گریز از استرس انتخابات

آیا نسبت به آینده ناامید هستید و فکر می‌کنید چهار سال مصیبت‌بارِ دیگر به زودی آغاز خواهد شد؟ آیا هر روز با وسواس در شبکه‌های اجتماعی، در جست‌وجوی مطالبی هستید که عقاید سیاسی شما درباره نامزدها را تایید کند؟ آیا با دوستانی که نظرشان مخالف شماست تا سرحد جنگ و دعوا بحث می‌کنید؟ آیا دوشنبه هفته قبل، تا نیمه‌شب، مضطرب و خشمگین در روم‌های کلاب‌هاوس می‌چرخیدید و در جست‌وجوی منبع موثقی بودید که بگوید فهرست نامزدهای تایید صلاحیت‌شده قطعی نیست؟ اگر چنین است باید بگوییم شما هم از استرس انتخاباتی رنج می‌برید؛ بی‌آنکه بدانید!

این روزها که تازه آغاز ماجراست؛ برای بسیاری بحث‌های تفرقه‌انگیز انتخابات حتی پس از مشخص‌شدن نتیجه هم تمام نمی‌شود. در میان افراد خانواده هم گاهی آنقدر اختلاف نظر بالا می‌گیرد که دیگر نمی‌توانند در کنار هم احساس شادی کنند و از مناسبت‌های خوش لذت ببرند. در میانه این کشمکش، از فتنه‌انگیزی شبکه‌های اجتماعی هم هیچ راه گریزی نیست. دوستانی که آنها را به دلیل اختلاف نظر سیاسی، در اینستاگرام بلاک می‌کنید یا همکاری که در فیس‌بوک و توئیتر آنفالو می‌کنید پس از انتخابات هم مقابل چشمتان هستند! نمی‌توانید از زندگی‌تان حذفشان کنید. پس‌لرزه‌های انتخاب ادامه خواهد داشت.

پس از انتخابات اخیر ریاست جمهوری آمریکا، جمعی از ارتباط‌شناسان، اقتصاددانان و جامعه‌شناسان کوشیدند تا آثار روان‌شناختی و ارتباطی این رویداد بر جامعه را بررسی کنند. این کارشناسان هشدار دادند انتخابات تنها یک پدیده سیاسی نیست؛ روح و روان جامعه نیز از آن تاثیر می‌پذیرد و بر آن اثر می‌گذارد. درس کلیدی این رویداد از منظر آنان این بود که شبکه‌های اجتماعی -‌که آمده‌اند تا ارتباط مردم با یکدیگر را تسهیل کنند- حالا به «تالارهای پژواک» تبدیل شده‌اند. حباب‌های اجتماعی که در آن، افراد فقط به تعامل با کسانی می‌پردازند که با آنها موافق‌اند؛ در حالی که دوستان، بستگان یا کانتکت‌هایی با نظر مخالف را بلاک، مسدود یا اخراج می‌کنند! روانشناسان تاکید می‌کنند که چنین رفتاری نوعی از قبیله‌گرایی است و دردسرساز خواهد بود اگر بدانیم تبادل منطقی عقاید و نظرات مختلف برای حکمرانی و سیاستگذاری موفق ضروری است.

برخی معتقدند بالا گرفتن خصومت‌های حزبی در دوران انتخابات، مردم را در برابر مردم قرار می‌دهد؛ ساده‌تر بگوییم آنها را به جان هم می‌اندازد. آنچه نگران‌کننده است نشانه‌های خشم در «افراد آرام» است- کسانی که در شرایط عادی آرام و منطقی هستند اما در خلال انتخابات آنقدر عصبی و متخاصم می‌شوند که حتی با دوستان خود در‌می‌افتند. رفتاری که برای انسجام و همبستگی ملی در بلندمدت تهدیدکننده است و می‌تواند به سستی پیوندهای اجتماعی منجر شود.

