نقشه نفتی سعودی

هفته گذشته اوپک‌پلاس در عملی غیرمنتظره اقدام به کاهش تولید 2 /1 میلیون‌بشکه‌ای در روز کرد. اقدامی که قیمت نفت جهانی را یک‌شبه هفت درصد افزایش داد. عربستان سعودی، روسیه و متحدان تولیدکننده نفت آنها یکشنبه هفته گذشته اعلام کردند که به صورت داوطلبانه تولید نفت خود را روزانه 2 /1 میلیون بشکه کاهش خواهند داد، کاهشی که بیش از یک درصد از عرضه جهانی است و یک تلاش واضح برای افزایش قیمت نفت به حساب می‌آید.

کاهش تولید یک اقدام غیرمنتظره بود چرا که رهبران گروه اوپک‌پلاس در هفته‌های اخیر بارها اعلام کرده بودند که تمایلی برای تغییر در سیاست‌هایشان ندارند. اگرچه این اعلامیه غافلگیرکننده بود، اما اهمیت آن ممکن است در نهایت ناچیز باشد، به‌خصوص اگر اقتصاد جهانی با رکود مواجه شود.

این ائتلاف در ماه فوریه نزدیک به دو میلیون بشکه کمتر از هدف عرضه خود تولید کرد، یعنی آخرین ماهی که ارقام رسمی تولید برای آن در دسترس است. ها نگوین، تحلیلگر جهانی نفت در گروه اینسایت اعلام کرد، ما انتظار داریم کسری‌ها ادامه یابد.

همچنین گزارش‌های مداومی وجود دارد که نشان می‌دهد روسیه در افزایش تولید دچار مشکل است چرا که بدون حضور شرکت‌های خدماتی غربی عملیات استخراج آنها با چالش‌هایی مواجه شده است. شرکت‌های غربی از زمان حمله روسیه به اوکراین در بیش از یک سال قبل، عملیات خود در این کشور را به حالت تعلیق درآورده‌اند. تولید نفت عربستان نیز در ماه‌های اخیر زیر سهمیه تولیدی بوده که سازمان کشورهای صادرکننده نفت تعیین کرده است. برزیل، کانادا، گویان، نروژ و ایالات‌متحده آمریکا که در عرضه 100 میلیون بشکه در روز بازار جهانی دچار سستی شده‌اند، همه در حال افزایش تولید نفت خود هستند.

با این حال، اقدام اوپک‌پلاس در زمانی که قیمت نفت حدود یک‌سوم زمانی است که بعد از تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه گذشته، از مرز 120 دلار هم عبور کرد، اهمیت نمادین دارد. اعضای اوپک‌پلاس ممکن است به ترس فزاینده از رکود اقتصادی در اواخر سال جاری در پی شکست چندین بانک آمریکایی و اروپایی و همچنین تلاش‌های مستمر بانک‌های مرکزی برای مهار تورم واکنش نشان داده باشند و این در حالی است که تقاضای نفت نیز با اعتصابات در فرانسه از جمله در پالایشگاه‌ها کاهش یافته است.

آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی ایالات‌متحده در این خصوص اعلام کرد: ‌«‌فکر نمی‌کنیم که با توجه به عدم اطمینان بازار، کاهش تولید در این لحظه مناسب باشد. ما روی قیمت مصرف‌کنندگان آمریکایی تمرکز داریم نه قیمت هر بشکه و قیمت‌ها در یک سال گذشته افت چشمگیری داشته‌اند.»

عربستان سعودی و روسیه سردمدار این کاهش تولید بودند و هر کدام قرار است 500 هزار بشکه در روز تولید خود را کاهش دهند. به دنبال آنها عراق،‌ امارات متحده و کویت نیز در این کاهش داوطلبانه حضور خواهند داشت. برخی تحلیلگران معتقدند این اقدام می‌تواند تمایلات سفته‌بازی سرمایه‌گذاران در معاملات آتی نفت را افزایش داده و موجب افزایش بیشتر قیمت نفت در هفته‌های آتی شود.

تام کلوزا، سرپرست تحلیلگران انرژی شرکت خدمات اطلاعاتی اویل‌پرایس ضمن ابراز شگفتی از این اقدام می‌گوید انتظار دارد که قیمت نفت برنت که در هفته‌های گذشته بین 75 تا 80 دلار به ازای هر بشکه در نوسان بود به مرز 90 دلار هم برسد. روز بعد از این اطلاعیه قیمت نفت برنت از 85 دلار و نفت وست‌تگزاس اینترمدییت از مرز 81 دلار به ازای هر بشکه عبور کرد.

