پول‌سازی
یک واحد پولی چگونه ساخته می‌شود؟
بدون شک، پول یکی از مهم‌ترین اختراعات بشر در طول تاریخ محسوب می‌شود. از زمان تشکیل جوامع بشری، انسان‌ها برای تامین نیازهای خود ناچار به دادوستد و تجارت با دیگران بودند و در ابتدا از معاملات کالا به کالا یا تهاتری استفاده می‌کردند.
در این روش که تا سه هزار سال قبل از میلاد مسیح در میان مردم رایج بود، معاوضه دو کالا با هم، بدون وجود متر و معیار و تعیین ارزشی انجام می‌گرفت. اما با گذشت زمان مردم به مشکلات این نوع مبادله پی بردند و برای حل آن، ابزار جدیدی را که قادر به ذخیره ارزش و انتقال آن به آینده بود، ابداع کردند: پول کالایی. نقره، آهن، صدف و حتی نمک در دیگر مناطق جهان به عنوان پول برای دادوستد استفاده می‌شدند.
با گذشت زمان حاکمان کشورهای مختلف برای رونق دادوستد و توسعه تجارت شروع به ضرب سکه‌های طلا و نقره کردند. این سکه‌های طلا و نقره تا قرن هفدهم میلادی به ابزار پرداخت در تمام دنیا تبدیل شدند. اما مبادله با سکه‌های طلا و نقره مشکلات زیادی به همراه داشت. مهم‌ترین مشکل آن، پراکندگی منابع طلا و دیگر منابع ارزشمند روی زمین بود که این توزیع نابرابر منابع باعث جنگ‌های متعددی بین کشورهای مختلف برای به دست آوردن آن می‌شد. مشکل دیگر این روش معامله، نگهداری و حمل‌ونقل سکه‌ها به وسیله بازرگانان و تاجران بود. ممکن بود این بازرگانان مورد حمله راهزنان و دزدان قرار گیرند که شرایط سخت و ریسکی‌ای برای آنها به‌وجود می‌آورد.
همین موضوع باعث پیدایش «حواله» شد. نحوه کارکرد حواله به این صورت بود که به عنوان مثال اگر شخصی می‌خواست از شهر «الف» به شهر «ب» برود و با خود هزار سکه طلا ببرد، این شخص به‌جای این کار می‌توانست هزار سکه طلا را به معتمدی در شهر «الف» بسپارد و در ازای آن یادداشتی تحت عنوان حواله بگیرد که با ارائه آن به معتمد شهر «ب»، همین مقدار سکه را از او دریافت کند. معتمدان شهر «الف» و «ب» نیز هر چند ماه یک‌بار یکدیگر را ملاقات کرده و باقی‌مانده نقدی این حواله‌ها را با هم تسویه می‌کردند. رفته‌رفته سکه‌ها نزد حواله‌داران باقی می‌ماندند و نامه‌های آنان به یکدیگر (همان حواله‌ها) در دست مردم جابه‌جا می‌شد. با مرور زمان مردم به این نتیجه رسیدند که نیازی به نقد کردن حواله‌ها نزد امین و معتمد شهر نیست و می‌توانند از همین حواله‌ها برای خرید کالا و خدمات استفاده کرده و باقی‌مانده آن را به صورت سکه دریافت کنند.
این امر باعث شد حواله‌ها بدون آنکه ارزش ذاتی داشته باشند، به اعتبار معتمدان شهرها، کارکرد پولی پیدا کرده و مستقیماً مورد معامله قرار گیرند. کم‌کم حکومت‌های مرکزی جای معتمدان شهر را گرفتند و حواله‌های سنتی جای خود را به اسکناس‌های دولتی دادند. چاپ اسکناس در بسیاری از کشورها از قرن ۱۷ میلادی آغاز شد. بانک‌هایی در سوئد، انگلیس و بعد در سایر نقاط اروپا، طلا و مسکوکات مردم را در خزانه خود نگهداری می‌کردند و معادل این ذخایر، به چاپ اسکناس می‌پرداختند. کم‌کم با پیدایش بانک‌های مرکزی و جلب اعتماد مردم به اسکناس‌ها، استفاده از اسکناس (ارز) در اغلب کشورهای دنیا رواج یافت.
با توسعه تجارت بین جوامع و گسترش روزافزون فناوری‌های مختلف، نخستین کارت بانکی در سال ۱۹۴۶ اختراع شد. پول الکترونیک به شکل ارزش ذخیره‌شده در کارت و آفلاین از سال ۱۹۸۳ پدیدار شد و در این میان سیستم‌های پرداخت الکترونیکی گسترش یافتند.
