چشم‌انداز فرزندنیاوری

  صدف صمیمی: ورتهایم، جمعیت‌شناس و جامعه‌شناس هلندی عقیده دارد که ترکیب سنی جمعیت کشورها با درجه توسعه‌یافتگی آنها در ارتباط است، به این معنا که هرچه یک کشور توسعه‌یافته‌تر باشد از درصد جمعیت زیر 15 سال آن کاسته می‌شود و به جمعیت دو گروه دیگر افزوده می‌شود. مفهوم «جمعیت» همواره برای سیاستمداران مهم بوده است؛ امپراتوری‌ها افزایش تعداد نیروی کار و جنگجویان را یکی از عوامل موفقیت خود می‌دانستند. اما در یک سده اخیر «جمعیت» به ویژه «جمعیت جوان» به یک موضوع استراتژیک در راستای بقا در عصر مدرن بدل شده است. چراکه یکی از عوامل بسیار مهم در اتخاذ خط‌مشی‌های سیاسی و اقتصادی همگام شدن با تغییرات جمعیتی است. آگاهی از تغییر ترکیب سنی جمعیت در کشورها برای تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری در آنها اهمیت بالایی دارد.

امروز یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشور که اثر آن در آینده مشخص می‌شود، کاهش سطح باروری و پیری جمعیت است. به گفته کارشناسان باروری در ۳۰ سال آینده روند کاهشی خواهد داشت و کشور را با بحران جدی جمعیتی مواجه خواهد کرد. تنها راه نجات از این بحران استفاده از فرصت ۲۵ساله طلایی پنجره جمعیتی بوده که به گفته رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان این زمان از دست رفته و تنها هفت سال دیگر پنجره جمعیتی ایران باز خواهد بود. او و سایر همفکرانش معتقد هستند اگر در این فاصله زیرساخت‌های لازم برای تشویق مردم به فرزندآوری صورت نگیرد، دیگر ایران جمعیت جوان نخواهد داشت.

از مهرماه سال ۹۱ زمزمه‌های طرح جوانی جمعیت در مجلس مطرح شد. در آن مقطع این طرح «طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده» نام داشت. اما سال ۹۲ پس از تصویب در مجلس به دلیل بار مالی به دولت و عدم انطابق با سیاست‌های کلی نظام به مجلس بازگشت. در اسفند ۹۹ بار دیگر در دستور کار مجلس قرار گرفت. در نهایت مجلس این طرح را «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» نام نهاد و با تصویب کلیات طرح موافقت کرد. پس از آن در آبان ۱۴۰۰ نمایندگان درباره اجرای آزمایشی طرح به مدت هفت سال رای‌گیری کردند که تصویب شد. در نهایت نیز محمدباقر قالیباف رئیس مجلس این طرح ۷۳ماده‌ای را به دولت ابلاغ و در همان ماه دولت قانون جوانی جمعیت را به دستگاه‌ها ابلاغ کرد.

اعطای طرح‌های تشویقی به زوج‌ها برای فرزندآوری مانند تسهیلات قرض‌الحسنه، زمین، ماشین،‌ مرخصی و...‌ با در نظر گرفتن شرط سنی برای زن و شوهر از جمله موارد مطرح‌شده در این طرح است. اما سوال این است که آیا اعطای چنین تسهیلاتی می‌تواند جبران شرایط سخت اقتصادی امروز برای مادران و پدران آینده باشد؟ آیا تمام نیاز مالی برای فرزندآوری در این طرح در نظر گرفته شده است؟ آیا چشم‌انداز آینده اقتصاد ایران زوج‌ها را برای فرزنددار شدن تشویق می‌کند؟ در این پرونده تلاش می‌شود تا به این سوالات پاسخ داده شود.