متخصصان انرژی مختلف برآوردهای متفاوتی نسبت به این کاهش ناگهانی دارند. هلیما کرافت رئیس مرکز استراتژی کالاهای اساسی RBC می‌گوید این کاهش بیش از 6 /1 میلیون بشکه در روز خواهد بود. اثر واقعی این اقدام حدود 700 هزار بشکه در روز است. در حال حاضر تولید جهانی نفت حدود 102 میلیون بشکه در روز است.

در سال‌های اخیر، عربستان سعودی، رهبر اوپک به دنبال این بوده که قیمت نفت را به بالای بشکه‌ای 90 دلار برساند. خانم کرافت معتقد است که کاهش تولید اخیر اوپک سیگنال دیگری است که نشان می‌دهد رهبری عربستان سعودی تصمیمات تولید خود را به وضوح به سمت منافع اقتصادی خود تغییر می‌دهد. متخصصان دیگر این اقدام را نشانه‌ای دیگر در مورد کاهش وابستگی عربستان به ایالات‌متحده و تمایل این کشور به سمت چین به عنوان یک شریک تجاری مهم می‌دانند. این کشور در حال حاضر شریک حیاتی روسیه در هدایت سطح عرضه نفت است.

این کاهش تولید داوطلبانه از ماه می آغاز می‌شود و وابسته به شرایط اقتصادی می‌تواند موقتی باشد. هفته گذشته، شرکت نفت دولتی آرامکوی عربستان سعودی اعلام کرد دو توافق را با چین برای عرضه 690 هزار بشکه در روز به پالایشگاه‌های این کشور امضا کرده است. تقاضا برای نفت بعد از بازیابی اقتصاد جهانی از رکود ناشی از پاندمی کرونا به روند روبه‌رشد خود ادامه می‌دهد. تقاضای جهانی بنزین نیز به سطوح قبل از کرونا بازگشته و به نظر می‌رسد با بازگشت اقتصاد چین به مدار تولید و پایان سیاست‌های قرنطینه شدید در این کشور، تقاضای جهانی نفت همچنان در مدار صعود باشد.

این کاهش در حالی صورت می‌گیرد که قیمت بنزین که هنوز بسیار پایین‌تر از یک سال پیش بود، دوباره در حال افزایش است. میانگین قیمت بنزین معمولی در ایالات‌متحده در روز یکشنبه 51 /3 دلار در هر گالن بود که 13 سنت بیشتر از یک ماه قبل است. قیمت یک سال پیش 20 /4 دلار در هر گالن بود و عامل اصلی افزایش تورم به حساب می‌آمد.

کارتل اوپک در ماه اکتبر نیز با کاهش روزانه دو میلیون‌بشکه‌ای تولیدات خود موافقت کرد اما کاهش نهایی بسیار کمتر از آن بود زیرا کشورهای تولیدکننده مانند لیبی و نیجریه نتوانستند به آن میزان تولیدات خود را کاهش دهند. این گروه آخرین بار در سال 2020 تولید خود را کاهش داده بود، زمانی که تقاضا به دلیل بیماری همه‌گیر سقوط کرد. سپس به تدریج تولید را تا اکتبر افزایش داد.

اقدام پیشگیرانه

تحلیلگران گلدمن‌ساکس در یادداشتی نوشتند این اقدام اوپک‌پلاس غیرمنتظره است اما «با دکترین جدید اوپک‌پلاس برای اقدام پیشگیرانه مطابقت دارد، زیرا آنها می‌توانند بدون از دست دادن سهم بازار قابل توجهی این کار را انجام دهند».

به گفته تحلیلگران، کاهش تولید جمعی توسط 9 عضو اوپک‌پلاس در مجموع 66 /1 میلیون بشکه در روز است. آنها پیش‌بینی قیمت خود را برای برنت در دسامبر امسال به 95 دلار در هر بشکه افزایش دادند.

به گزارش SPA، وزارت انرژی عربستان سعودی آخرین کاهش آن را اقدامی پیشگیرانه با هدف حمایت از ثبات بازارهای نفت توصیف کرد. این در حالی است که کاخ سفید از این ایده و همچنین کاهش تولید قبلی اوپک عقب‌نشینی کرده بود و آن را عملی نسنجیده دانسته بود.

