عقب‌گرد کالایی
بازار کامودیتی چگونه کاهشی شد؟
یک سال از جنگ روسیه و اوکراین و آشوبی که در بازار کامودیتی‌ها به وجود آورد، می‌گذرد. به نظر می‌رسد مهم‌ترین نکته‌ای که وضعیت یک سال گذشته به ما گوشزد کرد این است که بازارها به‌طور قابل توجهی انعطاف‌پذیر هستند و می‌توانند به سرعت خود را با شرایط جدید سازگار کنند.
در حالی که حمله 24 فوریه سال 2022 روسیه به اوکراین قیمت کالاهای اساسی نظیر نفت خام، گاز طبعی مایع و زغال‌سنگ را نجومی کرد حالا همه این اقلام به سطوح قبل جنگ یا حتی پایین‌تر از آن برگشته‌اند. جهان معاملاتی کامودیتی به‌طور موثر و در بازه زمانی کوتاهی وابستگی خود را به صادرات نفت، فرآورده‌های نفتی، زغال‌سنگ و حتی گاز طبیعی روسیه کاهش داد و راه جدیدی برای تامین آن ایجاد کرد.
در پایان هفته گذشته هر بشکه نفت خام برنت در حالی در کانال 80دلاری معامله می‌شود که قبل از وقوع جنگ قیمت آن 96 دلار بود. قیمت لحظه‌ای ال‌ان‌جی تحویلی به آسیا در هفته گذشته به 16 دلار به ازای هر میلیون BTU رسید و این در حالی است که نسبت به هفته قبل از «عملیات ویژه نظامی» روسیه افتی 35درصدی داشته است.
قیمت هر تن سنگ‌آهن از 137 دلار و 30 سنت در 23 فوریه سال گذشته به 130 دلار و 45 سنت در هفته گذشته کاهش یافته و زغال‌سنگ استرالیایی بندر نیوکاسل استرالیا از حدود 250 دلار به کمتر از 200 دلار افت قیمت داشته است. این در حالی است که قیمت زغال‌سنگ اعلام‌شده از سوی پایگاه گلوبال‌کول حتی کمتر از 170 دلار بوده است. هر تن مس هم که در ماه گذشته رشد قیمتی را تجربه کرد در بورس فلزات لندن 9 هزار و 137 دلار قیمت خورد که حدود 700 دلار کمتر از قیمت پیش از جنگ آن است.
تمامی این کالاهای اساسی شاهد اوج‌گیری قیمت خود بعد از آغاز جنگ روسیه و اوکراین بودند به‌طوری که ال‌ان‌جی و زغال‌سنگ به دلیل ترس ناشی از بحران انرژی ناشی از کمبود عرضه روسیه به بازارهای جهانی رکوردهای تاریخی را به ثبت رسانده بودند.
اما این ترس‌ها هیچ‌گاه رنگ واقعیت به خود نگرفت، دلیل اصلی آن هم این بود که کالاهای اساسی روسیه به سمت خریداران جدید تغییر مسیر داد و برخی از کشورهای مصرف‌کننده نیز مصرف کالاهای اساسی خود نظیر گاز طبیعی را به شدت کاهش دادند.
اروپا، قاره‌ای که بزرگ‌ترین وابستگی را به کامودیتی‌های انرژی روسیه داشت، با تغییر رویکرد به سمت ال‌ان‌جی وابستگی خود را به خط لوله گاز طبیعی روسیه مدیریت کرد و از سوی دیگر جایگزین‌هایی را برای نفت خام، سوخت و زغال‌سنگ روسیه پیدا کرد.
با این حال افزایش اولیه قیمت کالاهای اساسی پیامدهای مداومی به همراه داشت به‌طوری که هزینه برق و خرده‌فروشی سوخت در بسیاری از کشورها هنوز بسیار بالاتر از سطوح قبل از جنگ است. قیمت‌های بالای انرژی همچنین عامل اصلی تورم فعلی و تشدید سیاست‌های انقباضی از سوی بانک‌های مرکزی تلقی می‌شوند.
