تعهدی برای نجات زمین
قانونمندترین کشورها در زمینه محیط زیست کدام‌اند؟
عدم اقدام دولت در قبال مشکلات زیست‌محیطی یک موضوع جدی در سراسر جهان است، اما کشورهایی هستند که موفق به تصویب قوانین زیست‌محیطی برای کاهش آلودگی و سایر مشکلاتی شده‌اند که بر جهان طبیعی تاثیر منفی می‌گذارد. بنابراین مهم است که ارزش این موانع قانونی قوی در برابر زوال محیط زیست برجسته شود.
قوانین زیست‌محیطی، قوانینی هستند که از محیط زیست محافظت می‌کنند. این قوانین شامل مقررات زیست‌محیطی، قوانین حاکم بر مدیریت منابع طبیعی مانند جنگل‌ها، مواد معدنی یا شیلات، و موضوعات مرتبط مانند ارزیابی اثرات زیست‌محیطی است. در ادامه به بعضی از این قوانین زیست‌محیطی اشاره شده است.
قانون پالائو برای ممنوعیت ماهیگیری
پالائو ممکن است جزیره‌ای کوچک در اقیانوس آرام باشد، اما به دلیل داشتن بزرگ‌ترین منطقه ماهیگیری ممنوع در جهان متمایز است. آب‌های حفاظت‌شده به مساحت 500 هزار کیلومترمربع، 80 درصد حقوق دریایی کشور را تشکیل می‌دهد؛ این فداکاری است که بسیاری از دولت‌ها حاضر به انجام آن نیستند. تنها 20 درصد از آب‌های پالائو برای ماهیگیری داخلی برای رفع نیازهای غذایی این جمهوری باز است.
ممنوعیت شدید ماهیگیری پالائو نه‌تنها به نفع ماهیگیران محلی آن است، بلکه این مکان پناهگاهی ایجاد می‌کند که در آن ماهی‌هایی که در نقاط مختلف جهان پرسه می‌زنند، می‌توانند تکثیر پیدا کرده و رشد کنند. این پناهگاه تضمین می‌کند که منابع دریایی می‌توانند بدون مداخله آسیب‌رسان ماهیگیران بازیابی شوند. همچنین به عنوان یک مخزن کربن1 باارزش عمل می‌کند.
ممنوعیت همه‌جانبه پلاستیک در کنیا، روآندا، مراکش، فرانسه و تایوان
بسیاری از شهرها قبلاً ممنوعیت‌هایی را برای استفاده از پلاستیک اعمال کرده‌اند. در هامبورگ آلمان محدودیتی جزئی برای استفاده از غلاف قهوه غیرقابل بازیافت وجود دارد. دهلی نو یک ممنوعیت جامع پلاستیکی دارد، اما ظاهراً بقیه هندوستان پیروی از آن را دشوار می‌بینند. با این حال، چشم‌انداز جنگ علیه پلاستیک در تعدادی از کشورهای آفریقایی و بخش‌هایی از آسیا و اروپا خوش‌بینانه است.
در کنیا، استفاده از پلاستیک از آگوست 2017 کاملاً غیرقانونی شد. افرادی که این قانون ضدپلاستیک را نقض کنند، ممکن است تا چهار سال زندانی و تا 40 هزار دلار جریمه شوند.
از سوی دیگر، روآندا پس از تصویب قانونی در سال 2008 که استفاده از کیسه‌های پلاستیکی و مواد بسته‌بندی (جعبه، کارتن، پالت و...) را ممنوع می‌کرد، می‌تواند ادعا کند که کشوری بدون پلاستیک است. خودروها به محض ورود به پست‌های مرزی، از نظر همراه داشتن کیسه‌های پلاستیکی یا مواد بسته‌بندی بازرسی می‌شوند. متخلفان از این قانون ممکن است به حبس تا شش ماه محکوم شوند.
قبل از اعمال ممنوعیت پلاستیک، مراکش زمانی دومین مصرف‌کننده بزرگ پلاستیک در جهان بود و بعد از ایالات متحده قرار داشت. این کشور شمال غربی آفریقا در جولای 2016 ممنوعیت تولید، واردات، صادرات، بازاریابی و استفاده از پلاستیک را به اجرا گذاشت. اجرای این قانون از آن زمان به 743600 بازرسی، بیش از 7500 تن پلاستیک ضبط‌شده و نابودشده، بیش از 750 حکم دادگاه و جریمه بیش از 520 هزار دلار منجر شده است.
