خواب تابستانی

یک هفته معاملاتی دیگر در بازارها به پایان رسید. در جریان معاملات هفته گذشته شاخص کل بورس تهران، با افت 65 /2درصدی همراه شد. شاخص هم‌وزن نیز با افت 67 /1درصدی همراه شد. معاملات نفت خام بعد از تجربه قیمت‌های بالای 80 دلار در دو هفته قبل، در هفته گذشته عمده نوسانات خود را در نزدیکی‌های مرز 80دلاری به ثبت رساند. سکه همچنان در مقادیر کمتر از 28 میلیون تومان معامله می‌شود و آرامش حاکم بر معاملات بازار آزاد ارز نیز از مهم‌ترین مواردی است که سبب شده التهاب بازارها فروکش کند.

بازار سهام

معاملات هفته گذشته بورس تهران با کاهش ارتفاع نماگرها همراه شد. در هفته‌ای که گذشت، شاخص کل بورس تهران با افت 65 /2درصدی همراه شد. نماگر هم‌وزن نیز که نشانی از اثرگذاری یکسان کلیه نمادهای معاملاتی است و وضعیت کلی بازار را به نحو مطلوب‌تری نمایش می‌دهد با افت 67 /1درصدی مواجه شد. بازار سهام در هفته گذشته در سه روز ابتدایی به‌طور کامل سرخپوش بود و شاخص کل در روزهای یکشنبه و دوشنبه دو ریزش 4 /2 و 2 /3درصدی را تجربه کرد تا به این ترتیب با تجربه روزهای منفی ابتدای هفته، شاخص کل بورس تهران مرز روانی و مهم دو میلیون‌واحدی را از دست بدهد. این مهم در حالی به وقوع پیوست که شاخص کل بورس تهران در جریان رشد قیمت‌ها تا میانه‌های اردیبهشت‌ماه توانسته بود با ایستادن در ارتفاع دو میلیون و 537 هزارواحدی، نسبت به ابتدای سال بازدهی 3 /29درصدی را ثبت کند. اما از میانه‌های اردیبهشت بازار سهام گرفتار فشار فروش شد و در جریان یک دوره افت قیمت‌ها، همه بازدهی محقق‌شده نماگر اصلی بازار سهام تا سقف تاریخی خود از دست رفت و در روز دوشنبه برای اولین‌بار از ابتدای سال، بازدهی کلی و تجمعی بورس منفی شد. هرچند توقف و سکونت بورس در مقادیر کمتر از دو میلیون‌واحدی فقط دو روز دوام آورد و در جریان معاملات آخرین روز هفته، شاخص کل بورس تهران توانست مجدداً وارد کانال دو میلیون‌واحدی شود. اما چه عواملی سبب شد که بازار سهام محدوده دو میلیون‌واحدی را به سمت پایین بشکند؟ در پاسخ به این سوال می‌توان عوامل متعددی را مطرح کرد که در ادامه به بررسی اجمالی هر یک از آنها می‌پردازیم: اولین مورد به ثبات حاکم بر بازار ارز بازمی‌گردد. آرامشی که از سوی بانک مرکزی به صحنه معاملات بازار ارز تزریق شده، موجبات سکون و ثبات نسبی قیمت‌ها در بازارهای سرمایه‌گذاری داخلی کشور را فراهم کرده است. تغییرات و نوسان اسکناس آمریکایی به‌عنوان محرک اصلی و عامل پیشران در جهت‌دهی به بازارها و به‌خصوص بازار سهام عمل می‌کند و هر زمان که قیمت دلار دچار رشدهای افسارگسیخته می‌شود، قطار قیمت‌ها در بازارهای داخلی را با خود همراه می‌کند و به سمت قله‌های بالاتر هدایت می‌کند. در مواقعی نیز که دلار با افت همراه می‌شود، شاخص‌های قیمتی در بازارها، خود را با تغییرات رو به پایین دلار مطابقت می‌دهند. البته شایان ذکر است که بنا به دلایلی مانند چسبندگی قیمتی در بازار مسکن و خودرو، قیمت‌ها در این بازارها، همسو با افزایش ارتفاع دلار، صعود قابل‌توجهی را تجربه می‌کنند، اما در زمان‌هایی که دلار با افت قیمتی مواجه می‌شود، قیمت‌ها در این بازارها، به اندازه افت قیمت دلار، دچار کاهش نمی‌شوند. به هر روی افت قیمت دلار از حوالی 60 هزار تومان سبب شده که بازار سهام نیز به این موضوع واکنش مقتضی را نشان دهد. دومین عامل بی‌اعتمادی ایجادشده از تصمیمات خلق‌الساعه سیاستگذار است که بر صحنه معاملات سهام سایه افکنده و سبب شده تا معامله‌گران حقیقی به سمت در‌های خروج از بازار سهام روانه شوند. ماجرای افزایش نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی همچنان جزو مواردی است که شک و شبهه‌های ایجادشده پیرامون آن جزو مهم‌ترین انتقادات فعالان بازار نسبت به اعمال و سیاست‌های سیاستگذار است که در ماه‌های اخیر سبب شد تا شاخص کل بورس تهران از کانال دو میلیون و 500 هزارواحدی به کانال یک میلیون و 900 هزارواحدی سقوط کند. هنوز هم عده‌ای از فعالان بازار به این موضوع و نحوه مخابره آن به سرمایه‌گذاران انتقاد جدی دارند و نبود شفافیت در بازاری مثل بورس تهران را که خود داعیه مبارزه با فساد و رانت را دارد، به باد استهزا و تمسخر می‌گیرند. همچنین در روزهای اخیر مجدداً خبرهایی مبنی بر حمایت از بازار مطرح شد که خاطرات تلخ بورس 1399 تهران را در اذهان سهامداران تداعی می‌کند. بازار سهام در سال 1399 و حتی در سال1400 شرایط به مراتب بدتری نسبت به وضعیت کنونی را تجربه کرد، اما هربار که متن حمایت از بازار سهام در رسانه‌های مختلف دست‌به‌دست شد، اثر مثبت این موضوع فقط یک روز و در پاره‌ای از موارد فقط تا چند روز در کلیت بازار سهام حکم‌فرما بود و در روزهای بعد شاخص‌های سهامی با افت مواجه شدند و کف‌های پایین‌تر از مقادیر قبلی ثبت کردند. اگر حرف‌درمانی‌ها برای بازار سرمایه نقشه‌راه و مرهم بود، مطمئناً در آن مقطع بازار سهام از آن ناحیه منتفع می‌شد، درحالی‌که مشاهده شد بازار روزبه‌روز به ریزش خود ادامه داد تا جایی که 10 ماه پس از ریزش تاریخی بورس تهران در مرداد 1399، یعنی در سوم خرداد 1400 فاصله شاخص کل بورس تهران با سقف تاریخی تجربه‌شده در 20 مرداد 1399، به 8 /47‌ درصد رسید. به هر روی می‌توان این‌چنین استنباط کرد که آرامش حاکم بر معاملات بازار آزاد ارز، بی‌اعتمادی تزریق‌شده از سوی سیاستگذار به متن معاملات و نبود محرک قوی رشد در بطن بازار سهام از جمله مهم‌ترین عواملی است که سبب شده وضعیت کنونی در بورس تهران خلق شود.

