داستان یک افول

بانک سیلیکون‌ولی (SVB) در مارس 2023 از سوی دپارتمان حفاظت مالی و نوآوری کالیفرنیا تعطیل شد. این بانک که در منطقه سانتاکلارا مستقر بود بعد از افت چشمگیر ارزش سرمایه‌گذاری و خروج پول زیاد از سوی سپرده‌گذاران و البته علل دیگر تعطیل شد. در اواخر ماه مارس بانک فرست سیتیزن تمامی سپرده‌ها و وام‌های این بانک ورشکسته را خریداری کرد.

ناکامی کسب‌وکار بانک‌ها اتفاق تازه‌ای در اقتصاد آمریکا نیست و این موضوع بارها اتفاق افتاده است به‌طوری که از سال 2001 تا ابتدای سال 2023 بیش از 550 بانک تعطیل شده‌اند. اما تعطیلی بانک سیلیکون‌ولی از یک جهت قابل توجه است. این موضوع نه‌تنها زمانی رخ داد که مردم آمریکا در ترس از رکود قرار داشتند بلکه بزرگ‌ترین بانکی بوده که بعد از تعطیلی بانک واشینگتن موچوال در بحبوحه بحران مالی 2008 به ورطه شکست کشیده شده است.

به منظور درک بهتر اینکه دقیقاً چه اتفاقی برای بانک سیلیکون‌ولی افتاده باید نگاهی عمیق‌تر به تاریخچه این بانک،‌ رخدادهایی که به فروپاشی آن منجر شد و اینکه این موضوع چه تبعاتی برای سرمایه‌گذاران، سپرده‌گذاران و به‌طور کلی اقتصاد دارد،‌ داشته باشیم.

نکات کلیدی

بانک سیلیکون‌ولی شانزدهمین بانک بزرگ آمریکا بود که از سوی مقامات رگولاتوری فدرال در 10 مارس 2023 تعطیل شد. این ناکامی نتیجه عوامل متعددی بود که از میان آنها می‌توان به کاهش ارزش سرمایه‌گذاری و خروج پول بزرگ سپرده‌گذاران اشاره کرد. در پی این فروپاشی، مقامات فدرال متعهد شدند که کل دارایی سپرده‌گذاران را به آنها برگردانند، حتی آن وجوهی که از سوی شرکت بیمه سپرده فدرال (FDIC) حفاظت نشده بود.

فدرال‌رزرو گام‌هایی را در پی فروپاشی SVB برداشت تا اعتماد را در نظام بانکی بهبود بخشیده و از شکست‌های بانکداری آتی جلوگیری کند. این گام‌ها شامل برنامه تامین مالی مدت‌دار بانکی است. بانک فرست سیتیزن قراردادی با FDIC برای خرید سپرده‌ها و وام‌های SVB و همچنین دارایی‌های خاص دیگر منعقد کرد.

بانک سیلیکون‌ولی چه بود؟

بانک سیلیکون‌ولی به عنوان یک شرکت تابع گروه مالی SVB شانزدهمین بانک بزرگ آمریکا به حساب می‌آید. دارایی‌های این بانک در دسامبر 2022 حدود 209 میلیارد دلار بود. بانک سیلیکون‌ولی خدمات بانکی تجاری را برای شرکت‌ها در تمامی مراحل ارائه می‌داد و به دلیل ارائه خدمات مالی برای استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر شناخته شده بود. بر اساس اطلاعات منتشرشده در وب‌سایت این شرکت، 44 درصد از عرضه‌اولیه‌های حوزه تکنولوژی،‌ خطرپذیر و خدمات بهداشتی در سال 2022 مشتری بانک سیلیکون‌ولی بودند.

تاریخچه بانک سیلیکون‌ولی

در حین یک بازی پوکر،‌ بیل بیگراستاف و رابرت مدیریس به ایده تشکیل بانک سیلیکون‌ولی می‌رسند. در سال 1983، این دو نفر به همراه رابرت اسمیت مدیرعامل بانک اولین شعبه را در سن‌خوزه کالیفرنیا افتتاح کردند. این بانک در سال 1988 عمومی شد و در سال 1989 در تلاش برای تحکیم حضور خود در جهان سرمایه‌های خطرپذیر به منلو پارک منتقل شد.