برندگان کالایی جنگ روسیه و اوکراین
اما بزرگ‌ترین پرسش در بازار کالاهای اساسی این است که آیا فرآیند تغییر مسیر صادرات روسیه از اروپا و کشورهای غربی به آسیا تکمیل شده و اثرات آن روی قیمت‌ها لحاظ شده یا خیر؟
مطمئناً، قیمت‌های کوتاه‌مدت کالاهای اساسی و اصلی عمدتاً تحت تاثیر عوامل سنتی نظیر چشم‌انداز اقتصادی چین قرار دارد. به ویژه با توجه به اینکه بزرگ‌ترین خریدار منابع معدنی جهان در نظر دارد رشد خود را در سال جاری شتاب دهد. خوش‌بینی روی اقتصاد چین به عنوان عامل اصلی روند صعودی سنگ‌آهن در نظر گرفته شده که از کف 79دلاری خود در 31 اکتبر 2022 جهشی 65درصدی را تجربه کرده است.
سنگ‌آهن معمولاً اولین کالای اساسی است که به خوش‌بینی در مورد چشم‌انداز اقتصادی چین واکنش نشان می‌دهد. کارخانه‌ها با افزایش تولید فولاد پیش از تقاضای پیش‌بینی‌شده بخش‌های ساخت‌وساز و زیرساخت، مواد خام را ذخیره می‌کنند.
چین همچنین یکی از ذی‌نفعان اصلی جنگ در اوکراین از منظر کامودیتی‌ها بوده است. جنگ باعث شده این کشور با تخفیفی سنگین به نفت خام و زغال‌سنگ روسیه دسترسی پیدا کند، در حالی که توانایی خود را برای پالایش نفت به سوخت‌ها حفظ کرده و آنها را به بازارهای آسیایی صادر می‌کند. این در حالی است که اروپا برای جایگزینی محصولاتی که سابقاً از روسیه خریداری می‌کرد دنبال جایگزین است.
می‌توان استدلال کرد که بن‌بست مداوم در جنگ در اوکراین، که در آن هیچ یک از طرفین نمی‌توانند طرف مقابل را شکست دهند ولی تمایلی به صلح نیز ندارند، بهترین نتیجه فعلی برای چین است. چنین شرایطی دسترسی چین را به کالاهای ارزان روسی حفظ کرده و وابستگی مسکو به پکن را افزایش می‌دهد در حالی که کشورهای غربی را همچنان درگیر جنگ نگه داشته و هزینه‌های جنگ را به اتحاد سیاسی و اقتصادی آنها تحمیل می‌کند.
هند دیگر کشوری است که از نفت و زغال ارزان روسیه بهره می‌برد و این در حالی است که کشورهای خاورمیانه آغاز به واردات فرآورده‌های نفتی روسیه کرده‌اند و آن را برای مصرف داخلی استفاده می‌کنند. این موضوع به نوبه خود به آنها اجازه می‌دهد تا سوخت‌های داخلی خود را صادر کرده و تفاوت بین عرضه ارزان روسیه و قیمت‌های جهانی بالاتر را به جیب بزنند.
کشور دیگری که در حال حاضر از جنگ در اوکراین سود می‌برد استرالیاست که یک صادرکننده کالاهای اساسی محسوب می‌شود. با این حال از آنجا که قیمت‌ها در حال حاضر بسیار پایین‌تر از سطوح قبل از جنگ است، احتمالاً این مزایا در سال جاری رنگ ببازد.
در ماه‌های پس از تهاجم، تفسیرهای زیادی به چگونگی سود روسیه از قیمت‌های بالاتر کالاها و چگونگی شکست تحریم‌های غرب بر صادرات مسکو اختصاص داشت. این پویایی اکنون تغییر کرده است و در حالی که روسیه همچنان می‌تواند کمابیش همان حجم‌هایی را که قبل از جنگ در اوکراین انجام می‌داد صادر کند، اکنون باید تخفیف‌های قابل توجهی ارائه دهد و این احتمال وجود دارد که در سال 2023 شاهد کاهش قابل ملاحظه درآمد حاصل از صادرات انرژی این کشور باشیم. می‌توان ادعا کرد که این دقیقاً هدف تحریم‌های غرب است، یعنی کاهش درآمد روسیه و در عین حال حصول اطمینان از عرضه مناسب بازارهای جهانی کالا.