بازار طلا و سکه

قیمت‌ها در بازار سکه و طلا نیز تحت‌تاثیر آرامش حاکم بر معاملات بازار ارز از ثبات و سکون نسبی برخوردارند و مانند معاملات دلار، در دادوستدهای این بازار نیز روند خاص صعودی مشاهده نمی‌شود و عمدتاً قیمت‌ها به نوسان محدود خود در کریدورهای خاص ادامه می‌دهند. در جریان معاملات هفته گذشته در بازار سکه و طلا، عمده نوسانات سکه امامی در کانال 27میلیون‌تومانی اتفاق افتاد تا همچنان قیمت سکه در سال جاری بازدهی تجمعی منفی را به ثبت رسانده باشد. در معاملات روز چهارشنبه قیمت سکه امامی در میانه‌های کانال 27میلیون‌تومانی ارزشگذاری شد. قیمت هر گرم طلای 18 عیار نیز در جریان معاملات روز چهارشنبه در قیمت دو میلیون و 315 هزار تومان بین خریداران و فروشندگان دست‌به‌دست می‌شد. در روزهای اخیر قیمت اونس جهانی طلا توانسته مجدداً خود را به حوالی ابرکانال 2000 دلار برساند و این موضوع نیز یک نکته مثبت در جریان معاملات روزهای آتی بازار طلا و سکه محسوب می‌شود. اما نکته مهمی که در این اثنا وجود دارد این است که عمده نوسانات قیمتی خانواده سکه و طلا در ایران به افت‌وخیزهای قیمت اسکناس آمریکایی گره خورده است و تا زمانی که شاهد ثبات در بازار ارز باشیم، انتظار رشد شارپ از قیمت سکه و طلا بی‌مورد است. با توجه به اینکه شعار سال جاری مهار تورم و رشد تولید انتخاب شده است، به نظر می‌رسد در مقطع فعلی سیاستگذار تصمیم گرفته با کنترل کامل بازار ارز، بازارهای داخلی کشور را در اغما و کمای کامل معاملاتی فروببرد و بازارها در تابستان به خواب زمستانی رفته‌اند. به‌‌رغم کلیه تئوری‌هایی که در مذموم‌شمردن سرکوب نرخ ارز در اقتصاد کشور مطرح شده، به نظر می‌رسد سیاستگذار در برهه کنونی فعلاً این راهکار موقت را که از التهاب و تب بازارها می‌کاهد به عنوان بهترین راه‌حل موجود برای خود انتخاب کرده است.