از سال ۲۰۰۹ نیز با انتشار بیت‌کوین جهان شاهد نوع جدیدی از پول به نام پول مجازی است که رمزارزها در این دسته قرار می‌گیرند. رمزارزها تحت نظارت هیچ بانک مرکزی و دولتی نیستند و با استفاده از فناوری زنجیره بلوک (بلاک‌چین) تمامی تراکنش‌ها را رمزگذاری می‌کنند. اقتصاددان‌ها و سیاستگذاران، استقبال چندانی از رمزارزها نکرده‌اند و باید دید که آیا مردم در آینده رمزارزها را به عنوان جایگزین ارز واسطه‌ای برای معامله به حساب می‌آورند یا خیر.
این موضوع همیشه جای سوال بوده که بخش خصوصی چگونه می‌تواند پولی را بسازد که مورد استقبال همه باشد و در مبادله‌ها مورد استفاده قرار گیرد. گاری گارتون، چیس راس و شارون راس، گروهی از پژوهشگران اقتصادی بودند که به بررسی این موضوع پرداختند. آنها در مقاله خود که با نام «پول‌سازی» در ژانویه 2022 در NBER به چاپ رسید با استفاده از دو نوع پول خصوصی، حواله‌های بانکی در گذشته و استیبل‌کوین‌ها، این موضوع را مورد مطالعه قرار می‌دهند. در ادامه خلاصه‌ای از این مقاله ارائه می‌شود.
استیبل کوین چیست؟
سیر رشد ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر به‌قدری صعودی بوده که هر روز شاهد تولد یکی از آنها هستیم. همان‌طور که می‌دانیم، ارزهای دیجیتال نوسانات بالایی دارند و قیمت پایداری ندارند و ممکن است در این میان معامله‌گرانی نیز از این نوسان قیمت سود ببرند و عده دیگری متضرر شوند. استیبل‌کوین یا ارزهای دیجیتال باثبات با هدف کاهش نوسانات قیمت طراحی شدند. این نوع ارز دیجیتال برای اولین‌بار در سال ۲۰۱۴ با نام ریل کوین راه‌اندازی شد و بعدها با نام تتر به یک رمز ارز مشهور تبدیل شد. استیبل‌کوین‌ها علاوه بر این به عنوان ذخیره‌کننده ارزش وسیله‌ای برای مبادله کاربرد دارند. از روش‌های مختلفی برای ثابت نگه‌داشتن ارزش استیبل‌کوین‌ها استفاده می‌شود. آنها اغلب به یک «دارایی ثابت» وابسته هستند که این دارایی می‌تواند هر چیزی باشد؛ از طلا گرفته تا ارز فیزیکی یا نوعی دارایی که بتوان قیمت آن را مشخص کرد و درباره آن به توافق کلی رسید. استیبل‌کوین‌ها مزایای متعددی دارند. هزینه کم تراکنش، معاملات سریع و ایمن، قابلیت انتقال دارایی‌ها به‌صورت دیجیتالی، داشتن ثبات با پشتوانه یک دارایی، استفاده از فناوری بلاک‌چین که دارای امنیت و شفافیت بالایی است و قابلیت پیگیری نیز دارد. با وجود تمام این مزایا، این نوع ارز دیجیتال برای آنکه بتواند به عنوان پول مورد معامله قرار گیرد باید مورد قبول مردم نیز باشد.