فرانسه ممنوعیت لیوان‌ها، بشقاب‌ها و چاقو و چنگال‌های پلاستیکی یک‌بار مصرف را در سال 2015 به اجرا گذاشت. در سال 2019، این کشور سیستم مجازاتی را معرفی کرد که به‌طور موثر قیمت کالاهایی را که از بسته‌بندی پلاستیکی بازیافت‌نشده استفاده می‌کنند، افزایش
می‌دهد. این کشور قصد دارد تا سال 2025 فقط از پلاستیک بازیافتی استفاده کند.
تایوان نیز در خط مقدم جنگ علیه پلاستیک قرار دارد. در فوریه 2018، این کشور استفاده از کیسه، ظروف، فنجان و نی پلاستیکی را ممنوع کرد. هدف این است که تا سال 2030 ممنوعیت کلی پلاستیک‌ها اجرا شود. افرادی که این قانون را نقض کنند، بین 1800 تا 9 هزار دلار جریمه می‌شوند.
ممنوعیت خودرو در بارسلونا، اسلو، مکزیکو سیتی و دهلی نو
احتمالاً فکر نمی‌کردید این موضوع امکان‌پذیر باشد. چه کسی چنین سیاستی را تحمیل خواهد کرد که نه‌تنها خودروسازان بلکه رانندگان را نیز خشمگین کند؟ پاسخ: تعدادی از شهرها. این شهرها لزوماً استفاده از خودرو را در شهرهای خود ممنوع نمی‌کنند، اما قوانینی را وضع می‌کنند که استفاده از وسایل نقلیه را تا حد زیادی محدود می‌کند.
در شهر بارسلونا، پایتخت اسپانیا، «سوپربلوک‌ها» مشخص شده‌اند که بلوک‌های متوالی یا پیوسته هستند که به باغ، زمین بازی یا میدان تبدیل شده‌اند. ایجاد این بلوک‌ها که از آوریل 2018 آغاز شد، به این معنی است که آنها تا حد زیادی، دیگر برای تردد وسایل نقلیه باز نیستند. اگر هم تردد وسایل نقلیه مجاز باشد، به حرکت با سرعت 10 کیلومتر در ساعت محدود هستند. در نوامبر 2018، یکی دیگر از شهرهای اسپانیا، مادرید، طرح مشابهی را با اولین منطقه بدون خودرو به وسعت 472 هکتار اجرا کرد. اسپانیا قصد دارد در بیش از 100 شهر دیگر نیز همین کار را انجام دهد.
در تلاش برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، اسلو، پایتخت و بزرگ‌ترین شهر نروژ، تصمیم گرفت تردد خودروها را در مرکز شهر ممنوع کند. این کار در سال 2015 آغاز شد و به ممنوعیت جامع و دائمی خودرو در مرکز شهر منجر شد. همچنین خطوط دوچرخه ایجاد شد که بیشتر مکان‌های پارک خودرو را در اختیار گرفت.
مکزیکو سیتی بیش از یک دهه است که با هوای بسیار آلوده مشکل دارد. به همین دلیل این شهر تصمیم گرفت تردد همه وسایل نقلیه را هر ماه یک بار (یک روز شنبه) ممنوع کند.
دهلی نو شروع به برداشتن گام‌های واقعی برای بهبود کیفیت هوای خود کرده است. یکی از این اقدامات، توقف ثبت‌نام خودروهای جدید به مدت یک سال است. این شهر همچنین استراتژی زوج و فرد را برای کاهش تعداد وسایل نقلیه در جاده‌ها اعمال می‌کند. علاوه بر این، از همه تاکسی‌ها می‌خواهد که از گاز طبیعی استفاده کنند.
حذف جهانی تخریب‌کننده‌های لایه ازون
هیچ چیز جدیدی در ممنوعیت موادی که برای لایه ازون جو مضر هستند، به ویژه کلروفلوئوروکربن‌ها (CFC) وجود ندارد. آنها از اواخر دهه 1990 به دلیل اجماع جهانی که اثرات مضر این ماده بر لایه ازون را تایید می‌کرد، ممنوع شدند. تا سال 2010، تخمین زده می‌شود که CFCها تقریباً به‌طور کامل از بین رفته‌اند. اقدامات قانونی برای ممنوعیت CFC ناشی از پروتکل مونترال است که به دنبال کاهش شدید تولید CFC بود.
توافق جهانی برای منع استفاده از CFC یکی از موفق‌ترین اقدامات زیست‌محیطی تا به امروز است. بر اساس گزارش‌های دانشمندان محیط‌زیست، حفره لایه ازون استراتوسفر همچنان در حال کوچک شدن است.
