سرگردان و بلاتکلیف

بورس این هفته سرگردان بود. یک روز مثبت و روز دیگر منفی. هر دو نیز جان لازم را نداشتند. ارزش معاملات خرد سهام به‌شدت پایین بود و خروج سرمایه‌های خرد نیز ادامه یافت. دلار در بازار آزاد نیز با رشد تقریباً ناچیز 3 /0درصدی نرخ همراه شد و سکه نیز تنها 1 /0 درصد افزایش قیمت داشت. در بازار خودرو شواهد از نبود خریدار و انتظار برای افت قیمت‌ها حکایت می‌کند و معاملات اوراق تسهیلات مسکن نیز نشان از عقب‌نشینی متقاضیان دارد. به نظر می‌رسد انتظار برای حصول توافق هسته‌ای و احیای برجام اثر خود را بر بازارهای سرمایه‌گذاری به‌جا گذاشته است و عمده صاحبان سرمایه دست نگه داشته و در انتظار روشن‌تر شدن وقایع هستند. در آن‌سوی مرزها اما کریپتوها جذاب ظاهر شدند و با رشد قیمتی به رقیبی جدی برای دیگر بازارهای دارایی تبدیل شدند. بیت‌کوین در هفته گذشته توانست رکورد تاریخی خود را با عبور از مرز 66 هزار دلار جابه‌جا کند.

بلاتکلیف در سرزمین سوخته

بازار سهام معاملات آخرین هفته پاییز را با رشد 79 /2 درصد شاخص کل به پایان رساند. در طول این مدت ابهامات سیاسی به‌خصوص در زمینه احیای برجام مانع از آن شد تا تحرکات رخ‌داده در بازارهای جهانی به اندازه کافی روی دماسنج بورس نمایان شوند و سبب شدند تا فارغ از واکنش‌های رفتاری، بورس‌بازان در مواجهه با عوامل متضاد سرگردان شوند. تحت این شرایط بررسی‌ها نشان می‌دهد از 21 شهریورماه تاکنون شاخص سهام تقریباً به حرکات کم‌مقدار خود در ابرکانال 4 /1 میلیون واحد ادامه داده و میانگین نوسان روزانه این نماگر به 2 /0 درصد محدود شده است. اما دلیل این رفتار چیست؟ چرا سهامداران شورو‌شوق سال گذشته را ندارند؟ سال ۹۹، سالی به‌یادماندنی برای بورس‌بازان بود. نه‌فقط به دلیل سودهای عجیب و دوست‌داشتنی چند ماه ابتدایی آن، بلکه خاطره نزول فرسایشی سهام در نیمه دوم این سال نیز تا مدت‌ها در ذهن فعالان بورسی خواهد ماند. در ماه‌های پایانی سال ۹۸ بود که شاهد تبلیغات گسترده رسانه‌ها و دولت برای تشویق مردم به سرمایه‌گذاری در بازار سهام و به‌دنبال آن صف‌های طولانی تشکیل‌شده در کارگزاری‌ها برای صدور کدهای معاملاتی بودیم. روندی که در ماه‌های نخست سال ۹۹ شکلی جدی‌تر به خود گرفت و در ابتدای تابستان به اوج خود رسید. این شرایط سبب شد تا تنها در کمتر از پنج ماه، میانگین وزنی قیمت سهام صعود بیش از ۳۰۰درصدی را تجربه کند. به‌عبارتی در این بازه زمانی ۹۲ روزه (روز کاری) سهامداران روزانه 5 /1 درصد سود (بهره مرکب) به خانه می‌بردند که در تاریخ بیش از نیم‌قرن فعالیت این بازار سابقه‌ای برای آن نمی‌توان یافت. این شرایط اما بیش از این دوام نیافت و حباب بزرگ‌شده سهام که دیگر گنجایش رشد بیشتر را نداشت، تصمیم به تخلیه ‌شدن گرفت. محدودیت‌های معاملاتی اما همان‌طور که در دوره صعودی، هیجان خرید را افزایش داده بود در دوره تخلیه حباب نیز هیجان فروشندگان را تشدید کردند تا اصلاح بازار سهام به اصلاحی زمان‌بر، فرسایشی و البته پرمقدار تبدیل شود. ۱۰ ماه سهامداران روی خوش ندیدند و در این مدت سرمایه برخی از آنها کمتر از نصف شد. اینجا بود که بورس به یک «سرزمین سوخته» تبدیل شد. سرزمینی که بیشتر ساکنان آن خاطره خوبی از آن نداشتند و شاید اگر این روزها از اغلب آنها درباره این بازار بپرسی یک جواب واحد بدهند: « اگه کلاهم اون طرفا بیفته هم دیگه برنمی‌گردم.» این یکی از موضوعاتی است که به ناپایداری روند بازار سهام منجر شده است. بله در بازارهای مالی این پدیده را می‌توان با اصول مالی- رفتاری توضیح داد. وقتی یک کلاس دارایی (در اینجا سهام) برای مدت زمان طولانی، به فاز اصلاحی فروبرود، به بازاری غیرجذاب و حتی منفور تبدیل خواهد شد و به اصلاح مورد «قهر عمومی» قرار می‌گیرد. این پدیده درباره بازارهایی که با معضل تشکیل حباب قیمتی مواجه بودند، بیشتر مشاهده می‌شود چراکه در آن دوره صعودی شاهد هجوم سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای خواهد بود. سرمایه‌گذارانی که به دلیل نداشتن تجربه معامله در دوره‌های نزولی بازار، پس از تغییر فاز، هراسان‌تر شده و رفتارهای هیجانی‌تری نشان می‌دهند. در مجموع به ‌نظر می‌رسد بورس به «سرزمین سوخته»‌ای تبدیل شده که شاید مدت‌ها امکان کشت مجدد و برداشت محصول پربازده از آن سخت و حتی غیرممکن باشد؛ چراکه اعتماد عمومی نسبت به آن از بین رفته است. حال و روز این روزهای بورس تهران و سهامدارانش نیز این‌گونه است و طبیعی است که روزانه گرفتار روندی ناپایدار باشد.