چشم‌انداز کامودیتی 2023
کندی اقتصاد جهانی یک ریسک نزولی کلیدی برای بازارهای کالایی در سال 2023 است. انتظار می‌رود کاهش فعالیت‌های تولیدی در بحبوحه تقاضای پایین‌تر مصرف‌کننده و B2B، و همچنین سرمایه‌گذاری ضعیف‌تر به دلیل هزینه‌های استقراض بالا و نگرانی‌های طولانی رکود، تقاضا برای انرژی و کالاهای فلزی را کاهش دهد. با عقب‌نشینی مصرف‌کنندگان از هزینه‌های خود در میان تورم بالا، کالاهای غذایی نیز از تقاضای ضعیف‌تر رنج خواهند برد.
از سوی دیگر، بازگشت پیش‌بینی‌شده تقاضای چین پس از پایان سیاست‌های مقابله با کووید صفر، فرود نرم‌تر از حد انتظار اقتصادهای غربی و اختلالات احتمالی عرضه به دلیل تنش‌های ژئوپولیتیک و رویدادهای شدید اقلیمی می‌تواند فشار صعودی را در طول سال برای قیمت‌های گروه‌های کالایی در سراسر جهان ایجاد کند. علاوه بر این، از آنجا که تضعیف دلار آمریکا باعث ارزان‌تر شدن کالاهای مبتنی بر دلار برای ارزهای غیردلاری می‌شود، کاهش مورد انتظار دلار آمریکا نسبت به بالاترین سطح سال گذشته می‌تواند تقاضا و قیمت کالاها را در سال 2023 افزایش دهد.
قیمت انرژی در سال 2023 در مقایسه با سال گذشته به‌دلیل چشم‌انداز ضعیف‌تر تقاضای جهانی و چشم‌انداز عرضه سالم، به‌طور متوسط پایین‌تر خواهد بود. طبق برآورد آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، انتظار می‌رود رشد سالم عرضه نفت در ایالات متحده، کانادا، برزیل، نروژ و گویان، تولید محدود روسیه و سایر کشورهای اوپک‌پلاس را جبران کند. با این حال، ریسک‌های روبه‌بالایی نیز وجود دارد، از جمله تقاضای قوی‌تر از حد انتظار از سوی بخش تولید چین، کاهش عرضه جهانی و کاهش ارزش دلار آمریکا. علاوه بر این، امواج گرمای شدید می‌تواند تولید برق‌آبی را محدود کرده و تقاضای برق برای خنک‌سازی را افزایش دهد.
قیمت گاز طبیعی در اروپا در ژانویه 2023 شدیدترین کاهش را تجربه کرد، زیرا اروپا با ذخیره‌سازی گاز طبیعی بالاتر از حد انتظار در میان هوای معتدل و واردات گاز طبیعی مایع قوی (LNG) وارد بازار شده است. کاهش قیمت‌ها و ذخایر قوی ریسک کمبود انرژی در منطقه را در کوتاه‌مدت کاهش داده است. با وجود این، پیش‌بینی می‌شود که در سال 2023، قیمت گاز طبیعی به‌طور تاریخی بالا باقی بماند، زیرا دوباره پر شدن ذخایر اروپا قبل از زمستان آینده بدون عرضه گاز روسیه، همراه با احیای تقاضا از چین، بر تقاضای ال‌ان‌جی فشار صعودی وارد خواهد کرد. در همین حال، قیمت نفت در ژانویه 2023 افزایش یافت که ناشی از چشم‌انداز بهبود تقاضا از سوی چین بود که انتظار می‌رود تقریباً نیمی از رشد تقاضای جهانی نفت در سال 2023 را به همراه داشته باشد.
اگرچه قیمت انرژی نسبت به اوج سال 2022 کاهش یافته است، اما کسب‌وکارها همچنان با فشار هزینه‌های بالا و حاشیه سود کم مواجه هستند، به ویژه در صنایع انرژی‌بر مانند مواد شیمیایی، فلزات، سیمان و حمل‌ونقل. برای کاهش اثرپذیری، شرکت‌ها سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و راه‌حل‌های کارآمد انرژی، بهینه‌سازی مصرف انرژی، روی آوردن به سوخت‌های جایگزین، ذخیره‌سازی، پوشش قیمت و نقل‌مکان به مناطقی با هزینه‌های انرژی پایین‌تر را افزایش می‌دهند.
