سیگنال‌های صعود

یک هفته معاملاتی دیگر در بازارها به پایان رسید. دلار در سایه ریسک‌های سیستماتیکی که ناشی از تنش‌های منطقه‌ای در سپهر کشور پدیدار شده، پس از مدت‌ها توانست مجدداً به کانال 51 هزار تومان برسد. افزایش قیمت دلار و همچنین بهای اونس جهانی طلا نیز در هفته گذشته موجبات افزایش قیمت‌ها را در بازار طلا و سکه فراهم کرده است. اختلالات عرضه در میادین نفتی مختلف نیز یکی از مهم‌ترین عواملی است که سبب شده نفت برنت مجدداً در آستانه کانال 80دلاری قرار بگیرد. در بورس تهران نیز پس از سپری شدن یک دوره نوسان محدود قیمت‌ها، معاملات آخرین روز هفته، شکل و شمایل امیدوارانه‌تری از خود به نمایش گذاشت و باید دید که این روند در هفته‌های آتی ادامه‌دار خواهد بود یا خیر.

بازار سهام

معاملات بازار سهام در هفته گذشته با افزایش ارتفاع نماگرهای سهامی همراه شد. بورس تهران در چند ماه اخیر گرفتار رکود معاملاتی بوده است. عوامل مختلفی را می‌توان به عنوان دلایلی که سبب شده بورس تهران در ماه‌های اخیر گرفتار چنین وضعیتی شود، ذکر کرد. اولین عامل به رکود حاکم بر تمامی بازارها بازمی‌گردد. علاوه بر اینکه بورس تهران چنین وضعیتی دارد، اوضاع و احوال دیگر بازارها نیز چندان مناسب نیست. این موضوع از کاهش انتظارات تورمی نشات ‌گرفته است. عامل پیشران در اکثر بازارهای دارایی ایران، انتظارات تورمی است و هر زمان که انتظارات تورمی در اقتصاد کشور شعله‌ور می‌شود، بازارها با التهاب همراه می‌شوند و هر زمان که انتظارات تورمی در اقتصاد فروکش می‌کند، شاهد آرامش در بازارها هستیم. نکته‌ای که از رصد اوضاع و احوال این روزهای بازارهای داخلی کشور قابل رهگیری است، رکود حاکم بر تمامی بازارهاست که تحت تاثیر فروکش کردن انتظارات تورمی به وقوع پیوسته است؛ در واقع در ماه‌های اخیر اقتصاد کشور، یک آرامش نسبی را در اکثر زمینه‌ها به خود دیده است. به‌رغم اینکه رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی همچنان در مقادیر بالایی قرار دارد، شاهد کاهش شتاب رشد نقدینگی هستیم که این موضوع سبب شده از این ناحیه نیز انتظارات و واکنش‌های مثبتی پیرامون کل‌های پولی شکل بگیرد. به‌علاوه در سال جاری حرکات مناسبی در زمینه بهبود روابط منطقه‌ای کشور شکل گرفته است. مورد بعدی که وضعیت بورس تهران را در این روزها بحرانی کرده، زخم کاری تصمیمات خلق‌الساعه نهادهای مختلف است که هر یک به نحوی و طریقی، بخشی از بدنه و پیکر نحیف و رنجور بازار سهام را نشانه‌گیری کرده‌اند. به‌عبارت دیگر سیاستگذار با تصمیمات خلق‌الساعه خود، تدوین افق زمانی برای سرمایه‌گذاری را از سرمایه‌گذار سلب کرده است. برای مثال در زمینه موضوعی مثل نرخ خوراک انتقادی که در این زمینه مطرح است، موضوع افزایش یا کاهش نرخ خوراک نیست، بحث قابل ‌توجه در این زمینه نحوه اطلاع‌رسانی اخبار این‌چنینی است، درحالی‌که ماجرای افزایش نرخ خوراک در اواسط اردیبهشت‌ماه مطرح شده بود، انتشار رسمی این خبر ۵۱ روز بعد انجام شد. طبیعتاً چنین اقداماتی به مثابه ضربات و زخم‌های کاری است که بر پیکر اعتماد در بازار سهام نواخته می‌شود و موجب می‌شود بازار سهام هر روز که می‌گذرد با کاهش اقبال از سوی سرمایه‌گذاران حقیقی همراه شود که بخشی از این رخوت نیز به دلیل همان بدبینی‌هایی است که در بازار ایجاد شده است. بازار در هفته‌های اخیر توانسته بود با جو و فضای روانی مثبتی که از طریق مساله تجدید ارزیابی به بازار مخابره شده بود، اندکی از فاز نااطمینانی و بدبینی فاصله بگیرد و در همین مسیر پس از مدت‌ها شاخص کل بورس تهران توانست کانال دو‌ میلیون و ۲۰۰‌ هزارواحدی را نیز فتح کند. سهامداران بورس تهران در مقطع کنونی وزن کمتری برای گفتاردرمانی و حرف‌درمانی‌های مختلف قائل هستند و این موضوع سبب شد تا بعد از فتح کانال 2/2‌ میلیون‌واحدی، عطش تقاضا در بورس تهران تعدیل شود و این شاخص مجدداً محدوده مذکور را از دست بدهد، اما در ادامه مسیر معاملاتی در سال جاری، مطمئناً در زمینه تجدید ارزیابی شرکت‌ها، کدال (سامانه جامع اطلاع‌رسانی ناشران) در تیررس سرمایه‌گذاران قرار خواهد گرفت تا اگر خبری در این زمینه از دل شرکت‌ها بیرون می‌آید، سرمایه‌گذاران از آن غافل نمانند. به‌علاوه گزارش‌های ماهانه شرکت‌ها و صورت‌های مالی سه ‌ماه پاییز نیز که بخشی از آنها منتشر شده و بخش دیگری نیز در روزهای آتی منتشر خواهد شد، می‌توان از این گذرگاه نیز برای بازار سهام چشم‌انداز مثبتی متصور شد.

