سیاست روی پرده سینما

امروزه در دنیا تنوع محتوایی برای تولید فیلم بسیار بالا رفته است و فیلم‌هایی با سبک‌های متنوع و برای سلیقه‌های مختلف تولید می‌شوند. یکی از این محتواها، محتوای سیاسی است. محتوایی که بیننده‌های پروپاقرص خود را دارد. آمریکایی‌ها سال‌های انتخابات را «فصل احمقانه» می‌نامند اما آنها معتقد بودند انتخابات 2020 بسیار حائز اهمیت است. آنها بر این باور بودند که انتخابات نیاز به تعلیم و اصلاح مسیر دارد به‌طور مثال شناخت آرمان‌ها در انتخابات، تشخیص خطرناک‌ترین دام‌های آن و نقشی که نهادهای تاثیرگذار و انسان‌های آگاه در این فصل ایفا می‌کنند این اصلاحات را رقم می‌زند. فیلم‌های سیاسی می‌توانند به انجام این اصلاحات و حتی آگاهی دادن به مردم یک جامعه کمک کنند. اما اجازه دهید ابتدا این را بیان کنیم که شاید بعضی از فیلم‌ها در ظاهر محتوای سیاسی نداشته باشند ولی به دانش سیاسی ما کمک ‌کنند. جان سیلز شاید بزرگ‌ترین فیلمساز سیاسی آمریکایی در نسل خود -یا نسل‌های دیگر- زمانی در مجله مادر جونز نوشت که فیلم‌های متفاوتی مانند «رمبو» و «ماجراهای نگهداری از بچه‌ها» را می‌توان سیاسی توصیف کرد، زیرا «آنها فقط به حفظ وضعیت موجود می‌کنند؛ کلیشه‌ها را تقویت و مردم را از هم دور می‌کنند». او به نکته‌ای عالی اشاره می‌کند: یک فیلم ممکن است در ژانر سیاسی قرار نگیرد اما می‌شود از آن برداشت سیاسی داشت. در این مجموعه فیلم‌هایی هیجان‌انگیز، زندگینامه‌ای، طنز و درام‌هایی جذاب نیز وجود دارد. بسیاری از آنها مبتنی بر واقعیت هستند؛ برخی دیگر بیشتر بر مبنای حدس و گمان و استعاره هستند.

1- همشهری‌کین (Citizen Kane) (1941)

یک درام آمریکایی، محصول سال ۱۹۴۱ به کارگردانی، تهیه‌کنندگی و بازی اورسن ولز است. او این فیلمنامه را با همکاری هرمان جی. مانکیویچ نوشت. «همشهری ‌کین» اولین فیلم بلند ولز بود. این فیلم در 9 بخش نامزد جوایز اسکار شد و جایزه بهترین فیلمنامه را از آن خود کرد. این فیلم در سال 1998 در صدر 100 فیلم برتر جهان قرار گرفت. همشهری‌کین به خاطر فیلمبرداری گرگ تولند، تدوین رابرت وایز، موسیقی برنارد هرمان و ساختار روایی آن همیشه از سوی منتقدان ستایش می‌شود. جیمز براردینلی منتقد سینما درباره این فیلم می‌گوید: همشهری کین به عنوان بهترین فیلم سیاسی سینما که در دوران سیاه و سفید (یا هر دوره دیگری) در آمریکا ساخته شده است؛ همیشه مورد ستایش مخاطب‌ها بوده است. براردینلی همچنین می‌گوید، این فیلم نشان‌دهنده اوج حرفه فیلمسازی اورسن ولز است؛ اگرچه ولز بیش از 40 سال پس از انتشار فیلم همشهری‌ کین زندگی کرد، هرگز موفق نشد درخشش در این فیلم را دوباره تکرار کند و در هیچ فیلمی مانند اولین فیلم خود موفق عمل نکرد. همشهری‌ کین یک روایت دراماتیک قدرتمند درباره استفاده و سوءاستفاده از ثروت و قدرت است. او همچنین اضافه می‌کند، این یک تراژدی کلاسیک آمریکایی درباره مردی با اشتیاق، متفکر و طمع‌کار است که به خود فشار می‌آورد تا برای خود موفقیت‌هایی را رقم بزند. البته ساختار فیلم است که آن را بسیار به یادماندنی می‌کند. در واقع نمی‌توان بدون اشاره به این عنصر بحث جدی درباره این فیلم داشت. همشهری کین درباره چارلز فاستر کین سالخورده است که در عمارتی واقع در یکی از باغ‌های فلوریدا، در بستر مرگ است. او در حالی که یک گوی برفی در دست دارد، آخرین کلمه خود، «رزباد» را به زبان می‌آورد و می‌میرد. به دنبال مرگ کین تهیه‌کننده‌ای تلاش می‌کند زندگی کین، ناشر روزنامه بسیار ثروتمند و بزرگ صنعتی را روایت کند. مرگ کین به یک خبر شوکه‌کننده در سراسر جهان تبدیل می‌شود و این تهیه‌کننده، خبرنگاری به نام جری تامپسون را مامور کشف معنای «رزباد» می‌کند.

