حرکت بر مداری خنثی
آیا بازارهای مالی درگیر بی‌خبری است؟
بورس اوراق بهادار تهران در ادامه روند فرسایشی خود در مداری خنثی و فرسایشی پایدار باقی ماند و نتوانست عملکرد قابل قبولی از خود به جای بگذارد. به طوری که در جریان معاملات هفته گذشته برآیند معاملات بازار سهام با کاهش 73 /0درصدی همراه شد و در سطح یک میلیون و 310هزار واحدی باقی ماند. این در حالی است که در جریان معاملات بازار سهام در اولین روز معاملاتی هفته نماگر اصلی تالار شیشه‌ای با کاهش 14 /0درصدی در سطح یک میلیون و 317 هزار واحد قرار گرفت. نماگر هم‌وزن بازار نیز همگام با شاخص کل با افت 18 /0درصدی در سطح 379 هزار واحد قرار گرفت. نبود جریان نقدینگی کافی در بازار سهام در کنار بی‌خبری و ابهامات موجود در بازار، بورس تهران را در روند رکودی و فرسایشی پایدار کرده است.
به طوری که در معاملات روز شنبه نیز مجموع ارزش معاملات خرد سهام در سطحی پایین‌تر از دو هزار میلیارد تومان باقی ماند و با کاهش 2 /14 درصد در مقایسه با روز گذشته رقم هزار و 110 میلیارد تومان را به ثبت رساند. ضمن اینکه براساس دادوستدهای صورت‌گرفته از ابتدای سال جاری برای پنجمین مرتبه است که ارزش معاملات خرد سهام در سطحی کمتر از هزار و 200 میلیارد تومان قرار گرفته است. از طرفی تغییرات نقطه‌به‌نقطه ارزش معاملات خرد در مهرماه در مقایسه با مدت مشابه قبلی رقم منفی 45 /67 درصد را به ثبت رساند. علاوه بر این، حدود 190 میلیارد تومان سرمایه حقیقی از بازار سهام خارج شد و شاهد ادامه یافتن روند خروج سرمایه از بورس تهران برای دهمین روز متوالی بودیم. از این‌رو در جریان روند فرسایشی بازار سرمایه گروه «فرآورده‌های نفتی» حدود 40 میلیارد تومان و صنعت «بانک‌ها» با خروج پول بیش از 21 میلیاردتومانی بیشترین خروج سرمایه حقیقی در میان صنایع را داشتند. در مقابل گروه «بیمه و صندوق بازنشستگی» با جذب نقدینگی حدود هزار و 130 میلیون‌تومانی در صدر جدول ورود نقدینگی صنایع قرار گرفت.
در این میان آنچه بیش از پیش در جریان معاملات بازار سرمایه به چشم می‌خورد فضای بی‌خبری و ابهاماتی است که بر جان بازار رخنه کرده است. این در حالی است که در ماه‌های اخیر بورس تهران دائماً تحت‌تاثیر اخبار منتشرشده پیرامون مذاکرات احیای برجام با نوساناتی هرچند کوتاه‌مدت و مقطعی همراه شده و رفتار معامله‌گران بازار را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌داد. اما این روزها بازار دیگر میزبان اخبار برجامی نیست و می‌توان گفت دیگر واکنشی نسبت به این رویداد نشان نمی‌دهد. ضمن اینکه بسیاری از کارشناسان این حوزه بر این باور هستند که طولانی شدن روند مذاکرات هسته‌ای و انتشار اخبار ضدونقیض پیرامون آن مهم‌ترین عاملی است که بازار سهام و سرمایه‌گذاران بازار یادشده را نسبت به این موضوع بی‌تفاوت کرده است.
البته نباید از این نکته غافل شد که به وسیله ناآرامی‌ها و مشکلاتی که در سطح جامعه شاهد آن هستیم، اغلب قدرت‌های جهانی نیز نسبت به مساله توافق هسته‌ای با ایران توجهی ندارند و به دنبال وضع تحریم‌های بیشتر علیه کشور ایران هستند. این موضوعی است که به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های این روزها تبدیل شده است. چرا که تحریم‌ها همواره تجربه پرهزینه‌ای برای اقتصاد کشور و ملت ایران هستند. در سناریویی متفاوت فرض می‌شود که اگر اخباری به بازار مخابره نشود، شاید شرایط به مراتب بهتر باشد. به تعبیری دیگر تعدادی از کارشناسان این روزهای بازار را این‌گونه توصیف می‌کنند که بی‌خبری، خوش‌خبری. چرا که این روزها بازار تنها میزبان اخباری بوده که نه‌تنها وضعیت را بهتر نکرده است بلکه شرایط سرمایه‌گذاری و ریسک معاملات در بازار را افزایش داده است. این در حالی است که برای اعتمادسازی در کلیت بازار و بازگرداندن اعتماد عمومی اهالی بازار سرمایه برای حضور در گردونه معاملات بورس تهران دیگر توان حرف‌درمانی در بازار وجود ندارد و فضای معاملاتی حال حاضر بیش از هر زمان دیگری نیازمند گام‌های جدی اصلاحاتی است.
