و با وجود اینکه از فردای عملیات طوفان‌الاقصی وارد تبادل آتش با اسرائیل شد اما به این صورت نبود که دو طرف وارد یک جنگ فراگیر شوند. در سخنرانی سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان هم روی این موضوع اذعان شد که حزب‌الله ظرفیت خود را وارد صحنه کرده و بعید است وارد جنگی گسترده شود. البته واقعیت این است که شرایط اقتصادی و سیاسی لبنان به حزب‌الله اجازه نمی‌دهد وارد جنگی فراگیر شود، به این خاطر که اگر جنگ ابعاد گسترده‌تری پیدا کند اوضاع لبنان رو به وخامت می‌رود و حزب‌الله این را نمی‌خواهد. بنابراین حزب‌الله هم وارد جنگ شده است هم وارد جنگ نشده است؛ وارد جنگ شده است به این معنا که در جنوب لبنان اسرائیل را درگیر کرده و نشان داده که حزب‌الله نسبت به مساله فلسطین بی‌تفاوت نیست؛ در جنگ شرکت نکرده به این معنا که وارد درگیری فراگیر با اسرائیل نشده است.
در رابطه با حوثی‌های یمن هم باید گفت تا آنجا که عملیات حوثی‌ها به شکل موشکی بود تاثیر چندانی بر معادلات نداشت. اما در هفته‌های اخیر شاهد اقداماتی از جنس گروگان گرفتن کشتی‌ها بودیم که البته این موضوع نمی‌تواند استمرار داشته باشد. اخیراً آمریکایی‌ها به این موضوع ورود کرده و مانع از گروگان گرفتن یک کشتی در منطقه خلیج عدن شدند. بنابراین اجزای مختلف محور مقاومت تا حد لزوم در مقابل اسرائیل ایستادگی کردند اما از این حد فراتر نخواهند رفت و درنتیجه معادلات جنگ غزه در خود غزه رقم خواهد خورد و مولفه‌های بیرونی تاثیرگذار نخواهد بود.
آینده غزه چه خواهد شد؟
خوبی که عملیات طوفان‌الاقصی برای فلسطینی‌ها داشت این بود که بار دیگر مساله فلسطین را در مرکز توجه جهانی قرار داد. واقعیت این است که طی این سال‌ها مساله فلسطین به فراموشی سپرده شده و تصوری جهانی ایجاد شده بود که مساله فلسطین دچار یک مرگ تدریجی شده و هرچه زمان می‌گذرد ابعاد این مساله فروکش کرده و احتمالاً خطر بزرگی ایجاد نخواهد کرد. بر همین مبنا پروسه صلح به فراموشی سپرده شد و کشورهای عربی وارد یک نوع صلح با اسرائیل شدند و روند عادی‌سازی روابطشان را شروع کردند بدون اینکه به مساله فلسطین توجه کنند. اما واقعیت این است که بحران فلسطین قدیمی‌ترین و عمیق‌ترین چالش و نزاع در منطقه خاورمیانه است و تا زمانی که این بحران به شکل مرضی‌الطرفین حل نشود هر آن ممکن است صلحی که شکل گرفته به یکباره فروبپاشد. تجربه تحولات روزهای اخیر هم به خوبی این موضوع را اثبات می‌کند. مساله فلسطین مانند زخمی کهنه است که هرچندوقت یک‌بار عفونت کرده و آسیبش کل منطقه را فرامی‌گیرد. به هر حال شوخی نیست، صحبت از میلیون‌ها آدم است که در وضعیت بلاتکلیفی زندگی می‌کنند. اصلاً موضوع ایدئولوژی نیست، شعاری هم نیست بلکه موضوعی عینی و ملموس است که اثرات و تبعاتش را مشاهده می‌کنیم.
طی این سال‌ها اسرائیل نه حاضر بوده که در این منطقه دو دولت تاسیس شود (چیزی که سازمان ملل و دست‌کم کشورهای غربی در موضع رسمی که دارند، بر آن تاکید می‌کنند) و نه حتی حاضر بوده به این جمعیت فلسطینی ذیل کشوری به اسم اسرائیل تابعیت بدهد؛ اسرائیل حتی به راه‌حل‌های بینابینی، به این صورت که یک کشور باشد و به صورت فدرال یا کنفدرالی اداره شود که فلسطینیان هم منطقه مختص خودشان را داشته باشند با میزانی از اختیارات و در عین حال مرزبندی مشخصی هم با اسرائیل داشته باشند، تن نداده است. متاسفانه اسرائیل طی این هفت دهه موضوع را به حال خود رها کرده است. تصوری در اسرائیل به‌خصوص در میان راستگراها وجود دارد مبنی بر مرگ تدریجی فلسطین، و اسرائیل تمام تلاشش را می‌کند تا به این مهم دست یابد. اگر در دوره‌ای جریان میانه‌رو و جریان چپ در اسرائیل قائل به این بود که به فلسطینیان حقوقی بدهیم که بتوانند کشوری به اسم فلسطین تشکیل دهند اما در دولت راستگراها اساساً موضوع از دستور کار خارج شد. اسرائیل تصور می‌کرد که به مرور زمان و به صورت تدریجی و با پیشرفت پروژه شهرک‌سازی در مناطق فلسطینی و تبدیل خاک فلسطین به نوعی مجمع‌الجزایر که در حال حاضر در بخشی از کرانه باختری انجام شده می‌تواند به این هدف دست پیدا کند.
اما عملیات طوفان‌الاقصی بار دیگر مساله فلسطین را در سطح جهانی مطرح کرد و نشان داد که این مساله همچنان به قوت خود باقی است. این عملیات ضرورت اینکه مساله فلسطین باید به یک نتیجه، ولو نسبی برسد را ایجاد کرده و فضای جهانی را به سمتی سوق داده که برای مساله فلسطین راه‌حلی پیدا کنند. شواهد نشان می‌دهد که احتمالاً بعد از تکمیل عملیات نظامی اسرائیل در غزه، توافق سیاسی شکل می‌گیرد که مبنای این توافق را قطری‌ها و آمریکایی‌ها پی‌ریزی می‌کنند. بر مبنای این توافق حماس دیگر حکومتی بر غزه نخواهد داشت و در ازای آن هم اسرائیل باید اقداماتی را در زمینه گشایش وضعیت فلسطینیان به ویژه در منطقه کرانه باختری و نوار غزه انجام دهد.