جدا از خشم و درگیری‌ها، «استرس انتخاباتی» (election stress) یکی دیگر از رهاوردهای نامبارک این رقابت در دنیاست. استیون استوسنی، بنیانگذار CompassionPower اصطلاح استرس انتخاباتی را نخستین بار در جریان انتخابات پرآشوب سال 2016 آمریکا ابداع کرد. او معتقد بود گرچه این بیماری قابل تشخیص نیست اما هر‌چه می‌گذرد شدت و وخامت آن در جوامع بیشتر می‌شود. تا پیش از اینکه همه ما -‌و همسر و پدر و مادر و دوستانمان- گوشی هوشمند داشته باشیم، اخبار سیاسی را فقط در بخش اخبار تلویزیون یا روزنامه‌ها و در زمان محدودی مشاهده می‌کردیم. اکنون به لطف فناوری هفت روز هفته و 24 ساعت شبانه‌روز درگیر سیاست و اخبار ناراحت‌‌کننده هستیم. در نتیجه این پدیده، «اختلال استرس انتخاباتی» متولد شده است!

نکته‌ای که همه روانشناسان بر آن تاکید دارند این است که این نوع استرس را همه تجربه می‌کنند؛ استرس انتخاباتی منحصر به افراد خاصی نیست زیرا فارغ از جهت‌گیری سیاسی، همه جامعه از انتخابات و نتیجه آن تاثیر می‌پذیرند. آنها همچنین می‌گویند استرس انتخاباتی طاقت‌فرساست چراکه تقریباً هیچ مامنی برای افراد وجود ندارد. شما نمی‌توانید پیش کسی بروید و از حال بدتان شکایت کنید. افرادی که با نظرات سیاسی شما موافق هستند نگران همان چیزهایی هستند که شما به خاطرش مضطربید. و افرادی که در جبهه مخالف قرار دارند؛ تلاش برای گفت‌وگو با آنها احتمالاً سطح استرستان را تا مرز سکته بالا می‌برد.

تجربیات یک انتخابات پراسترس!

بر اساس یافته‌های انجمن روانشناسی آمریکا (APA) بیش از دوسوم افراد بزرگسال این کشور اعلام کردند که انتخابات 2020 منبع قابل توجهی از استرس در زندگی آنهاست. این آمار افزایش قابل توجهی را نسبت به سال 2016 نشان می‌داد؛ زمانی‌که تنها 52 درصد از پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی، انتخابات را منبع استرس می‌دانستند. این میزان در روزهای رقابت بین بایدن و ترامپ به 68 درصد رسیده بود. محققان در تحلیل این یافته نوشتند امسال (2020) افراد بیشتری احساس می‌کنند که همه چیز فراتر از کنترل آنهاست.

داده‌های APA نشان می‌داد، سطح استرس در جمعیت‌های مختلف متفاوت است. بزرگسالان مبتلا به بیماری‌های مزمن «به طور مداوم» بیش از سایر بزرگسالان احساس می‌کردند انتخابات در آنها استرس ایجاد کرده است. نسبت سیاه‌پوستانی که انتخابات را منبع استرس می‌دانستند نیز نسبت به دوره‌های قبل افزایش پیدا کرده بود.

تحلیلگران می‌گویند عوامل مختلفی وجود دارد که به ایجاد استرس منتهی می‌شود و تغییر ماهیت سیاست مدرن یکی از آنهاست. تعارض و اختلاف بین احزاب در بلندمدت به طور مداوم تشدید و تعمیق شده و بخش عمده‌ای از این شکاف، به پدیده‌ای منجر شده که دانشمندان علوم سیاسی آن را «دسته‌بندی اجتماعی» می‌نامند. این جایی است که هویت و ایدئولوژی به طور فزاینده‌ای با احزاب گره می‌خورد و به خصومت و دشمنی و ایجاد شرایطی منجر می‌شود که اختلاف نظر سیاسی، «حمله به شخص» تلقی می‌شود.