در ادامه روند معاملاتی هفته گذشته بورس تهران در روز یکشنبه نیز در مدار نزولی باقی ماند و نهایتاً نماگر اصلی آن با کاهش 5 /0درصدی تا سطح یک میلیون و 311 هزار واحد عقب‌نشینی کرد. نماگر هم‌وزن بازار نیز در این روز با کاهش 8 /0درصدی در سطح 376 هزار واحد قرار گرفت. این در حالی است که مجموع ارزش معاملات خرد سهام در روز یادشده رقم هزار و 236 میلیارد تومان را به ثبت رساند. ضمن اینکه حدود 272 میلیارد تومان سرمایه حقیقی از بازار سهام خارج شد. این روند در حالی ادامه داشت که اغلب کارشناسان حوزه بورس بر این باور هستند که تا ریسک سیاسی کاهش نیابد نمی‌توان انتظار بهبود شرایط سرمایه‌گذاری در بورس تهران را داشت. اما به طور کلی سه فاکتور اصلی در ادامه مسیر بازار وجود دارد که روند حرکتی بازار را مشخص خواهد کرد. مهم‌ترین فاکتور در جریان معاملات این روزهای بازار گزارش‌های شش‌ماهه شرکت‌هاست که در کنار تحریم‌ها اعمال شده و البته تحریم‌هایی که احتمالاً در ادامه میزبان آنها خواهیم بود سرنوشت معاملات بورس تهران را به خود گره زده‌اند.
چرا که با اعمال تحریم‌های شدید آمریکا و اروپا به علت اعتراضات احتمالاً دو سناریو پیش‌روی سرمایه‌گذاران قرار خواهد داشت. در چنین شرایطی است که دلار به عنوان اولین مولفه‌ای که از تحریم‌ها تاثیر می‌پذیرد احتمالاً با افزایش قیمت همراه شود و در جریان افزایش قیمت احتمالاً بخشی از فروش در بازار متوقف شود و احتمالاً با ورود جریان نقدینگی جدید به بازار خریدهای جدیدی در بازار صورت بگیرد. از این‌رو ناآرامی‌های جامعه از مهم‌ترین عواملی هستند که به نظر می‌رسد این روزها تاثیر غیرقابل انکاری بر جریان معاملات بازارهای مالی دارند. زیرا از طرفی این اعتراضات تحریم‌های متعدد سازمان‌ها و کشورها در سراسر جهان را به دنبال داشته و از طرفی با تحت‌تاثیر قرار دادن مولفه‌های تاثیرگذار بر بازار سرمایه در ادامه روند رکودی بورس تهران دخیل بوده است.
بورس اوراق بهادار تهران در ادامه بلاتکلیفی و سردرگمی حاکم بر معاملات به‌رغم تلاش برای خروج از روند نزولی نتوانست آن‌طور که باید عملکرد معقولی داشته باشد و نهایتاً با افت ناچیز 198واحدی معادل 02 /0 درصد به معاملات روز دوشنبه خود پایان داد و در سطح یک میلیون و 311 هزار واحد باقی ماند. ضمن اینکه برای دهمین مرتبه است که دامنه تغییرات نماگر یادشده از ابتدای سال جاری تاکنون در سطحی کمتر از 1 /0 درصد محدود شده است. این در حالی است که نماگر هم‌وزن بازار نیز با تاثیرپذیری از شرایط موجود در سیری نزولی باقی ماند و با کاهش 09 /0درصدی حدود 335 واحد کاهش داشت و در سطح 376 هزار واحد به معاملات خود پایان داد. ضمن اینکه در جریان معاملات روز دوشنبه مجموع ارزش معاملات خرد سهام در سطح هزار و 109 میلیارد تومان قرار گرفت. بر این اساس متغیر یادشده در مقایسه با روز یکشنبه بیش از 10 درصد کاهش را تجربه کرد. علاوه بر این در ادامه روند خروج سرمایه از بازار سهام حدود 150 میلیارد نقدینگی مجدداً از بازار سهام خارج شد و بر رکود هرچه بیشتر بورس تهران دامن زده شد. در چنین شرایطی است که به‌رغم قرار گرفتن P /E بورس تهران در پایین‌ترین مقدار از هفت سال گذشته، روزانه ریسک‌های متعدد سیاسی اقتصادی بر بازار سرمایه حاکم می‌شود.