فرار حقیقی‌ها از بورس؟

افت ادامه‌دار قیمت سهام در تالار شیشه‌ای و نبود دلیل مشخص برای چنین رفتاری از سوی معامله‌گران سبب شده تا سهامداران راه خروج از گردونه معاملات سهام را در پیش بگیرند. در هفته‌ای که گذشت در تمامی روزها این سهامداران خرد بودند که خالص فروش مثبتی را رقم زدند تا در مجموع شاهد انتقال سهامی به ارزش 736 میلیارد تومان از سبد سهام حقیقی‌ها به پرتفوی معامله‌گران عمده بورس تهران باشیم. به این ترتیب حالا هشت هفته متوالی است که بورس‌بازان خرد راه خروج از گردونه معاملات سهام را برگزیده‌اند. با این حال تحلیلگران بورسی بر این اعتقادند که این رفتار حقیقی‌ها را نمی‌توان به عنوان فرار سرمایه این گروه از بورس تهران تلقی کرد چراکه مانده حساب کارگزاری‌ها نشان از پارک بخش عمده‌ای از سرمایه خروجی حقیقی‌ها و انتظار آنها برای ورود مجدد در شرایطی مناسب‌تر دارد. ضمن آنکه خالص خرید بازیگران حقیقی در صندوق‌های معامله‌پذیر نیز مثبت بوده که حکایت از رفتار معقول سرمایه‌گذاران برای کسب سودی منطقی با حداقل ریسک را دارد. از این‌رو به نظر می‌رسد در صورت مشخص شدن برخی از ریسک‌های محیطی شاهد بازگشت مجدد این پول‌های گریزان به بازار سهام خواهیم بود.

ثبات اسکناس آمریکایی

روز شنبه، دلار در مسیر صعود قرار گرفت تا کمی انتظارات نزولی تعدیل شود. در بیست‌و‌چهارمین روز مهرماه، اسکناس آمریکایی با قیمت ۲۷ هزار و ۲۵۰ تومان به فروش رفت که ۱۸۰ تومان بالاتر از قیمت روز کاری ماقبل آن بود. به گفته فعالان، دو عامل در افزایش قیمت دلار نقش داشت. نخستین عامل، عدم اعلام زمان شروع مذاکرات هسته‌ای بود. برخی از معامله‌گران انتظار داشتند که پس از مذاکرات ایران با یکی از نمایندگان اتحادیه اروپا، شرایط مذاکرات احتمالی آتی به صورت شفاف اعلام شود. با این حال، پس از دیدار انریکه مورا با مقامات ایرانی عنوان شد که قرار است مذاکرات در بروکسل ادامه پیدا کند. در این میان برخی معامله‌گران نیز باور داشتند انتشار جدول سازمان برنامه و بودجه در فضای مجازی و جوسازی پیرامون آن، زمینه‌ساز افزایش خریدها در بازار ارز شد. این جدول که البته عنوان شد نظر شخصی بوده، عنوان می‌کرد که در شرایط تحریم، افزایش قیمت دلار ادامه‌دار خواهد بود و حتی نرخ ارز در دو سال بعد ممکن است به نزدیک ۵۰ هزار تومان برسد. در دومین روز هفته رفتار فعالان ارزی حکایت از افزایش احتیاط داشت. دلار در این روز به قیمت 27 هزار و 220 تومان دادوستد شد و حجم معاملات نیز چندان زیاد نبود. روز دوشنبه، اسکناس آمریکایی با کاهش جزئی پنج‌تومانی به بهای ۲۷ هزار و ۲۱۵ تومان رسید. به نظر می‌رسد معامله‌گران بزرگ بازار در انتظار آشکار شدن وضعیت مذاکرات هسته‌ای هستند و قصد دارند بر اساس آن، موقعیت خریدوفروش خود را تنظیم کنند. در چهارمین روز هفته، اسکناس آمریکایی به سطح ۲۷ هزار و ۵۰۰ تومان نزدیک شد. به گفته فعالان، سه عامل تعویق مذاکرات ایران با طرف اروپایی، جوسازی پیرامون صحبت‌های رئیس‌جمهور برای مدیریت بازارها و افزایش تقاضاهای حواله‌ای در رشد قیمت دلار اثرگذار بودند. روز چهارشنبه اما دلار مجدداً کاهشی شد و به 27 هزار و 290 تومان نزول کرد تا تقریباً بدون تغییر این هفته را به پایان برساند.