دموکراسی زیست‌محیطی
1- لیتوانی در صدر فهرست دموکراسی زیست‌محیطی قرار دارد، بنابراین تعجب‌آور نیست که برخی از سختگیرانهترین قوانین زیست‌محیطی را داشته باشد. مهم‌تر از همه، حق دسترسی عمومی به اطلاعات زیست‌محیطی دولت و همچنین حق گسترده‌ای برای طرح ادعاهای زیست‌محیطی در دادگاه را برای مردم فراهم می‌کند. بر اساس قانون حفاظت از محیط زیست کشور، مردم این اختیار را دارند که تصمیمات دولتی را که نقض حقوق محیط زیست تلقی می‌شود، به چالش بکشند. مقامات دولتی موظف‌اند قبل از اتخاذ تصمیماتی که می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر محیط زیست تاثیر بگذارد، به‌طور فعال نظرات مردم را جمع‌آوری کنند.
این کشور همچنین در سال 2012 اصلاحیه‌ای را در قانون مدیریت پسماند خود به تصویب رساند که به دنبال تقویت مدیریت مقررات پسماند شهری بود. نکته برجسته این اصلاحیه افزایش چشمگیر (تا 10 برابر) در نرخ‌های جبران خسارت وارده به محیط زیست بود. علاوه بر این، لیتوانی قوانین عالی در مورد تصفیه فاضلاب دارد. در اوایل سال 2012، این کشور به لطف قانون تامین آب آشامیدنی و مدیریت فاضلاب، به نرخ تصفیه فاضلاب خانگی و صنعتی 97 درصد دست یافت.
2- کشور بعدی این فهرست، لتونی است. مردم لتونی مجاز به شرکت در تصمیمات مربوط به آب و هوا هستند و می‌توانند از نظر قانونی دولت را در مورد تصمیماتی که بر محیط زیست تاثیر منفی می‌گذارد، به چالش بکشند. علاوه بر این، آنها می‌توانند از دولت درخواست اطلاعات زیست‌محیطی کنند. به این ترتیب، این کشور در شفافیت و دسترسی به عدالت رتبه بالایی دارد.
3- ممکن است ایالات متحده به دلیل نقص‌های خود در مورد حفاظت از محیط زیست مورد توجه قرار گیرد، اما همچنان به عنوان یکی از بهترین کشورها برای حفاظت از محیط زیست در نظر گرفته می‌شود. در واقع رتبه سوم را در شاخص دموکراسی زیست‌محیطی دارد. این موضوع تا حد زیادی به دلیل قوانینی است که این کشور وضع کرده است. این قوانین پس از تغییر سیاست‌های دولت‌ها باقی مانده‌اند:
قانون هوای پاک: این اقدام در راستای کنترل آلودگی هوا، محدودیت‌های شدیدی را بر انتشار اعمال می‌کند، محافظت از لایه ازون را تقویت می‌کند، از بدتر شدن کیفیت هوا جلوگیری می‌کند و دولت‌های ایالتی را ملزم می‌کند تا برنامه‌هایی را برای مناطق غیرقابل دسترسی ارائه کنند.
قانون آب پاک: این قانون که همچنین به عنوان قانون فدرال کنترل آلودگی آب در سال 1948 شناخته می‌شود، اولین قانون عمده ایالات متحده است که برای رسیدگی به آلودگی آب در نظر گرفته شده است و مقرراتی را برای حذف تخلیه آلاینده‌ها و بازسازی و نگهداری سیستم‌های آبی برای ماهیگیری و شنا کردن تعیین می‌کند.
قانون آب آشامیدنی سالم: همان‌طور که از عبارت پیداست، این قانون برای حفاظت از کیفیت آب آشامیدنی در ایالات متحده وضع شده است و استانداردهای ایمنی، طعم، رنگ و بو را تعیین می‌کند. این قانون همچنین از منابع آب زیرزمینی محافظت می‌کند.
قانون حفاظت و بازیابی منابع: این قانون، مقرراتی را برای مدیریت تولید، رسوب، جابه‌جایی، تصفیه و دفع مواد زائد وضع می‌کند و هدف آن کاهش دفع زباله به ویژه مواد خطرناک در زمین است.
قانون جامع پاسخ زیست‌محیطی، جبران خسارت و مسوولیت / اصلاحات و مجوز مجدد قانون (CERLA /SARA): هدف از این قانون پاکسازی و اصلاح محل‌های زباله‌های خطرناک و نشت‌های سمی است. این قانون همچنین برای تضمین حق جوامع برای اطلاعات در مورد شیوه‌های مدیریت پسماند صنعتی طراحی شده است.