2-کاندیدای منچوری (The Manchurian Candidate) (1962)

«کاندیدای منچوری» یک فیلم نئونوآر آمریکایی در ژانر مهیج روان‌شناختی به کارگردانی و تهیه‌کنندگی جان فرانکنهایمر است که در سال ۱۹۶۲ منتشر شد. جرج اکسلرود فیلمنامه کاندیدای منچوری را با اقتباس از رمان ریچارد کاندون با همین نام که در سال ۱۹۵۹ منتشر شد؛ نوشته است. بازیگران اصلی فیلم فرانک سیناترا، لارنس هاروی و آنجلا لنزبری هستند و جانت لی، هنری سیلوا و جیمز گرگوری در این فیلم حضور دارند. این فیلم در 24 اکتبر 1962، در اوج خصومت ایالات‌متحده و شوروی، در طول بحران موشکی کوبا، در ایالات متحده به اکران درآمد. این فیلم با استقبال گسترده منتقدان غربی روبه‌رو شد و نامزد دو جایزه اسکار شد: بهترین بازیگر نقش مکمل زن (آنجلا لنزبری) و بهترین تدوین. کاندیدای منچوری در سال 1994 برای نگهداری در فهرست ملی فیلم ایالات متحده از سوی کتابخانه کنگره برای پرداختن به مسائل فرهنگی، تاریخی و حتی زیبایی‌شناختی انتخاب شد. داستان درباره یکی از افسران جنگ کره، ریموند شاو، است که در یک خانواده برجسته سیاسی متولد شده است. شاو پس از دستگیری گروه سربازانش از سوی کمونیست‌ها شست‌وشوی مغزی داده می‌شود. او به زندگی غیرنظامی در ایالات متحده بازمی‌گردد؛ جایی که مادرش، النور ایزلین، از قهرمانی او برای پیشبرد حرفه سیاسی همسرش، سناتور جان ایزلین، سوءاستفاده می‌کند. با بازگشت شاو به ایالات متحده زندگی او دستخوش تغییراتی هیجان‌انگیز می‌شود.

3- مالکوم ایکس (Malcolm X) (1992)

«مالکوم ایکس» یک درام زندگینامه‌ای-حماسی آمریکایی است که در سال ۱۹۹۲ درباره مالکوم ایکس فعال آفریقایی-آمریکایی ساخته شد. اسپایک لی کارگردان و نویسنده این فیلم است. دنزل واشنگتن در نقش اصلی این فیلم درخشیده است. آلبرت هال، آل فریمن جونیور و دلروی لیندو بازیگران دیگر آن هستند.