بانک سیلیکون‌ولی به تدریج رشد کرد تا به یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های تجاری آمریکا تبدیل شود. این بانک در دوران پاندمی (سال‌های 2019 تا 2022) رشد عظیمی داشت و از نظر اندازه سه برابر شد و توانست رتبه خود را در میان بانک‌های بزرگ آمریکا از 34 به 16 برساند.

چرا بانک سیلیکون‌ولی سقوط کرد؟

در نتیجه حجم بالای ورود سپرده و دارایی مابین سال‌های 2019 تا 2022 بانک سیلیکون‌ولی رشد چشمگیری را شاهد بود. در حالی که مقادیر کوچک این سپرده به صورت نقدی نگهداری می‌شد اغلب وجوه مازاد برای خرید اوراق خزانه و دیگر اوراق بدهی بلندمدت مورد استفاده قرار می‌گرفت. این دارایی‌ها با وجود بازدهی نسبتاً پایین، به همان نسبت ریسک کمتری نیز دارند.

اما به محض اینکه فدرال‌رزرو در پاسخ به تورم بالا، نرخ بهره را افزایش داد، اوراق قرضه بانک سیلیکون‌ولی به یک دارایی ریسکی‌تر تبدیل شد. چرا که سرمایه‌گذاران می‌توانستند اوراق قرضه با نرخ بهره بالاتر را خریداری کنند و همین موضوع باعث شد ارزش اوراق این بانک با افت مواجه شود.

با وقوع این رویداد، برخی از مشتریان بانک سیلیکون‌ولی،‌ بسیاری از آنهایی که در صنعت فناوری بودند، با مشکلات مالی مواجه شدند و بسیاری از آنها شروع به خروج وجوه خود از حساب‌هایشان کردند. به منظور سازگاری با این حجم بزرگ از خروج پول، بانک سیلیکون‌ولی تصمیم گرفت تا برخی از سرمایه‌گذاری‌های خود را به فروش برساند اما این فروش‌ها با ضرر همراه بود. SVB بعد از این فروش‌ها 8 /1 میلیارد دلار از دست داد و همین موضوع آغازی برای پایان این بانک بود.

برخی از تحلیلگران معتقدند شکست بانک سیلیکون‌ولی خیلی زودتر و با عقب‌نشینی قانون داد-فرانک آغاز شد، قانون اساسی بانکداری که در پاسخ به بحران مالی سال 2008 اجرا شد. به عنوان بخشی از قانون داد-فرانک، بانک‌هایی با دارایی بیش از 50 میلیارد دلار می‌توانند تحت نظارت و قوانین اضافی قرار بگیرند. اما رشد اقتصادی 2018، معافیت‌های نظارتی و قانون حمایت از مصرف‌کننده که از سوی دونالد ترامپ به امضا رسید به‌طور قابل توجهی این الزامات را تغییر داد و سطح آستانه 50 میلیارددلاری از سال 2018 به 250 میلیارد دلار افزایش یافت. با وجود اینکه سیلیکون‌ولی شانزدهمین بانک بزرگ آمریکا بود اما دارایی‌های کافی برای قرار گرفتن تحت نظارت و قوانین بیشتر را نداشت. اگر این سطح آستانه تغییر نمی‌کرد، SVB می‌توانست تحت نظارت دقیق‌تر رگولاتورها قرار بگیرد و از وقوع فاجعه جلوگیری شود.

جدول زمانی فروپاشی

از یک نظر خارجی، ناکامی بانک سیلیکون‌ولی تنها طی چند روز و به سرعت اتفاق افتاد. اگر بخواهیم مروری بر این اتفاقات داشته باشیم شاید شروع آن را بتوان 8 مارس دانست.

8 مارس: بانک سیلیکون‌ولی اعلام کرد پورتفوی اوراق قرضه آنها با ضرر 8 /1 میلیارددلاری مواجه شده است، این بانک همچنین اعلام کرد که در نظر دارد سهام عادی و ممتاز خود را به ارزش 25 /2 میلیارد دلار به فروش برساند. در پی این اعلامیه، موسسه مودیز ارزش اعتباری سپرده‌های بلندمدت ارزی بانک سیلیکون‌ولی را کاهش داد.