برخی دیگر معتقدند تشدید تعارضات سیاسی در ایام انتخابات چیزهای بیشتری را به خطر می‌اندازد. در واقع تنها اینکه کدام حزب یا فرد برنده می‌شود مساله مردم نیست، مساله این است که سایر گروه‌ها همگی احساس خواهند کرد دیگر قدرت و صدایی در سیاست ندارند. آنها تصور می‌کنند اگر فرد یا حزب مورد نظرشان برنده نشود اندک منافع باقی‌مانده را نیز از دست خواهند داد. این استرس می‌تواند برای آنان ازپادرآورنده باشد. یکی دیگر از جنبه‌های استرس‌زای انتخابات، مدت چرخه انتخابات و بازه زمانی رقابت و جدل بین نامزدهاست. وقتی این دوره طولانی می‌شود و افراد زمان زیادی در برابر عوامل استرس‌زا قرار می‌گیرند، نرخ استرس و اضطراب افزایش پیدا می‌کند زیرا سیستم‌های روانی مردم مدام در حال آماده‌باش است. به علاوه دوره‌های بلندمدت استرس خود به اضطراب، ناامیدی و ترس منتهی می‌شود.

نااطمینانی از امنیت رای‌دهی و نتایج هم منبع دیگری از استرس است. حتماً به خاطر دارید بر سر آرای پستی، چه جنجالی در ایالات متحده برپا شد و طولانی شدن فرآیند رای‌دهی و نااطمینانی از صحت شمارش آرا بر بسیاری از رای‌دهندگان تاثیر روانی نامطلوبی گذاشت. واقعیت این است که، بسیاری از ساختارهای پیشین انتخابات در حال تغییر است و برای افرادی که از قبل هم فشار سیاسی خسته‌شان کرده این تغییرات می‌تواند اضطراب بیشتری به همراه بیاورد.

روانشناسان معتقدند این احساس که فردی نمی‌تواند تاثیر جدی بر شرایط کنونی بگذارد یا توانایی تغییر آن را ندارد به احساس ناامیدی منجر می‌شود که به نوبه خود استرس زیادی در پی دارد. هرچه بیشتر احساس کنیم کنترل اوضاع از دستمان خارج است، این تنش بیشتر می‌شود. هر قدر هم سطح اضطراب افراد بیشتر باشد در عملکرد شناختی آنان اختلال بیشتری ایجاد می‌شود و در نهایت برای کسی که بسیار مضطرب است درست فکر کردن کار دشواری خواهد بود!

برخی افراد هم ذاتاً همیشه‌نگران‌اند. به آسانی در دام توهم توطئه می‌افتند، سناریوهای سیاه می‌نویسند و دیگران را هم درگیر افکار منفی خود می‌کنند. برای این گروه، استرس انتخاباتی یعنی خیلی جلوتر و زودتر، نگران وقایعی می‌شوند که ممکن است اتفاق بیفتد و کنترلی روی آن نداشته باشند. شاید به همین دلیل است که کارشناسان به همه توصیه می‌کنند در دوره‌های نااطمینانی از این دست، روی لحظه حال متمرکز بمانند و از فکر کردن به آینده نامشخص، دوری کنند.

علاوه بر تمامی این موارد که می‌توان گفت ویژگی اغلب رقابت‌های انتخاباتی است، پدیده دیگری هم گریبان انتخابات‌های اخیر را گرفته است. انتخابات این سال‌ها، در شرایط همه‌گیری و کشتار بی‌رحمانه کرونا، پدیده‌های جوی نامساعد مانند کم‌آبی و خشکسالی، و مهم‌تر از همه مباحث داغ سیاسی و اجتماعی مانند نابرابری، تبعیض و فساد در حال برگزاری است. این عامل در انتخابات ایالات متحده نیز تاثیر زیادی بر استرس انتخاباتی شهروندان داشت. گرچه تنها آمریکا نبود که با کرونا دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد، اما تلفیق همه‌گیری با بدترین آتش‌سوزی‌ها و طوفان‌های اقیانوس اطلس در تاریخ این کشور، و نیز مشکلات نژادی و درگیری با پلیس و اعتراضات و غارت و بیکاری و مشکلات مالی، انتخابات پرچالشی را رقم زد. مردم در نهایت ناآرامی باید تصمیم می‌گرفتند چه کسی را انتخاب کنند که بتواند این آشفته‌بازار مملو از معضل را سر‌و‌‌سامان دهد!

