فریاد زیر آب
چرا ایران در شاخص رفاه از همسایگان عقب افتاد؟
صدف صمیمی: اعداد و ارقام صدای بلندی دارند، نه آن‌طور که پشت تریبون‌ها قرار گیرند و به لب و دهانی برای شعارهای بی‌اساس تبدیل شوند؛ بلکه صدای رسای تحلیل امروز و تبیین اوضاع فردا هستند. آمار و ارقام نه‌تنها شرایط اقتصادی را پیش‌بینی می‌کنند بلکه وقایع سیاسی و اجتماعی را هم پیش از وقوع می‌بینند و هشدار می‌دهند. عموماً اعتراضات مردمی بعد از درگذشت مهسا امینی را در زمره اعتراضات سیاسی-اجتماعی می‌دانند اما اقتصاددان‌ها ادامه‌دار شدنش را در واکنش به شرایط اقتصادی بیان می‌کنند. برخی از آنها گفته‌اند پیش از شهریور امسال منتظر این خروش بودند و اعتراضات پسامهسا تنها جرقه‌ای برای وقوع بوده است. اما چه مفروضاتی وجود داشت که فرضیه اعتراضات عمومی را پیش‌بینی می‌کرد؟ رشد بی‌رویه تورم، افزایش روزافزون رکود، آثار تحریم‌های اقتصادی، عدم توانایی در کنترل بازارهایی همچون مسکن، خودرو و ارز از جمله مهم‌ترین این مفروضات است. هر کدام از موارد به تنهایی می‌تواند آثار منفی بر حوزه‌های مختلف از جمله اقتصاد و اجتماع بگذارد. جمع این موارد همچون آتشفشانی زیر خاکستر بود که در شکل‌گیری و ادامه‌دار شدن اعتراضات نقش مهمی بر عهده داشت.
شاخص‌های مختلف اقتصادی را می‌توان به نقشه راهی برای ترسیم آینده شبیه کرد. شاخص فلاکت، شاخص بیکاری، شاخص تولید ناخالص داخلی، شاخص قیمت و هزینه تولیدکننده و مصرف‌کننده همچون ابزارهایی در دست اقتصاددان‌ها و سیاستگذاران محسوب می‌شوند. اما یکی از شاخص‌هایی که به‌طور مستقیم با مردم یک جامعه سروکار دارد، شاخص رفاه است. رفاه را شاید بتوان هدفِ غایی هر اقتصاد یا به‌صورت کلی‌تر هدف غایی مردم از انتخاب دولت‌ها دانست. این شاخص به‌جز تولید ناخالص داخلی عوامل دیگر چون سرمایه اجتماعی، سلامتی، آزادی سیاسی و کیفیت کلی زندگی را نیز در نظر می‌گیرد و تاکید می‌کند که مرفه‌ترین کشورها لزوماً آنهایی نیستند که تولید ناخالص داخلی بالایی دارند، بلکه کشورهایی هستند که شهروندانشان آزاد، شاد و سالم‌اند. در آخرین آمار رتبه‌بندی سالانه موسسه پژوهشی لگاتوم (Legatum Prosperity Index) درباره سطح رفاه، در میان 167 کشور، ایران رتبه 123 را به دست آورده است. این عدد شاید همان صدای بلندی است که در پس‌زمینه صدای اعتراضات و ترسیم وضعیت آینده به گوش می‌رسد. صدایی که با وعده‌ها، شعارها و نادیده گرفته شدن ساکت نمی‌شود. در حالی که شاخص رفاه کشورهای همسایه در سال‌های گذشته رشد کرده است ایران به لطف سیاستگذاری‌های اشتباه و تحریم‌ها از این میدان رقابت دور افتاده است. بی‌توجهی به این شاخص در این سال‌ها و تاثیر حتمی آن بر شرایط امروز جامعه به مثابه فریاد زیر آبی بود که توانست سبب طغیان نارضایتی مردمی شود. در این پرونده می‌خواهیم رفاه ازدست‌رفته جامعه ایران در دهه تحریمی 90 را با رشد این شاخص در کشورهایی مثل ترکیه و عربستان مقایسه کنیم.