بازار ارز

دلار در همه روزهای معاملاتی هفته گذشته در کانال 48 هزار تومان در حال نوسان بود و قیمت شاخص ارزی از سوخت کافی برای جهش بیشتر به سمت ارتفاعات بالاتر برخوردار نبود. با توجه به خوش‌بینی‌هایی که در حوزه روابط بین‌الملل شکل گرفته، فعلاً جریان تقاضای قوی آنچنانی در بازار حضور ندارد و بازارساز نیز با حضور فعال خود در بازار سعی در حبس قیمت اسکناس آمریکایی در کریدور 46 تا 50 هزار تومان دارد. از سوی دیگر کاهش شتاب رشد نقدینگی در ماه‌های اخیر نیز بر آرامش حاکم بر بازار ارز تاثیر گذاشته است. اخیراً از سوی بانک مرکزی رشد نقدینگی تا پایان خردادماه ۲۹ درصد اعلام شد. این در حالی است که جزئیات اطلاعات مربوط به متغیرهای پولی از سوی بانک مرکزی منتشر نمی‌شود. رشد نقدینگی در مقاطعی از سال ۱۴۰۰ به بیش از ۴۰ درصد رسیده بود، اما در ماه‌های اخیر همواره شاهد کاهش شتاب رشد نقدینگی بوده‌ایم، تا اینکه در آخرین ماه اعلامی از سوی بانک مرکزی نرخ رشد سالانه نقدینگی به کمترین مقدار خود در ماه‌های اخیر رسیده است. آمارهای اعلامی بانک مرکزی شامل جزئیات پایه پولی و متغیرهای تشکیل‌دهنده و اجزای تشکیل‌دهنده نقدینگی بود که مخاطب با بررسی آنها می‌توانست یک نقشه راهنمای آماری برای پیش‌بینی آتی و حتی قیمت دلار داشته باشد که این چراغ راهنما در ماه‌های اخیر از مخاطبان و تحلیلگران اقتصادی سلب شده است. به هر روی باید دید که رفتار بازارساز در ماه‌های اخیر چگونه خواهد بود و آیا شرایط سیاسی اجازه تحرک بیشتر به بانک مرکزی را در معاملات بازار آزاد ارز خواهد داد یا خیر؟

بازار نفت

قیمت نفت پس از اینکه در سایه خوش‌بینی‌های موجود توانست در معاملات دو هفته پیش، خود را به مقادیر بالای 80 دلار به ازای هر بشکه برساند، عمده نوسانات خود در هفته جاری را در حوالی مرز کانال 80 هزار تومان سپری کرد. بررسی نمودار قیمت نفت برنت برای مخاطبان نکات ویژه و قابل ‌توجهی دارد. از اواخر ماه آوریل، قیمت نفت به کمتر از 80 دلار به ازای هر بشکه رسید و از اواخر ماه چهارم میلادی تا به امروز، قیمت نفت در 10 پله قیمتی کانال 70 دلار به نوسان پرداخته است. در جریان یک روند صعودی که از اواخر ماه ژوئن آغاز شد، قیمت نفت توانست خود را تا سطوح بالای 80 هزار تومان برساند. اما توقف قیمت نفت برنت در محدوده مذکور دیری نپایید و نفت مجدداً وارد کانال پایین‌تر شد. این روزها روند شاخص دلار همچنان نزولی است و بازار نفت می‌تواند از این ناحیه مورد حمایت قرار بگیرد. در واقع با افت شاخص دلار قیمت نفت برای خریداران سایر ارزها ارزان‌تر می‌شود و افت شاخص دلار موجبات جهش قیمتی در قیمت کامودیتی‌ها و همچنین قیمت نفت خام را فراهم می‌کند. اما عاملی که سبب شد تا قیمت نفت از سطوح بالای 80 دلار افت کند، انتشار آمار اقتصادی مربوط به چین بود که در این گزارش عنوان شده بود اقتصاد چین رشد سالانه 4 /6درصدی را تجربه خواهد کرد که این مقدار کمتر از مقادیر 3 /7درصدی بود که تحلیلگران پیش‌بینی کرده بودند و همین موضوع موجب شد تقاضا در بازار تضعیف شود و نگرانی‌هایی در خصوص ضعف تقاضا در ماه‌های آتی در میان معامله‌گران ایجاد شود. به علاوه احتمال بازگشت دو میدان از سه میدان نفتی متوقف‌شده لیبی در روزهای آتی نیز از جمله مواردی بود که سبب شد احتمال عرضه مجدد در بازار نفت افزایش یابد و همین موضوع موجب افت نفت از سقف ماه‌های اخیر شد. قیمت هر بشکه نفت خام برنت در معاملات روز چهارشنبه با رشد نسبت به روز قبل، مجدداً به سطوح بالای 80 دلار به ازای هر بشکه رسید.