در ماه اکتبر، تصمیم اوپک‌پلاس برای کاهش تولید، کاخ سفید را تحت تاثیر قرار داده بود. جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده در آن زمان متعهد شد که عربستان سعودی به دلیل این اقدام متحمل «عواقبی» خواهد شد. اما به نظر می‌رسد تاکنون، دولت او از وعده‌های خود برای مجازات پادشاهی خاورمیانه عقب‌نشینی کرده است.

روسیه، یکی از اعضای اوپک‌پلاس نیز یکشنبه گفت که کاهش داوطلبانه 500 هزار بشکه در روز را تا پایان سال 2023 تمدید خواهد کرد. به نقل از خبرگزاری دولتی روسیه، الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه این تصمیم را اعلام کرد. این تصمیم کمتر تعجب‌آور بود. تحلیلگران گلدمن پیش‌بینی کرده بودند این کاهش تا نیمه دوم سال ادامه یابد.

پاسخ آمریکا چیست؟

جو بایدن رئیس‌جمهور ایالات‌متحده درباره تصمیم کاهش تولید اوپک‌پلاس گفت: تصمیم کاهش تولید ۲۲ عضو اوپک‌پلاس نشان می‌دهد مشکلاتی در روابط آمریکا با متحدان سنتی مثل عربستان‌سعودی وجود دارد. شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان اسنادی به‌دست آورده که در آن کاخ‌سفید تصمیم اخیر اوپک‌پلاس را با عبارات «یک فاجعه تمام‌عیار» و «اقدامی خصمانه» نام برده است. کارین ژان‌پیر؛ دبیر مطبوعاتی کاخ‌ سفید در کنفرانس خبری متذکر شد «واضح است که اوپک‌پلاس درحال همسویی با روسیه است» و چارلز شومر یکی از رهبران دموکرات مجلس سنای آمریکا آن را «اقدامی عمیقاً بدبینانه» توصیف کرد.

مناسبات جنگ در خاک اوکراین و صعود قیمت حامل‌های انرژی در اروپا و آمریکا می‌توانست به‌گونه‌ای دیگر رقم بخورد اگر عربستان‌سعودی با آمریکا همراهی می‌کرد و تولید نفت‌خام را افزایش می‌داد. قیمت پایین بنزین و گازوئیل در آمریکا برای رهبران حزب دموکرات بسیار مهم است، آن‌هم درحالی‌که حدود شش ماه تا انتخابات میان‌دوره‌ای ایالات‌متحده مانده است. تصمیم اوپک‌پلاس به کاهش تولید روزانه بیش از یک‌میلیون‌بشکه‌ای گامی دقیقاً برعکس خواسته‌های آمریکاست. به گزارش دویچه‌وله، بلال صعب، مدیر موسس برنامه دفاع و امنیت در موسسه خاورمیانه مستقر در واشنگتن معتقد است، این تصمیم اوپک‌پلاس «منافع روسیه را از فروش نفت» تامین می‌کند، امری که باعث جلوگیری از «کاهش تحرک و فعالیت روسیه در جنگ اوکراین» می‌شود.

همچنین صعب معتقد است، عربستان سعی دارد پیامی به ایالات‌متحده بفرستد: «افزایش قیمت نفت به بودجه ملی عربستان کمک می‌کند. از طرفی این کشور برای رسیدن به اهداف جاه‌طلبانه اقتصادی در منطقه و حفظ ثبات سیاسی در داخل به پول نفت نیاز دارد، پس به نظر می‌رسد تصمیم عربستان بیش از آنکه یک تصمیم سیاسی باشد یک اقدام اقتصادی است.» این کارشناس خاورمیانه با بیان اینکه موقعیت کنونی عربستان و آمریکا نشان می‌دهد دیگر نمی‌توان اتحاد را برای دو کشور متصور بود گفت: «بعید می‌دانم اگر گفت‌وگو بین عربستان و آمریکا سازنده بود، تصمیم اخیر اوپک‌پلاس اتخاذ می‌شد.» این تصمیم اوپک‌پلاس نزدیک به انتخابات میان‌دوره‌ای این سوال را برای یکی از نشریه‌های صنعتی آمریکا ایجاد کرده است که «اوپک‌پلاس در حال دیکته کردن نتیجه انتخابات میان‌دوره‌ای است؟». وزارت انرژی آمریکا از برنامه‌ریزی برای اجرای یک راهبرد سه‌قسمتی برای تکمیل مجدد ذخایر استراتژیک این کشور در درازمدت خبر داد. این راهبرد سه‌مرحله‌ای دربرگیرنده خرید مجدد نفت خام با درآمدهای حاصل از فروش اضطراری این محصول استراتژیک، بازگشت بیش از ۲۵ میلیون بشکه نفت از مبادلات قبلی و همکاری با کنگره برای جلوگیری از فروش غیرضروری نفت است. لازم به ذکر است ایجاد اختلالات تصنعی در فرآیند عرضه نفت خام، برای حفظ ذخایر موجود استراتژیک نفت نیز از شمول این فهرست خارج نخواهد بود. ماه گذشته بود که وزیر انرژی ایالات‌متحده اعلام کرد پیشنهادهای شرکت‌های نفتی مبنی بر فروش سه میلیون بشکه نفت برای تکمیل بخشی از ذخایر استراتژیک این کشور را رد کرده است.