بازگشت رکود به بازار مسکن؟

پایان یافتن فصل نقل‌و‌انتقالات در بازار مسکن، رکود تورمی در این بازار را تشدید کرده است. شرایطی که سبب شد تا در هفته گذشته شاهد کاهش قیمت اوراق تسهیلات مسکن و تغییر کانال آن باشیم. در این راستا میانگین اوراق «تسه» که در ابتدای دو هفته قبل تا 77 هزار تومان پیش رفته بود، در آخرین روز کاری هفته گذشته با افت حدود 12‌درصدی تا محدوده 68 هزار تومان به ازای هر ورقه عقب‌نشینی کرد. اخیراً سقف تسهیلات خرید مسکن فردی و زوجین در تهران به ۲۰۰ و ۴۰۰ میلیون تومان، در کلانشهرها به ۱۶۰ و ۳۲۰ میلیون تومان و سایر شهرها به ۱۲۰ و ۲۴۰ میلیون تومان و همچنین تسهیلات جعاله مسکن به ۸۰ میلیون تومان افزایش یافته اما تورم شدید مسکن طی سال‌های اخیر سبب شده تا همچنان این وام‌ها نیز نتواند نیاز متقاضیان خرید ملک را رفع کند. با اعلام بانک مرکزی مبنی بر برآورد متوسط قیمت هر متر‌مربع واحد مسکونی در تهران به حدوداً ۳۲ میلیون تومان در شهریورماه امسال رسیده است و در صورت دریافت سقف وام خرید مسکن از سوی زوجین تهرانی، متقاضیان می‌توانند با تسهیلات ۴۸۰میلیونی تنها ۱۵ متر از یک واحد ۵۰متری با قیمت یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان خریداری کنند. دارنده وام ۲۸۰ میلیون‌تومانی مسکن نیز می‌تواند تنها حدود ۹ متر از یک آپارتمان ۵۰‌متری را بخرد.

حرکت خودرو در سرازیری

به نظر می‌رسد کاهش نرخ ارز و چرخش مسیر انتظارات اثر خود را بر بازار خودرو نیز به جای گذاشته است. شواهد میدانی نشان می‌دهد قیمت خودروها رو به کاهش گذاشته است. فعالان بازار خودرو اذعان دارند با توجه به چشم‌انداز کاهشی انتظارات تورمی و وزن بالایی که سرمایه‌گذاران به احتمال حصول توافق هسته‌ای و احیای برجام می‌دهند، کمتر خریداری حاضر به خرید، آن هم در شرایط فعلی بازار است. عده‌ای خوشبین به افزایش قیمت‌ها بوده و حاضر به فروش خودروهای خود نیستند اما از طرف دیگر برخی امید به کاهش قیمت‌ها داشته و فعلاً قصدی برای خرید خودرو ندارند.