ترومای استرس پساانتخابات

استرس انتخاباتی تنها داستان غم‌انگیز روزهای رقابت نیست. ماجرا پس از انتخابات هم ادامه دارد. روانپزشکان کلینیک امن (Amen clinics)  آمریکا با تصویربرداری از مغز بیش از 160 هزار نفر نشان داده‌اند که نوع مغز افراد چگونه بر میزان آسیب‌پذیری آنها نسبت به «ترومای استرس پساانتخابات» (PEST) تاثیر می‌گذارد.1 برای درک این ماجرا بد نیست اول ببینیم این تروما چقدر می‌تواند مضر باشد. مانند اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) این اختلال نیز می‌تواند آسیبی جدی به سلامت روان و حتی سلامت جسمی افراد وارد کند. مطالعه آکادمی ملی علوم ایالات متحده نشان می‌دهد تنها دو روز پس از انتخابات ریاست جمهوری 2016، میزان بستری به دلیل بیماری حاد قلبی‌عروقی 62 /1 برابر بیشتر از مدت مشابه دو هفته قبل از انتخابات بوده است. در کلینیک‌های امن، در سراسر آمریکا نیز نرخ بیمارانی که از این عارضه رنج می‌بردند افزایش چشمگیری داشت. PEST باعث افزایش اضطراب، حملات وحشت، ترس از آینده، عصبانیت غیرقابل کنترل و افکار منفی می‌شود که چرخه بی‌وقفه‌ای در روان فرد ایجاد می‌کنند. این سندروم همچنین ذهن افراد را دچار کدورت می‌کند، تمرکز را دشوار می‌سازد، خوابشان را به‌هم می‌ریزد و سبب اختلال در روابطشان می‌شود. زندگی بسیاری، حتی بر اثر این سندروم، کاملاً به‌هم می‌ریزد.

به نظر می‌رسد برگزار شدن و پایان یافتن انتخابات برای برخی تازه شروع ماجراست. روانپزشکان می‌گویند برای آنکه بتوانید با این سندروم مقابله کنید باید نوع مغزتان را بشناسید. اگر می‌دانید که صحبت کردن در مورد برخی مسائل، دیگران را ناراحت می‌کند اما بدون فکر، این کار را انجام می‌دهید احتمالاً مغز شما خودانگیز یا تعارض‌جو

(conflict seeking) است. این تیپ افراد از بازی کردن با دم شیر خوششان می‌آید و دنبال درام‌سازی هستند. تنها راه گریز از ترومای پساانتخابات برای این افراد ایجاد محدودیت برای موضوعات گفت‌وگوست؛ بهتر است از بحث سیاسی بپرهیزند.

اگر هم با واقعیت در جنگ هستید احتمالاً گرفتار مغز لجوج یا تفکر سفت و سخت (rigid thinking) شده‌اید. کسانی که معتقدند «حرف حرف من است»، اگر انتخابات آن‌گونه که می‌خواهند پیش نرود دچار استرس شدیدی خواهند شد. برای آرام کردن چنین مغزهایی تنها راه خوردن کربوهیدرات‌های هوشمند و ماهی و بوقلمون است تا سروتونین مغز تقویت شود. آموزش تیراندازی هم آرامشان می‌کند!