تقاضای ضعیف مصرف‌کننده و رشد محدود قیمت محصولات کشاورزی
قیمت محصولات کشاورزی در ژانویه 2023 به دلیل افزایش قیمت غلات افزایش یافت. قیمت ذرت و سویا به دلیل خشکسالی شدید در آمریکای جنوبی که نگرانی‌های عرضه را تشدید کرد، تقویت شد، در حالی که قیمت برنج به دلیل تقاضای بیشتر افزایش یافت. تشدید جنگ در اوکراین خطر افزایشی دیگری برای قیمت غلات است، زیرا برداشت محصول ضعیف‌تر در اوکراین و اختلال در صادرات غلات از منطقه دریای سیاه می‌تواند به افزایش قیمت دامن بزند. در مقابل، قیمت گندم در اوایل سال 2023 به دلیل انتظارات عرضه بالاتر از برداشت‌های پیش‌بینی‌شده در استرالیا و هند و بهبود صادرات از روسیه و اوکراین کاهش یافت.
با وجود ترس از عرضه و فشارهای صعودی ناشی از احیای مصرف چین، انتظار می‌رود که قیمت‌های کالاهای کشاورزی عمده در سال 2023 نسبت به سال قبل پایین‌تر بمانند. با ادامه بحران، هزینه زندگی و هزینه‌های استقراض بالاتر به کاهش تقاضا برای غذا و خوراک منجر می‌شود. علاوه بر این، قیمت‌های پایین‌تر کودها، مقرون‌به‌صرفه بودن نهاده‌ها را برای کشاورزان افزایش می‌دهد و استفاده بیشتر از کود می‌تواند به افزایش عملکرد و عرضه محصول کمک کند. قیمت‌های پایین‌تر کالاهای کشاورزی برای کاهش فشار هزینه‌ها برای کسب‌وکارهای غذا و خدمات غذایی تنظیم شده است.
پیش‌بینی ثبات قیمت فلزات و عرضه ناکافی
پیش‌بینی می‌شود قیمت‌های فلزات اساسی در سه‌ماه اول 2023 افزایش یابد. بازگشایی اقتصاد چین و رشد بهتر از پیش‌بینی‌شده بخش صنعتی در اروپا تا حد زیادی از تقاضای سریع‌تر برای فلزات حمایت می‌کند. کاهش ارزش دلار آمریکا همچنین به تحریک تقاضا برای فلزات صنعتی کمک می‌کند زیرا خرید کالاها برای خریداران بین‌المللی ارزان‌تر است.
با وجود افزایش قیمت در سه‌ماه اول 2023، قیمت فلزات همچنان پایین‌تر از سه‌ماه اول 2022 باقی مانده است زیرا عرضه جهانی پس از شوک اولیه ناشی از حمله روسیه به اوکراین بهبود یافت. پیش‌بینی می‌شود قیمت فلزات اساسی در طول سال 2023 ثابت بماند، زیرا انتظار می‌رود رشد ضعیف‌تر اقتصاد و سرمایه‌گذاری جهانی و همچنین کندی بخش ساخت‌وساز بر اثرات مثبت بر تقاضای جهانی فلزات برتری داشته باشد و قیمت‌ها را محدود کند. حجم ناکافی تولید فلزات بزرگ‌ترین عامل خطر برای ثبات قیمت در سال 2023 است. باوجود بهبود تقاضا، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های معدنی جدید کماکان ادامه دارد و می‌تواند باعث مشکلات عرضه شود.
کمبود فلزات غیرآهنی تا حد زیادی به صنایعی که بر انرژی‌های تجدیدپذیر و تولید باتری تمرکز می‌کنند آسیب می‌رساند. فشارهای مداوم قیمت بر فولاد و آلومینیوم همچنین می‌تواند بر بخش‌های خودرو، هوافضا، ماشین‌آلات و ساختمان‌ها که به‌طور متوسط دو تا شش درصد از کل هزینه‌ها را صرف آهن اساسی و فولاد و فلزات غیرآهنی می‌کنند، تاثیر بگذارد. قیمت‌های بالاتر فلزات هزینه‌های عملیاتی را افزایش می‌دهد و احتمالاً بر حاشیه سود شرکت‌ها فشار می‌آورد.