بازار ارز

روند معاملات دلار در بازار آزاد در روزهای اخیر به شکلی بوده که بررسی، مخاطب را به سمت نتایج جالب توجهی سوق می‌دهد. دلار در چهاردهمین روز از زمستان، پس از مدت‌ها وارد کانال 51 هزار تومان شد، اما شاخص ارزی فقط یک روز توانست خود را در کانال جدید حفظ کند و مجدداً به کانال پایین‌تر نزول پیدا کرد. اما در جریان معاملات سه‌شنبه مجدداً دلار کانال 51 هزار تومان را پس گرفت. نکته‌ای که از رصد نوسانات قیمت دلار در چند وقت اخیر قابل استنباط است این است که در چند وقت اخیر با توجه به ظهور انواع و اقسام ریسک‌های منطقه‌ای که به نوعی در حکم ریسک سیستماتیک برای اقتصاد کشور هستند، تمایلات افزایشی در بازار ارز مشهود است. گروهی از تحلیلگران ارزی، برخورداری بانک مرکزی از ذخایر ارزی را به عنوان یکی از مهم‌ترین عواملی تلقی می‌کنند که موجبات حمایت از عرضه دلار را تقویت کرده و مانع از جهش قیمت دلار می‌شود. این در حالی است که سرکوب قیمتی ارز در اقتصاد ایران همواره نتایج ناخوشایندی داشته است. هر زمان که بانک مرکزی به منابع ارزی دسترسی داشته، اقدام به سرکوب قیمتی دلار کرده است و پس از چندی، با اتمام و فروکش کردن ذخایر، به‌محض پدیدار شدن نخستین شوک افزایشی، جهش ارزی آغاز شده است و افزایش افسارگسیخته ارز، موجبات در تنگنا و مضیقه قرار گرفتن تمامی فعالان اقتصادی را فراهم کرده است. جهش ارزی آغازین سال‌های دهه 90 که با شروع تحریم‌های نفتی و سیستم بانکی در آن زمان حادث شد، افزایش قیمت دلار پس از خروج آمریکا از برجام در سال 97، جهش قیمت دلار در سال 99 که در نتیجه انتظارات تورمی حاصل از احتمال پیروزی ترامپ در انتخابات آن سال آمریکا اتفاق افتاد و نهایتاً بحران ارزی سال گذشته که پس از ناآرامی‌های اجتماعی و سیاسی نیمه دوم سال پیش ‌روی داد، چهار جهش ارزی 15 سال اخیر اقتصاد ایران بوده است که همه آنها بعد از یک شوک داخلی یا خارجی و پس از یک دوره طولانی سرکوب قیمتی در بازار آزاد حادث شده است. بعد از تغییر رئیس کل بانک مرکزی، با اینکه انتظارات تورمی در اقتصاد ایران فروکش کرد و این موضوع به نوبه خود در آرامش ایجادشده در بازار ارز تاثیرگذار بود، اما همچنان تفکر سلیقه‌ای در این بازار حرف اول را می‌زند و کسی به عاقبت شوم سرکوب قیمتی دلار در سنوات قبل توجه خاصی نشان نمی‌دهد. به هر روی باید دید که بانک مرکزی سیاست تثبیت ارزی را تا کجا پیش خواهد برد و جرقه بعدی که آتش انتظارات افزایشی را در بازار ارز شعله‌ور می‌کند، ناشی از چه عامل داخلی یا خارجی خواهد بود.