گروه بعدی مغز حساس دارند و غرق در افکار منفی هستند. مود آنها دائم در حال تغییر است، احساس می‌کنند از پا درآمده‌اند و دارند زیر حجم زیادی از فکرهای منفی له می‌شوند. عوارض این حالات مشابه عوارضی است که شما در افراد افسرده مشاهده می‌کنید. توصیه روانپزشکان به این افراد نوشتن افکار منفی، تغذیه سرشار از امگا 3 و ویتامین دی است. فعالیت‌های بدنی مانند رقص یا ورزش‌های گروهی هم می‌تواند از ترومای پس از انتخابات نجاتشان دهد.

و اگر مغز شما همیشه به اطلاعاتی که به آن می‌دهید گوش می‌کند و واکنش نشان می‌دهد احتمالاً مغزی محتاط یا نگران از آینده (fearful about the future) دارید. برای افرادی که دارای این نوع مغز هستند مشاهده اخبار و پرسه‌زدن در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند مرکز اضطراب مغز را مشتعل کند و سبب تحریک خشم، وحشت و ترس شود. بهترین کار برای آنها، توجه به رژیم مصرف اخبار و محتوای شبکه‌های اجتماعی است. پرهیز از کافئین و شیرینی، و مصرف منیزیم و ویتامین ب‌6 هم می‌تواند آرامشان کند.

رهایی از سم استرس

تنها با آموختن مهارت‌های درست است که جامعه می‌تواند در برابر استرس انتخاباتی از خود محافظت کند. توصیه‌های زیر که برآمده از نظرات روانشناسان ایالات متحده در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور است، به شما کمک می‌کند در روزهایی که منتظر نتیجه انتخابات هستید اندکی آرامش خود را حفظ کنید.

 سم‌زدایی دیجیتال انجام دهید، اما زیاده‌روی نکنید. توصیه واضحی است؟ شاید، اما ارزش تکرار دارد زیرا عده کمی از مردم به لوازم دیجیتال خود استراحت می‌دهند در حالی که این، موثرترین کاری است که می‌توانند برای کاهش استرس سیاسی خود انجام دهند. اما نکته اصلی این است که نباید کاملاً در بی‌خبری فرو بروید. اگر بی‌خبر بمانید نگران آنچه می‌گذرد خواهید شد. در عوض لازم است برای مصرف دیجیتال خود محدودیت زمانی تعیین کنید. خبر خواندن پیش از خواب را هم متوقف کنید. هنگامی که اینترنت باعث ایجاد اضطراب در شما می‌شود مغز کورتیزول ترشح می‌کند؛ کورتیزول یعنی خواب شب شما به فنا خواهد رفت.

ترفند دیگر، پاکسازی خوراک در شبکه‌های اجتماعی است. این یعنی حذف افرادی که اخبار نادرست یا تنش‌زا منتشر می‌کنند. می‌دانید که نمی‌توانید از شبکه‌های اجتماعی دور بمانید پس دست‌کم اطمینان حاصل کنید آنچه در معرض دیدتان قرار می‌گیرد روی اعصابتان نخواهد رفت!

 با عزیزانتان وقت باکیفیت بگذرانید. آنها کسانی هستند که شما را تحت فشار نمی‌گذارند. ارتباط یکی از پادزهرهای اصلی اختلال استرس انتخاباتی است. هیچ‌کس نمی‌تواند به تنهایی از پس دنیای پر‌استرس بربیاید. مخصوصاً در این نااطمینانی. پس به گروه و دسته‌ای نیاز دارید که پشتیبانی‌تان کنند. با ایجاد تعاملات مثبت و مثبت‌اندیشی در روابط با عزیزانتان در ایجاد این حمایت‌ها سهیم شوید. آنها می‌توانند دیدگاه‌های سیاسی موافق یا مخالف شما داشته باشند اما مهم این است که استرس شما را افزایش ندهند.