مالکوم ایکس وزیر مسلمان آمریکایی و فعال حقوق بشر بود که در جریان جنبش حقوق مدنی از چهره‌های مهم شناخته‌‌شده است. او تا سال 1964 سخنگوی ملت اسلام و از مدافعان قوی توانمندسازی سیاه‌پوستان و ترویج اسلام در جامعه سیاه‌پوستان بود. زندگینامه او پس از مرگش در سال 1965 منتشر شد. مالکوم پس از مرگ پدر و بستری شدن مادرش در بیمارستان، دوران نوجوانی خود را در پرورشگاه‌ها یا نزد اقوام گذراند. او مرتکب جرائم مختلفی شد و در سال 1946 به اتهام سرقت به 10 سال زندان محکوم شد. او به مدت 12 سال چهره عمومی سازمان حقوق بشر بود و از توانمندسازی سیاه‌پوستان و جدایی سیاه‌پوستان از سفیدپوستان آمریکایی حمایت می‌کرد و از مارتین لوتر کینگ جونیور و جریان اصلی جنبش حقوق مدنی به دلیل تاکید آن بر عدم خشونت و ادغام نژادی انتقاد می‌کرد. مالکوم ایکس همچنین به برخی از دستاوردهای رفاه اجتماعی کشور، مانند برنامه بازپروری رایگان مواد مخدر، افتخار کرد. از دهه 1950 به بعد، مالکوم ایکس تحت نظارت اداره تحقیقات فدرال (FBI) قرار گرفت.

4- سگ را بجنبان (Wag the Dog) (1997)

«سگ را بجنبان» یک کمدی سیاه سیاسی آمریکایی است. این فیلم در سال 1997 به تهیه‌کنندگی و کارگردانی بری لوینسون با بازی داستین هافمن و رابرت دنیرو ساخته شد. سگ را بجنبان یک ماه قبل از وقوع رسوایی کلینتون-لوینسکی و دومین بمباران کارخانه داروسازی الشفاء در سودان از سوی دولت کلینتون در آگوست 1998 روی پرده سینما آمد؛ همین امر موجب شد تا تماشاگران این فیلم و حادثه‌های رخ‌داده قبل از انتشار آن را با هم مقایسه کنند. این فیلم درباره یک دکتر و یک تهیه‌کننده هالیوودی است که داستان جنگی را در آلبانی جعل می‌کنند تا حواس رای‌دهندگان را از یک رسوایی جنسی که درباره یکی از نامزدهای ریاست‌جمهوری است؛ منحرف کنند. هیلاری هنکین و دیوید ممت این فیلمنامه را بر اساس رمان قهرمان آمریکایی لری بینهارت در سال 1993 نوشته‌اند. این فیلم با بودجه 15 میلیون‌دلاری 3 /64 میلیون دلار به فروش رفت و با استقبال خوبی از سوی منتقدان روبه‌رو شد و آنها کارگردانی، اجراها، مضامین و طنز آن را تحسین کردند. هافمن برای بازی خود نامزد جایزه اسکار بهترین بازیگر مرد شد و دیوید ممت و هیلاری هنکین فیلمنامه‌نویسان سگ را بجنبان هر دو نامزد بهترین فیلمنامه اقتباسی شدند.

5- نبرد الجزیره (The Battle of Algiers) (1966)

«نبرد الجزیره» یک فیلم جنگی ایتالیایی-الجزایری محصول 1966 به نویسندگی و کارگردانی مشترک جیله پونته‌کوروو است. این فیلم بر اساس وقایعی است که مردم مبارز در طول جنگ الجزایر 

(1962-1954) علیه دولت فرانسه در شمال آفریقا انجام دادند. این فیلم سیاه و سفید با ویرایشی مستندگونه برای افزودن به حس اصالت تاریخی آن، با حضور بازیگرانی غیرحرفه‌ای که در نبرد واقعی زندگی کرده‌اند پردازش شده است. موسیقی فیلم را انیو موریکونه ساخته است. این فیلم عمدتاً بر مبارز انقلابی علی لاپونت متمرکز است. زمانی که مبارزان چریکی FLN به الجزایر رفتند؛ اقدامات آنها با چتربازان فرانسوی مواجه شد که سعی در بازپس‌گیری قلمرو داشتند. این فیلم بسیار دراماتیک درباره سازماندهی یک جنبش چریکی و روش‌های غیرقانونی مانند شکنجه است که فرانسوی‌ها برای متوقف کردن این جنبش اعمال می‌کنند. الجزایر در نهایت موفق شد استقلال خود را به دست آورد که پونته‌کوروو در پایان فیلم به آن می‌پردازد.