9 مارس: سهام شرکت هلدینگ بانک سیلیکون‌ولی، گروه مالی SVB، بعد از شروع بازار به یکباره سقوط کرد. بانک‌های بزرگ دیگر نیز شاهد افت قیمت سهام خود بودند. علاوه بر این،‌ اکثر مشتریان SVB‌ آغاز به برداشت پول‌های خود کردند که در مجموع 42 میلیارد دلار پول از این بانک خارج شد.

10 مارس: معاملات سهام گروه مالی SVB متوقف شد. قبل از اینکه بانک فعالیت‌های روز خود را آغاز کند، مقامات فدرال اعلام کردند که این بانک را تصاحب خواهند کرد. بعد از اینکه رگولاتورها قادر به پیداکردن خریداری برای بانک نشدند، سپرده‌ها به یک بانک رابط تاسیس‌شده از سوی FDIC انتقال پیدا کرد، و این بانک وعده داد که سپرده‌های موجود را تا 13 مارس بیمه کند.

12 مارس: رگولاتورهای فدرال اعلام کردند اقدامات فوری در واکنش به سقوط بانک سیلیکون‌ولی انجام خواهند داد. موضوعی که به مشتریان اجازه می‌داد تمامی وجوه خود حتی وجوه بیمه‌نشده را بازیابی کنند.

17 مارس: شرکت مادر بانک سیلیکون‌ولی، اعلام ورشکستگی کرد.

26 مارس: بانک فرست سیتیزن تمامی دارایی‌های بانک رابط سیلیکون‌ولی را خریداری کرد به جز 90 میلیارد دلار اوراق بهادار و دیگر دارایی‌هایی که در اختیار FDIC باقی مانده بود.

اثر سقوط سیلیکون‌ولی بر سپرده‌گذاران و سرمایه‌گذاران

FDIC‌ هر نوع سپرده‌های بانکی را تا سطح 250 هزار دلار بیمه کرد. به معنای دیگر اگر فردی تا 250 هزار دلار در حساب بانکی سیلیکون‌ولی خود سپرده داشت، تمامی پول خود را پس می‌گرفت. متاسفانه،‌ اغلب حساب‌های بانک سیلیکون‌ولی بیش از 250 هزار دلار سپرده داشتند که به این معنا بود که وجوه آنها تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گرفت. در اغلب موارد، این موضوع بدان معنا بود که دارندگان حساب‌ها مقادیر بیشتر از این آستانه را از دست خواهند داد. با این حال برای کمک به سپرده‌گذاران فدرال‌رزرو در 12 مارس اعلام کرد از یک استثنای ریسک سیستماتیک استفاده می‌کند، به این معنا که تمام سپرده‌گذاران کل وجوه خود را دریافت خواهند کرد حتی برای آن دسته از وجوهی که بیمه نشده بودند.

هرچند،‌ سرمایه‌گذاران چندان خوش‌شانس نبودند. در حالی که FDIC می‌تواند از ضرر سپرده‌گذاران محافظت کند، قادر به انجام کار مشابهی در قبال سهامداران و دارندگان اوراق بیمه‌نشده نخواهد بود. به معنای دیگر، افراد و نهادهایی که در گروه مالی SVB سهامدار بودند ممکن است هیچ‌گاه شاهد بازگشت پول خود نباشند.

چرا دولت نسبت به بازگشت پول سپرده‌گذاران متعهد شد؟

مقامات فدرال‌رزرو به این دلیل به بیمه کردن و حمایت از تمامی سپرده‌گذاران بانک سیلیکون‌ولی و ترازهای مالی آنها روی آوردند که از خطر شیوع این فروپاشی به کل نظام بانکی و در نهایت کل اقتصاد می‌ترسیدند. در میان فروپاشی بانکی، فقط سهام بانک سیلیکون‌ولی با افت مواجه نشد. بانک‌های دیگر نیز شاهد افت قیمت سهام خود بودند. ناکامی بانک‌های دارای وجهه نظیر سیلیکون‌ولی می‌تواند اعتماد مصرف‌کننده به کل نظام بانکی را تحت‌الشعاع قرار دهد. کمبود اعتماد به نظام بانکی می‌تواند مشکلاتی به مراتب بزرگ‌تر برای کل اقتصاد یک کشور ایجاد کند که دیگر کاری از دست مقامات پولی و مالی برنیاید.