 برای مراقبه وقت بگذارید. این توصیه کلیشه‌ای به نظر می‌رسد اما درست مانند تعیین محدوده برای استفاده از تکنولوژی، مراقبه هم به کاهش استرس کمک می‌کند. مدتی از روز به ذهن خود آرامش بدهید و خود را بازیابی کنید.

 افکارتان را روی کاغذ بیاورید. وقتی عصبی و مضطرب هستیم افکارمان به هم می‌ریزد. افکار با سرعت زیادی می‌آیند و می‌روند و هر قدر این سرعت بیشتر می‌شود شرایط غیرقابل تحمل‌تر می‌شود. یادداشت کردن افکار کمک می‌کند از این مارپیچ خارج شوید و سرعت ذهن شما کمتر شود.

 از غذا خوردن لذت ببرید. احتمالاً این توصیه خنده‌دار به نظر می‌رسد اما بسیار جدی است. روانشناسان می‌گویند توجه به عادات غذایی و تمرکز روی غذا خوردن به نحوی که از آن لذت ببرید استرس شما را کم می‌کند. وقتی صبحانه می‌خورید در حالی که مشغول جست‌وجوی آخرین اخبار انتخابات در گوگل هستید بعد از چند دقیقه سردرد و معده‌درد می‌گیرید. روی اولی تمرکز کنید و دومی را کنار بگذارید.

 در حال زندگی کنید. بدترین اتفاق این است که از ترس تکرار چهار سال بد یا بدتر در پیش‌رو! ذهنتان دائم از مسیر منطقی خود خارج شود. روانشناسان معتقدند پرورش آنچه «ذهن درست» نامیده می‌شود بسیار اهمیت دارد. پرورش ذهن درست یعنی هر روز وقتی را برای استراحت ذهن تعیین کنید. لازم نیست به یوگا پناه ببرید بلکه پیاده‌روی، ورزش، گوش ‌دادن به موسیقی، پخت‌و‌پز یا هر چیزی می‌تواند برایتان مناسب باشد. پرورش ذهن درست سبب می‌شود مغزتان به این طرف و آن‌طرف کشیده نشود و چیزهایی که سبب تحریک شما می‌شوند ذهنتان را نیاشوبند. این «چیزها»، دوستان، همکاران، اخبار و شبکه‌های اجتماعی هستند. اگر اجازه دهید این چیزها ذهن شما را از مسیر درست خارج کنند، گرفتار استرس انتخاباتی خواهید شد پس حواستان را بر لحظه حال متمرکز کنید.

 آنچه می‌توانید را کنترل کنید. یکی از جنبه‌های اصلی استرس انتخاباتی این است که حس می‌کنید نتیجه از کنترل شما خارج است. و اگرچه این صحت دارد اما باید بپذیرید که به تنهایی نمی‌توانید نتایج یک انتخابات سراسری را تغییر دهید. نقطه آغاز این است که اگر می‌خواهید رای بدهید به خودتان افتخار کنید. شما از حق خودتان استفاده کرده‌اید و مصمم هستید صدایتان در انتخابات شنیده شود. پس مهم نیست که دیگران چه می‌گویند. ما نمی‌توانیم همه چیز را کنترل کنیم اما همراه با دیگران می‌توانیم بخشی از حرکتی باشیم که تغییر ایجاد می‌کند.

شاید تصور کنید در این روزهای دشوار و با این همه مشغله فکری و تنش، سخن گفتن از روش‌های مقابله با استرس کار بیهوده‌ای است. اما باید بدانید استرس، اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات بهداشت روان، صبر نمی‌کنند تا ببینیم عملکرد رئیس‌جمهور آینده چگونه است. در این دوران نااطمینانی، رفاه ذهنی افراد بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد و منتظر ماندن برای اینکه زندگی به شرایط «عادی» برسد، تنها سبب وخامت اختلالات روانی جامعه می‌شود.

پی‌نوشت‌:

1-  What Your Brain Type Says About PEST (Post-Election Stress Trauma).Amen CLINICS.November 25, 2020