بازار طلا و سکه

رصد تحرکات در بازار طلا و سکه در هفته‌های اخیر نیز نشانگر انتظارات افزایشی در این بازار است. ورود دلار به کانال 51 هزار تومان از یک‌سو و افزایش بهای اونس جهانی طلا در هفته‌های گذشته، مهم‌ترین پیشران قیمت‌ها در بازار طلا و سکه بوده است. در معاملات روز چهارشنبه، سکه رفاه در بورس کالا پس از مدت‌ها وارد کانال 31 میلیون تومان شد. طلای 18 عیار نیز در ادامه حرکت مستمر خود در مسیر صعودی، در آستانه فتح کانال دو میلیون و 600 هزار تومان قرار گرفته است. نیم‌سکه و ربع‌سکه نیز در جریان معاملات روز چهارشنبه، به ترتیب در قیمت‌های 17 و 11 میلیون تومان میان خریداران و فروشندگان دست‌به‌دست شدند. صندوق‌های طلا نیز از صندوق‌های نوپای بورس هستند که چند سالی است مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته‌اند. مقایسه بازدهی این صندوق‌ها از ابتدای سال با شاخص کل بورس نشان می‌دهد که اکثر این صندوق‌ها در پیکار با ریسک‌پذیران بورسی، عملکرد بهتری از خود نشان داده‌اند. به نظر می‌رسد که با نزدیک شدن به پایان سال، موج جدیدی از تقاضا نیز در این بازار به دلیل نزدیکی به عید نوروز شکل بگیرد که البته این تقاضا از جنس مصرفی خواهد بود، نه در راستای سرمایه‌گذاری. گفتنی است که قیمت‌ها در بازار طلا و سکه همواره با نوسانات قیمت اسکناس آمریکایی همبستگی مستقیمی داشته است و در مواقعی که در کنار افزایش قیمت دلار، بهای اونس جهانی طلا نیز در مدار صعودی قرار می‌گیرد، این موضوع شتاب افزایش قیمت‌ها در این بازار را افزون‌تر می‌کند. به نظر می‌رسد در سایه کاهش نرخ بهره فدرال‌رزرو در سال جدید میلادی، می‌توان چشم‌انداز روشنی را فراروی قیمت اونس طلا ترسیم کرد که مطمئناً در کنار افت‌وخیزهای قیمت دلار، این موضوع نیز برای سرمایه‌گذاران این بازار از اهمیت زایدالوصف و قابل ‌توجهی برخوردار خواهد بود.

بازار نفت

قیمت نفت در معاملات آسیایی روز چهارشنبه افزایش یافت و با تداوم نشانه‌هایی از اختلالات عرضه در خاورمیانه، رشد قیمتی در نفت مشهود بود. در حالی که داده‌ها، افزایش شدید تولید پالایشگاه‌های نفتی آمریکا را نشان می‌دهند، قیمت نفت هفته جاری را با اعلام کاهش نرخ پیشنهادی آرامکو، نزولی آغاز کرد، اما افزایش تنش‌های دریایی و احتمال اختلال در عرضه خاورمیانه، ادامه جنگ اسرائیل و حماس و نیز به دلیل تعلیق تولید لیبی در بزرگ‌ترین میدان نفتی خود، دوباره قیمت افزایش یافت. معاملات آتی نفت برنت تحویل مارس با 3/0 درصد افزایش به 82/77 دلار در هر بشکه رسید، در حالی که قیمت نفت خام WTI با 3/0 درصد افزایش به 50/72 دلار در هر بشکه رسید. هر دو قرارداد اکنون به سطحی بازگشته‌اند که قبل از افت شدید در ابتدای هفته در آن محدوده قرار داشتند. قیمت نفت در سال گذشته میلادی، بیش از 10 درصد کاهش داشت، زیرا نگرانی‌ها در مورد تقاضای ضعیف باعث کاهش قیمت‌ها در اکثر روزهای سال شد. داده‌های موسسه نفت آمریکا نشان می‌دهد که ذخایر نفت این کشور در هفته منتهی به 5 ژانویه 2/5 میلیون بشکه کاهش داشته است که بسیار بیشتر از انتظار برای کاهش 2/1 میلیون‌بشکه‌ای است. پالایشگاه‌های ایالات‌متحده صادرات خود را برای پر کردن شکاف عرضه ناشی از اختلالات در خاورمیانه افزایش داده‌اند. داده‌های API همچنین نشان‌دهنده افزایش شدید موجودی بنزین و میعانات ناشی از تقاضای ضعیف در بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سوخت جهان است که با طوفان عظیم زمستانی و محدودیت در سفرهای جاده‌ای توام شده است. تقاضای سوخت ایالات‌متحده در ماه‌های اخیر به‌طور قابل توجهی ضعیف شده است که عمدتاً به دلیل آب‌وهوای نامناسب در فصل زمستان است، این موضوع باعث شده که قیمت بنزین در ایالات‌متحده به پایین‌ترین حد در دو سال گذشته سقوط کند. تضعیف تقاضای سوخت ایالات‌متحده بر نگرانی‌ها مبنی بر تضعیف تقاضای جهانی نفت در سال 2024 افزوده است که در کنار عرضه نسبتاً قوی، اخبار بدی را برای قیمت نفت نشان می‌دهد.