هزینه این نجات بر عهده کیست؟

هنگامی که اخبار تصمیم رگولاتورها مبنی بر بازپرداخت وجوه تمام سپرده‌گذاران منتشر شد، بسیاری بلافاصله به این فکر کردند که این تصمیم برای مالیات‌دهندگان چه معنایی دارد؟ در عوض این پول از سمت FDIC که موسسه‌ای برای بیمه حساب‌های سپرده بانکی است پرداخت خواهد شد. پولی که FDIC برای پوشش ضررها استفاده می‌کند از حق بیمه فصلی می‌آید که بانک‌های بیمه‌شده به FDIC پرداخت می‌کنند. برآوردهای این موسسه در 26 مارس 2023 نشان داد که کل هزینه سقوط بانک سیلیکون‌ولی حدود 20 میلیارد دلار است. اما ساده‌انگارانه است اگر بگوییم هیچ زیانی متوجه مالیات‌دهندگان نخواهد بود.

در حالی که مالیات‌دهندگان ممکن است زیان را مستقیماً با دلارهای مالیاتی خود پرداخت نکنند، برخی از ضررها در نهایت می‌توانند کاهش پیدا کنند. به عنوان مثال، اگر بانک شما مجبور به پرداخت بیشتر برای بیمه سپرده باشد، ممکن است نرخ سود بیشتری را برای وام از شما دریافت کند یا درصد کمتری از سود در حساب پس‌انداز شما بپردازد. پیش از سقوط بانک سیلیکون‌ولی، فدرال‌رزرو و سایر بانک‌های مرکزی نرخ بهره را به عنوان راهی برای مبارزه با تورم جهانی افزایش داده بودند. اما پس از شکست SVB، بانک سیگناچر و سیلورگیت کپیتال، افزایش نرخ بعدی فدرال‌رزرو کمتر از حد انتظار قبل از ورشکستگی بانک بود.

برنامه تامین مالی مدت‌دار بانکی چیست؟

به عنوان نتیجه فروپاشی بانک سیلیکون‌ولی،‌ دولت اعلام کرد برنامه تامین مالی مدت‌دار بانکی (BTFP) را اجرا خواهد کرد. برنامه‌ای که از سوی مقامات فدرال‌رزرو برای وام‌دهی به بانک‌ها، اتحادیه‌های اعتباری و دیگر نهادهای سپرده ارائه خواهد شد.  این وام‌ها که می‌تواند یک سال دوام داشته باشد به موسسات مالی کمک می‌کند تا نیازهای سپرده‌گذاران خود را برطرف کنند. این برنامه همچنین تضمین می‌کند زمانی که بانک‌ها نیاز به نقدینگی دارند مجبور نیستند به سرعت اوراق بهادار باکیفیت خود را به فروش برسانند. این برنامه که از 12 مارس 2023 اجرایی شد دست‌کم تا 11 مارس 2024 قابل اجرا خواهد بود.

بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران در بانک سیلیکون‌ولی چه کسانی بودند؟

گروه مالی SVB، شرکت مادر بانک سیلیکون‌ولی عمدتاً متعلق به سرمایه‌گذاران نهادی است. بزرگ‌ترین سهامداران این بانک عبارت‌اند از: گروه ونگارد، شرکت مدیریت وجوه SSgA، شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری بلک‌راک، صندوق بیمه بازنشستگی آلکتا و شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری جی‌پی‌مورگان.

نتیجه‌گیری

سقوط بانک سیلیکون‌ولی در مارس 2023 نشان‌دهنده بزرگ‌ترین سقوط بانکی از زمان بحران مالی 2008 بوده و با توجه به ترس‌های فعلی از رکود، سقوط بیشتر، اعتماد مصرف‌کننده به اقتصاد را متزلزل کرد. شکست این بانک به ما یادآوری کرد که چندین ضعف در سیستم بانکی وجود دارد، از جمله عدم نظارت بر بانک‌هایی با دارایی کمتر از 250 میلیارد دلار. خوشبختانه، رگولاتورهای فدرال به سرعت به فروپاشی SVB واکنش نشان دادند و اقدامات متعددی را برای کاهش زیان سپرده‌گذاران و تجدید اعتماد به سیستم بانکی و اقتصاد به‌طور کلی اجرا کردند.