6- همه مردان رئیس‌جمهور (All the President’s Men) (1976)

 «همه مردان رئیس‌جمهور» یک درام سیاسی زندگینامه‌ای آمریکایی است که در سال ۱۹۷۶ منتشر شد و درباره رسوایی واترگیت است که موجب سقوط ریچارد نیکسون از مقام ریاست‌جمهوری شد. این فیلم به کارگردانی آلن جی. پاکولا با فیلمنامه‌ای از ویلیام گلدمن، با اقتباس از کتابی غیرداستانی به همین نام نوشته کارل برنشتاین و باب وودوارد در سال 1974 ساخته شده است. کارل برنشتاین و باب وودوارد دو روزنامه‌نگاری بودند که در مورد رسوایی واترگیت برای واشنگتن‌پست تحقیق می‌کردند. در این فیلم رابرت ردفورد و داستین هافمن به ترتیب در نقش باب وودوارد و کارل برنشتاین ایفای نقش می‌کنند. این فیلم در چندین بخش نامزد اسکار، گلدن گلوب و بفتا شد. همه مردان رئیس‌جمهور در سال 2010 برای نگهداری در فهرست ملی فیلم ایالات متحده از سوی کتابخانه کنگره برای به تصویر کشیدن مسائل فرهنگی، تاریخی یا زیبایی‌شناختی برگزیده شد.

7- دکتر استرنج لاو (Dr.Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb) (1964)

«دکتر استرنج لاو یا: چگونه یاد گرفتم از نگرانی دست بردارم و بمب را دوست داشته باشم»، که تماشاگران بیشتر آن را با نام دکتر استرنج لاو می‌شناسند، یک کمدی سیاه محصول 1964 است که ترس‌های جنگ سرد از درگیری هسته‌ای بین اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده را به شکلی طنزگونه نمایش می‌دهد. این فیلم بر اساس رمان مهیج پیتر جرج «هشدار قرمز» ساخته شده‌ است. کارگردانی، تهیه‌کنندگی و نویسندگی این فیلم را استنلی کوبریک عهده‌دار بوده است و بازیگرانی چون پیتر سلرز، جرج سی اسکات، استرلینگ هایدن و اسلیم پیکنز در این فیلم ایفای نقش کرده‌اند. داستان مربوط به یک ژنرال نیروی هوایی ایالات متحده است که دستور یک حمله هسته‌ای را به اتحاد جماهیر شوروی می‌دهد. این دستور خودسرانه و بدون هماهنگی با رئیس‌جمهور ایالات متحده، مشاوران او، رئیس ستاد مشترک ارتش و یک افسر مبادله نیروی هوایی سلطنتی انجام می‌شود اما آنها تلاش می‌کنند از حمله هسته‌ای جلوگیری کنند. این فیلم به عنوان یکی از بهترین کمدی‌های ساخته شده و همچنین یکی از بهترین فیلم‌های تمام دوران در نظر گرفته می‌شود. در سال 1998، موسسه فیلم آمریکا آن را در فهرست بهترین فیلم‌های آمریکایی خود در رتبه بیست و ششم قرار داد.

8- آقای اسمیت به واشنگتن می‌رود 

(Mr. Smith Goes to Washington) (1939)

«آقای اسمیت به واشنگتن می‌رود» یک کمدی-درام سیاسی آمریکایی به کارگردانی فرانک کاپرا با بازی ژان آرتور و جیمز استوارت و کلود رینز و ادوارد آرنولد است که در سال ۱۹۳۹ روی پرده آمد. سیدنی بوچمن فیلمنامه آن را بر اساس داستان منتشرنشده لوئیس آر. فاستر «آقای اهل مونتانا» نوشته است. این فیلم درباره یک سناتور تازه‌کار ایالات متحده است که علیه یک سیستم سیاسی فاسد مبارزه می‌کند. این فیلم استوارت را به یک ستاره بزرگ تبدیل کرد. آقای اسمیت به واشنگتن می‌رود برای یازده بخش جایزه اسکار، از جمله بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر مرد، نامزد شد و در نهایت جایزه بهترین فیلمنامه را از آن خود کرد. آقای اسمیت به واشنگتن می‌رود به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های تمام دوران به شمار می‌آید. این فیلم از سوی کتابخانه کنگره به عنوان یکی از 25 فیلم اول برای نگهداری در فهرست ملی فیلم ایالات‌متحده در سال 1989 انتخاب شد.