به دلیل شفافیت نسبی دولت ایالات متحده (در مقایسه با دولت‌هایی که به وسیله دیکتاتورها یا احزاب حاکم بدون چالش اداره می‌شوند)، این دولت مسوول اجرای قوانین قوی حفاظت از محیط زیست گفته‌شده است. آنها کامل نیستند اما نشان‌دهنده برخی از بهترین تلاش‌ها برای حفاظت از محیط زیست هستند.
4- چهارمین کشور این فهرست، آفریقای جنوبی است. این کشور قوانینی مانند قانون ملی مدیریت محیط زیست را وضع کرده است که به مردم امکان می‌دهد در مورد قوانین زیست‌محیطی اظهار نظر کنند. شهروندان همچنین می‌توانند به علت تجاوز دولت به حقوق زیست‌محیطی خود، خسارت‌هایی را دریافت کنند. علاوه بر این، دولت قانوناً موظف است اطلاعات زیست‌محیطی را در اختیار عموم مردم قرار دهد.
5- رتبه پنجم در نهایت متعلق به انگلستان است. در این کشور به شهروندان حقوق مختلفی داده می‌شود، از جمله توانایی به چالش کشیدن تصمیمات و حذفیات ناقض حقوق زیست‌محیطی. قانون آزادی اطلاعات (سال 2000) همچنین به شهروندان حق دسترسی به اطلاعات را می‌دهد، به این معنی که آنها می‌توانند داده‌های محیطی را مشاهده کنند.
حق حیات
یکی از قوانین بسیار جالب در دنیا، قانون حقوق مادر زمین در بولیوی است که به سیاره زمین، درست مانند هر فرد، حقوق قانونی می‌دهد. طبق قانون ملی (سال‌های 2010 و 2012) بولیوی، طبیعت دارای حقوق زیر است: حق حیات و وجود؛ حق ادامه چرخه‌ها و فرآیندهای حیاتی عاری از تغییر انسانی؛ حق آب خالص و هوای پاک؛ حق تعادل؛ حق آلوده نشدن؛ و حق عدم تغییر ساختار سلولی یا تغییر ژنتیکی. این قوانین همچنین حق طبیعت را برای «متاثر نشدن از پروژه‌های زیرساختی و توسعه‌ای که بر تعادل اکوسیستم‌ها و جوامع محلی ساکنان تاثیر می‌گذارد» تایید می‌کند. این قانون بخشی از بازسازی کامل سیستم حقوقی بولیوی پس از تغییر قانون اساسی در سال 2009 و به شدت تحت تاثیر یک جهان‌بینی معنوی بومی «آند»ی بود که محیط زیست و خدای زمین معروف به پاچاماما را در مرکز همه زندگی قرار می‌داد. در این جهان‌بینی، انسان‌ها با همه موجودات دیگر برابر در نظر گرفته می‌شوند. فعالان محیط زیست امیدوارند که کشورهای دیگر از بولیوی پیروی کنند و همین کار را انجام دهند.
در مجموع قوانین زیست‌محیطی سختگیرانه‌ای که این کشورها وضع کرده‌اند، نشان‌دهنده تعهدی برای نجات کره زمین از بحران زیست‌محیطی فعلی است که با آن روبه‌رو هستیم. چیزی که حتی بیشتر خوشحال‌کننده است، این است که گزارش سازمان ملل نشان می‌دهد همه کشورها حداقل یک قانون محیط زیست را اجرا کرده‌اند.
با این حال، مساله واقعی این است که کشورها واقعاً از آنها پیروی کنند. بسیاری از کشورها قوانین زیست‌محیطی خود را به درستی اجرا نمی‌کنند. به این ترتیب، ممکن است در آینده نزدیک شاهد افزایش زیادی در تعداد قوانین زیست‌محیطی نباشیم. در عوض، ممکن است شاهد سیاست‌های بیشتری باشیم که اجرای بهتر و اجرای سیاست‌های موجود را تشویق می‌کنند. بنابراین، پاسخ به اینکه کدام کشور سختگیرانهترین قوانین زیست‌محیطی را در آینده دارد، ممکن است متفاوت از وضعیت فعلی باشد.
پی‌نوشت:
1- جنگل، اقیانوس یا سایر محیط‌های طبیعی که توانایی جذب دی‌اکسید کربن از جو را دارند.