باد مساعد از بازار جهانی

با بازگشایی بازارهای جهانی در هفته گذشته شاهد تداوم سقف‌شکنی شاخص‌های نفتی بودیم. این روند صعود ادامه یافت تا اینکه روز سه‌شنبه شاهد عبور هر بشکه نفت خام برنت از محدوده 86‌دلاری بودیم که بالاترین سطح از اکتبر ۲۰۱۸ بود. شاخص نفتی آمریکا نیز به 83 دلار برای هر بشکه رسیده است که بالاترین رکورد WTI از اکتبر ۲۰۱۴ محسوب می‌شد. تقاضای نفت همچنان در حال بهبود از همه‌گیری ویروس کروناست، افزون بر این، بیشتر تولیدکنندگان برق به جای استفاده از گاز و زغال‌سنگ گران‌قیمت، به نفت کوره و گازوئیل روی آورده‌اند. تحلیلگران بانک استرالیایی ای‌ان‌زی (ANZ) در یادداشتی اعلام کردند: کاهش محدودیت‌ها در سراسر جهان به احتمال زیاد به بهبود مصرف سوخت کمک می‌کند. همان‌طور که اشاره شد قیمت‌های زغال‌سنگ و گاز هم به‌شدت افزایش یافته که جذابیت نفت را به‌عنوان سوختی برای تولید برق بیشتر و این بازار را پررونق‌تر می‌کند. در هند برخی ایالت‌ها قطعی برق را به دلیل کمبود زغال‌سنگ تجربه می‌کنند و دولت چین هم به شرکت‌های معدنی دستور داده تولید زغال‌سنگ را همزمان با افزایش قیمت برق بالا ببرند. بحران انرژی در حال درنوردیدن جهان است و چشم‌انداز زمستانی سخت در نیم‌کره‌شمالی به علت افزایش تقاضای گرمایش را محتمل‌تر می‌کند. در بازار فلزات، رشد قیمتی فلز سرخ ادامه دارد. هر تن مس در جریان معاملات روز چهارشنبه 10 هزار و 120 دلار قیمت خورد که نشان از ثبت رشد حدود پنج‌درصدی نسبت به هفته ماقبل داشت. در این میان موسسه تحقیقاتی و آژانس اعتبارسنجی فیچ بر اساس جدیدترین گزارش صنعتی اعلام کرد که تولید معادن مس جهان در سال ۲۰۲۱ به دلیل افزایش پروژه‌های جدید متعدد و اثرات کاهش تولید در سال ۲۰۲۰ ناشی از قرنطینه کرونا، به میزان 8 /7 درصد رشد سالانه خواهد داشت. این موسسه همچنین پیش‌بینی کرده تولید معادن مس جهان به طور متوسط سالانه نرخ رشد 8 /3درصدی در بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۳۰ داشته باشد و تولید سالانه از 2 /20 میلیون تن در سال ۲۰۲۰ به 4 /29 میلیون‌تن در پایان دهه افزایش یابد. دیگر فلزات نیز در روندی مشابه با رشد قیمت در معاملات هفتگی خود همراه شدند.

رکورد تاریخی بیت‌کوین

ارزش بازار ارزهای دیجیتال در هفته‌ای که گذشت با رشد حدود 10درصدی همراه شد. در حال حاضر مجموع ارزش این بازار 2600 میلیارد دلار برآورد می‌شود. در این میان بیت‌کوین به عنوان بزرگ‌ترین و معروف‌ترین رمزارز هفته گذشته با عبور از 66 هزار دلار، رکورد تاریخی خود را جابه‌جا کرد. به این ترتیب پادشاه ارزهای دیجیتال در این هفته بیش از 15 درصد سود را از آن معامله‌گران خود کرد. به نظر می‌رسد صعود اخیر این ارز دیجیتال به دلیل آغاز معاملات اولین صندوق قابل معامله بورسی بازار آتی بیت کوین در بازار سهام نیویورک آمریکا بود که با قیمت ابتدایی ۴۰ دلار آغاز کرد. این صندوق که بیت‌کوین استراتژی نام دارد و توسط شرکت پروشیرز اداره می‌شود، با نماد BITO فعالیت می‌کند و سهام آن پس از آغاز معاملاتش نزدیک به چهار درصد رشد کرد. وزارت خزانه‌داری آمریکا در پیامی از صرافی‌های ارائه‌دهنده خدمات ارزهای دیجیتالی خواسته است تا با استفاده از تمامی ابزارهای در اختیار خود جلوی نقض تحریم‌های این کشور و دسترسی اشخاص حقیقی و حقوقی تحریم‌شده به نظام دلاری را بگیرند. این وزارتخانه همچنین در اطلاعیه جداگانه‌ای گفته است تاکنون حدود پنج میلیارد دلار در قالب رمزارز به هکرها از طریق باج‌افزارها پرداخت شده که بیشتر حجم آن به وسیله بیت‌کوین بوده است. این کشور در حال گرفتن جای چین به عنوان بزرگ‌ترین مرکز استخراج رمزارزها در جهان است. برخلاف چین که به طور کامل همه تراکنش‌های مربوط به ارزهای دیجیتالی را ممنوع اعلام کرد، کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا اعلام کرده این نهاد قصدی برای ممنوع اعلام شدن رمزارزها ندارد. اکنون حدود ۳۵ درصد کل هش ریت شبکه استخراج رمزارزها در جهان مربوط به مبدأ آمریکاست. در مقابل نقش چین از بازار رو به کاهش است. مطابق تحلیل‌های تکنیکال انتظار می‌رفت در صورتی که سطوح ۶۰ هزار‌دلاری حفظ شود حرکت این رمزارز به سمت محدوده ۸۰ هزار‌دلاری چندان دور از انتظار نیست.