او در توضیح گفت که تنها پیشنهادهای با قیمت‌های بسیار جذاب را برای سرازیر کردن نفت به ذخایر استراتژیک خواهد پذیرفت. به باور تحلیلگران، وزارت نفت آمریکا به دنبال خرید نفت برای ذخایر این کشور با قیمت حدود ۷۰ دلار در هر بشکه است. واقعیت این است که قیمت نفت خام آمریکا به دلیل نگرانی از تحریم‌های غرب علیه روسیه متعاقب جنگ این کشور با اوکراین، روند افزایشی در پیش گرفت. پس از اینکه مسکو اعلام کرد تولید خود را در ماه مارس حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز یا حدود پنج درصد کاهش خواهد داد، قیمت نفت خام ایالات‌متحده تا حدود ۸۰ دلار در هر بشکه افزایش یافت.

پیش‌بینی قیمت نفت

بر اساس نظرسنجی رویترز از 45 اقتصاددان، پیش‌بینی می‌شود میانگین قیمت هر بشکه نفت برنت در سال 2023 به 86 دلار و 49 سنت برسد این در حالی بود که در ماه فوریه برآورد این اقتصاددانان از این شاخص 89 دلار و 23 سنت بود. در روز چهارشنبه هفته گذشته هر بشکه نفت برنت در محدوده 85دلاری معامله می‌شود که نسبت به کف 70دلاری خود در اواخر ماه مارس رشدی چشمگیر داشته است. ترس از بی‌ثباتی بخش بانکداری منجر به این شده بود که قیمت نفت به کف 15ماهه خود برسد. سورو سارکار، سرپرست تیم بخش انرژی در بانک دی‌بی‌اس، می‌گوید: «به نظر نمی‌رسد که اصول بازار نفت با توجه به فرار بانک‌ها در ایالات‌متحده و تصاحب اجباری یک بانک سوئیسی تغییر معنا‌داری داشته باشد. افت قیمت نفت در حال حاضر بیشتر از یک حرکت پایدار به زیر 80 دلار در هر بشکه است.»

تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که میانگین قیمت نفت خام آمریکا در سال ۲۰۲۳ به 88 /80 دلار در هر بشکه برسد که نسبت به اجماع 94 /83 دلار در ماه گذشته کمتر است، اما همچنان بالاتر از حدود 80 دلار معاملات هفته گذشته است.

اکثر تحلیلگران شرکت‌کننده در نظرسنجی رویترز انتظار دارند قیمت نفت به دلیل ترس از رکود اقتصادی در اقتصادهای توسعه‌یافته ناشی از افزایش نرخ بهره برای کاهش تورم، زیر ۹۰ دلار بماند.

تقاضای جهانی نفت در سال 2023 حدود یک میلیون تا دو میلیون بشکه در روز افزایش می‌یابد، به‌علاوه افت‌های مربوط به تنش‌های اقتصادی یا کندی در غرب احتمالاً با افزایش تقاضای چین، بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان، مقابله می‌کند.

بیل ودربرن از کپیتال اکونومیکس در این رابطه می‌گوید: تقاضای نفت در چین باید در طول سال کمی بیشتر شود و این در حالی است که تقاضای نفت آمریکا حتی اگر اقتصاد تحت فشار نرخ‌های بهره بالاتر تضعیف شود، سقوط نخواهد کرد.

به گفته تحلیلگران، همراه با چین، نوسان قیمت‌ها به کاهش بالقوه تولید نفت روسیه به دلیل تحریم‌های غرب بستگی دارد و ترکیبی از این دو احتمالاً عرضه جهانی را کاهش می‌دهد.