پایان دامداری
آیا امیدی به احیای مراتع کشور وجود دارد؟
جواد حیدریان: ایران زمانی بهترین مراتع منطقه را داشت. این مراتع باعث شده بود که دامداری در ایران صرفه اقتصادی داشته باشد اما مراتع غنی ایران زمانی روبه نابودی رفت که به اصطلاح ملی شد اما در عمل به تیول افراد درآمد. عواملی مثل دامداری سنتی، تغییر کاربری اراضی، خشکسالی و کم شدن بارش باران، آتش‌سوزی و تصرف اراضی برای پروژه‌های عمرانی و صنعتی باعث از بین رفتن پوشش گیاهی یا کم ارزش شدن آن شده است. وسعت مراتع در ایران قابل‌توجه است. از مجموع 164 میلیون هکتار مساحت کل کشور، بیش از 136 میلیون هکتار آن را منابع طبیعی تجدیدشونده تشکیل می‌دهد. 8 /84 میلیون هکتار از وسعت کشور را مراتع تشکیل می‌دهد که شامل 55 درصد از خاک کشور است و در حقیقت بیشترین سهم را در حفظ آب و خاک دارد.
از سال ۱۳۴۷ تا پایان سال ۱۳۹۸ برای حدود ۳۵ میلیون هکتار از اراضی مرتعی طرح مرتع‌داری تهیه شده است. با این حال مراتع در ایران تحت تاثیر عوامل متعددی است. ورود زودهنگام و خروج دیرهنگام دام عشایر و چرای بیش از حد، حضور دام مازاد در مراتع، خشکسالی، فرسایش خاک و سیلاب از مهم‌ترین دلایل تخریب مراتع کشور است. با این حال بررسی مراتع در ایران نشان می‌دهد که حدود 2 /7 میلیون هکتار مراتع کشور متراکم و خوب است. 4 /21 میلیون هکتار مراتع متوسط و نیمه‌متراکم و 2 /56 هکتار میلیون هکتار مراتع کم‌تراکم و ضعیف است. آمارها درباره تعداد دام در ایران متفاوت است. مثل همه حوزه‌ها با فقر اطلاعات کافی در این زمینه نیز مواجه هستیم. با این حال یک بررسی آماری از حدود ۷۹ میلیون دام در مراتع کشور خبر می‌دهد. این در حالی است که ظرفیت تحمل مراتع در ایران باید حدود ۳۸ میلیون واحد دامی به مدت هفت ماه باشد که وضعیت دام موجود در مراتع 2 /2 برابر تا مازاد است.
تغییرات اقلیمی، خشکسالی وکاهش بارندگی مهم‌ترین عوامل موثر در چرای زودهنگام است. چرای زودهنگام باعث تخریب عرصه‌های مرتعی و بروز خسارت زیست‌محیطی می‌شود. چرای زودهنگام و رعایت نشدن زمان ورود و خروج دام به مراتع، رعایت نشدن ظرفیت دام و مدت استفاده از مراتع به کاهش تولید علوفه، از بین رفتن ترکیب پوششی خاک، از بین رفتن گونه‌های درجه یک و هجوم گونه‌های مهاجم، سفت و فشرده شدن خاک، افزایش فرسایش خاک و افزایش روان‌‌آب و هدر رفتن خاک منجر می‌شود. همچنین جلوگیری از کوچ زودهنگام و رعایت زمان استفاده از مراتع به وسیله جوامع محلی و عشایر و رعایت ظرفیت دام در مراتع از مهم‌ترین راه‌ها برای جلوگیری از تخریب مراتع است. در این پرونده می‌خواهیم آسیب‌هایی را که به مراتع ایران وارد آمده بررسی کنیم. با ادامه تخریب مراتع، چه چشم‌اندازی پیش‌روی دامداری ایران وجود دارد؟