بدهی و پول خصوصی
نویسندگان این مقاله معتقدند که برای تولید پول جدید توسط بخش خصوصی، دو عنصر مهم لازم است: 1) فقدان جایگزین و 2) طرحی که پول را بدون هیچ چون و چرایی (no questions asked یا NQA) قابل قبول می‌کند. اگر بخش خصوصی بتواند این دو عنصر را مهیا کند، می‌تواند پولی بسازد که در معاملات مردم با یکدیگر مورد استفاده قرار گیرد. همین دو عنصر است که باعث می‌شود، بسیاری از اشکال بدهی، حتی آنهایی که از نظر اعتباری در بالاترین سطح قرار دارند و سررسید آنها نزدیک است، به عنوان پول مورد استفاده قرار نگیرند. این محققان توضیح می‌دهند که بدهی‌هایی که عموماً به عنوان پول شخصی شناخته می‌شوند، به دلیل مزایای غیرمالی NQA بودن، بازدهی مناسبی دارند که برای استفاده‌کنندگان آن بسیار جذاب است. این بازدهی برابر است با تفاوت بین بازدهی این اوراق پول‌‌مانند و بازدهی اوراق بهادار دیگر. گارتون و همکارانش در این مقاله بیان می‌کنند که موانعی وجود دارد که باعث می‌شود «بدهی» به NQA تبدیل نشود و مورد استقبال عموم مردم قرار نگیرد. هر چه این موانع بیشتر باشد به این معنی است که فاصله بین NQA و بدهی (d) بیشتر است، از این‌رو، احتمال تبدیل به پول شدن بدهی کاهش می‌یابد. این محققان با معرفی مولفه‌ای که فاصله بین NQA و بدهی‌ها (d) را نشان می‌دهد، به دنبال یافتن سوال این مقاله و یافتن نحوه پول شدن یک بدهی هستند. آنها بیان می‌کنند که فاصله بین NQA و بدهی (d) به نوعی فاصله فیزیکی تا منتشرکننده بدهی است و هر چقدر این فاصله کمتر باشد، مزایای غیرمالی این بدهی بیشتر می‌شود و بازدهی آن بیشتر خواهد شد و در نتیجه می‌تواند جای پول را بگیرد و به عنوان وسیله مبادله، وارد معاملات شود. حواله‌هایی که در شهر صادرکننده بدهی در گردش هستند، مانند پول تلقی می‌شدند، بدون هیچ سوالی. اما همین حواله‌ها در شهرهای دورتر با تخفیف بیشتر و قیمت کمتری معامله می‌شوند که نشان‌دهنده سوالات مطرح‌شده است. با گذشت زمان، با گسترش فناوری‌هایی مانند راه‌آهن و تلگراف، d کاهش یافت.
نویسندگان این مقاله، مقدار این متغیر، فاصله بین NQA و بدهی، را برای دو نوع بدهی خصوصی که شبیه پول هستند، برای دوره‌های مختلف زمانی تخمین می‌زنند. آنها با استفاده از داده‌های مربوط به دو بانک خصوصی نیویورک و فیلادلفیا در دوره‌های زمانی مختلف این متغیر را برای حواله بانکی و استیبل‌کوین تخمین می‌زنند.
یافته‌های پژوهش
در مطالعات مربوط به این زمینه نشان داده شده است که افراد اغلب به بانک‌های خصوصی‌ای (ناشران بدهی) اعتماد می‌کنند که سابقه و شهرت بیشتری دارند و به دقت بانک‌های خصوصی (ناشران بدهی) با شهرت کمتر را زیر نظر دارند. در این مقاله بیان می‌شود که این بانک‌های کمتر شناختهشده می‌توانند به طرق مختلف به شهرت خود بیفزایند و از این طریق، حواله‌های منتشرشده‌شان به مرور کارکرد معامله‌ای پیدا کند. به طرق مشابه ناشران استیبل‌کوین می‌توانند با افشای جزئیات مربوط به دارایی‌های پشتوانه استیبل‌کوین، گرفتن منشور بانکداری فین‌تک یا انتصاب افراد شناختهشده در هیات‌مدیره خود، شهرت خود را بهبود بخشند و به طور درونزا d را کاهش دهند. در طول زمان، با پیشرفت فناوری و تلاش‌های ناشران حواله‌ها و بدهی‌ها d به مرور کاهش خواهد یافت. اما این روند کاهشی به صورت یکنواخت نیست و در مواقعی d یا همان فاصله بین NQA و بدهی افزایش می‌یابد. طبق بررسی‌های این مقاله، در زمان رکودها و بحران‌های مالی قرن 19 میلادی یا در زمان‌هایی که قیمت بیت‌کوین به شدت کاهش یافته بود، d افزایش قابل توجهی در این زمان‌ها داشته است.
جمع‌بندی
مینسکی، اقتصاددان آمریکایی که در سال ۱۹۹۶ از دنیا رفت، معتقد بود که همه می‌توانند پول خلق کنند؛ مشکل پذیرش آن است. به عبارت دیگر، ساختن پول در گرو استقبال عموم مردم است. در همین راستا، گارتون، چیس راس و شارون راس در مقاله خود که با نام «پول‌سازی» به چاپ رسید به بررسی نحوه پول شدن حواله‌های بانک‌های خصوصی پرداختند. این محققان در مقاله خود نشان دادند که پیشرفت فناوری و اقدامات ناشران حواله‌ها باعث افزایش احتمال پول شدن آن می‌شود. آنها همچنین نشان دادند که همین نیروها در استیبل‌کوین‌ها نیز تاثیرگذار هستند و می‌توانند عوامل موثری برای پذیرش این رمزارز به عنوان پول باشند.