بازار سهام در این روزها شرایط متفاوتی را تجربه می‌کند و به نظر می‌رسد که وضعیت مناسبات درون‌مرزی و برون‌مرزی تاثیرگذار بر بورس تهران در هاله‌ای از ابهام و بلاتکلیفی بر سر بازار یادشده سنگینی می‌کنند. چنین عواملی منجر به شکل‌گیری شرایطی شده که بسیاری از کارشناسان این حوزه معتقدند در چنین شرایطی رویدادها و اتفاقاتی که هم می‌توانست هر یک به تنهایی مسیر بازار را تغییر دهد، با قرار گرفتن در مسیر فعلی در بازار بی‌اثر باشند و نتوانند کارایی و عملکرد مناسبی از خود بر جای بگذارند. اما به نظر می‌رسد شرایط در آینده نه‌چندان دور، مقداری تغییر یابد و احتمالاً اتفاقاتی می‌تواند رخ دهد که در فضای فعلی بازار سهام موثر باشد. چرا که بر اساس تحلیل کارشناسان این روزها بازار بیش از پیش به شناسایی یک کف قیمتی قوی برای بازیابی خود نیاز دارد. ضمن اینکه تا به امروز شرایط طوری پیش رفته که فروشنده‌های دیروز نسبت به فروش قبلی خود پشیمان نبوده و سرمایه خود را از زیان بیشتر حفظ کرده‌اند.
این در حالی است که به نظر شناسایی کف قیمتی در بازار احتمالاً شرایط را کمی متعادل سازد و با برقراری امنیت خاطر نسبی در فضای معاملاتی بازار سهام شاهد فروش کمتر عرضه‌کنندگان بورس تهران باشیم. از طرفی خریداران هم به واسطه اینکه ریسک جدی در سمت قیمت آنها را تهدید نمی‌کند، ممکن است به‌تدریج در گردونه معاملات بازار سرمایه حضور یابند.
در چنین شرایطی است که به نظر می‌رسد جریان پولی مردد در بازار سهام که برای حضور در معاملات یا فروش سهام و قرار گرفتن در نقش تماشاچی بازار تردید داشت، تصمیم خود را گرفته است. چرا که براساس روند معاملاتی بورس تهران طی روزها و هفته‌های اخیر سرمایه‌گذاران حاضر در بازار، سهام موردنظر خود را خریده‌اند یا احتمالاً تصمیم قطعی به صبر گرفته‌اند. به این معنا که اغلب سرمایه‌گذارانی که قصد خرید داشتند خریدهای خود را انجام دادند یا اگر در تردید هستند، صرفاً در نقش تماشاچی به نظاره بازار نشسته‌اند. از این‌رو می‌توان گفت غبار بلاتکلیفی در سیاست و تحولات اخیر مانع از حرکت جریان پول به سمت بازار می‌شود. ضمن اینکه این را باید به عنوان یک سناریو در نظر گرفت که اگر ابهامات موجود آنقدر پیش برود که فنر بازار فشرده و فشرده‌تر شود، احتمالاً فشار روانی و مادی در بازار سرمایه گسترش یابد.
از طرفی این مساله رویدادی نیست که توان کنترل آن در دست بازار باشد. چرا که به نظر می‌رسد تا آرامش سیاسی اقتصادی برقرار نشود، نمی‌توان به عوامل بنیادی و غیربنیادی موجود در سازوکار بورس تهران وزن به‌خصوصی داد. بر این اساس اغلب تحلیلگران بورسی همواره به فعالان حاضر در بازار یادشده توصیه دارند که در استراتژی معاملاتی خود در بازار سرمایه ریسک‌های متفاوتی به‌ویژه ریسک سیاسی را مدنظر داشته باشند. روند نزولی بورس تهران در روز سه‌شنبه متوقف شد. به طوری که نماگر اصلی تالار شیشه‌ای طی دادوستدهای چهارمین روز معاملاتی هفته اخیر اندکی افزایش داشت و با افزایش کمتر از یک هزار و 500واحدی معادل 11 /0 درصد در سطح یک میلیون و 312 هزارواحدی به کار خود پایان داد. علاوه بر این شاخص کل با معیار هم‌وزن نیز افزایش بیش از یک هزارواحدی داشته و معادل 46 /0 درصد رشد داشت. اما با این حال همچنان در این روز خروج پول سرمایه‌گذاران خرد بورس ادامه داشت و خروج 42 میلیارد تومان به ثبت رسید. ضمناً در روز سه‌شنبه میزان خروج پول ذکرشده نسبت به روزهای گذشته اندکی کاهش داشته و کمترین مقدار از 6 مهر بود. نماگر اصلی بازار سهام در آخرین روز هفته معاملاتی منتهی به 27 مهرماه نیز با کاهش 18 /0درصدی در سطح یک‌میلیون و 310 هزار واحد قرار گرفت. به‌رغم سرخپوشی نماگر اصلی بازار، شاخص هم‌وزن در سیری صعودی قرار گرفت و با افزایش 17 /0درصدی حدود 651 واحد در سطح 378 هزار واحد به معاملات خود پایان داد. ضمن اینکه رکورد پایین‌ترین ارزش معاملات خرد در 18 ماه اخیر شکسته شد و در جریان معاملات روز گذشته مجموع ارزش معاملات خرد سهام در سطح 931 میلیارد تومان قرار گرفت.
نوسان دلار در مرز 33 هزار تومان
در جریان معاملات دلار طی هفته اخیر بازدهی اسکناس یادشده تا لحظه نگارش این گزارش معادل 06 /0 درصد افزایش به ثبت رساند و کار خود را در محدوده قیمتی 32 هزار و 800 تومان خاتمه داد. به عقیده تحلیلگران این بازار، رفتار رفت‌وبرگشتی نرخ دلار می‌تواند عمدتاً به دلیل بی‌خبری بازار از روند مذاکرات و عدم انتشار اخبار مثبت و امیدبخش از احیای احتمالی برجام باشد. اما به نظر می‌رسد که در روزهای معاملاتی اخیر کنترل سرعت حرکت در کانال‌های قیمتی بالاتر، حاصل عرضه بالای دلار توسط بازارساز برای ثبات این اسکناس آمریکایی در کانال 32 هزارتومانی بوده است. چرا که تغییرات قیمت در این بازار به عنوان عاملی مهم و روانی بر سایر بخش‌های اقتصادی و اجتماعی اثر مستقیم و ناخوشایندی خواهد داشت.
سکه در فاز انتظار
به طور کلی از اواخر اردیبهشت امسال، اعمال محدودیت‌های جدید برای خرید ارز در کنار افزایش انتظارات تورمی موجب شده تا بازدهی سکه از دلار، حتی با وجود افت قیمت طلای جهانی، سبقت بگیرد. چرا که اگر اثر نوسانات طلای جهانی را از قیمت سکه حذف کنیم، در شرایط عادی انتظار داریم که روند قیمت سکه و ارز منطبق باشد. تا پیش از اردیبهشت امسال هم این‌چنین بوده است. اما از اردیبهشت اختلاف چشمگیری میان روند قیمت سکه و ارز قابل مشاهده است. که به نظر می‌رسد از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر این روند، اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز بود که طبق آن حمل و نگهداری ارز بدون داشتن صورت‌حساب خرید معتبر را غیرقانونی می‌شمرد و معاملات فردایی ارز هم غیرقانونی شد. این در حالی است که از اردیبهشت‌ماه بازداشت اخلالگران ارزی اوج گرفت. ضمن اینکه بازدهی هفتگی سکه امامی طی دادوستدهای هفته گذشته تا روز منتهی به 27 مهرماه با کاهش 73 /0درصدی همراه شد و در نهایت معاملات سکه در روز چهارشنبه در محدوده 14 میلیون و 930 هزار تومان متوقف شد. این در حالی است که با وجود تاثیرات مستقیم نرخ دلار آزاد بر قیمت سکه طی روزهای اخیر، افت‌وخیزهای چشمگیر بهای طلای جهانی نیز مانع از رشد هرچه بیشتر بهای سکه مذکور شد. از این‌رو حباب سکه امامی نیز همچنان در سطوح بالای دو میلیون تومان است. بنابراین کارشناسان این حوزه بر این باور هستند که سکه توان جهش قیمتی چندانی ندارد.
